སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གི་སྣག་ཚ་དང་མཚལ་བཟོ་ཚུལ།

 
        དེའང་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ལ་རྒྱུ་ཆ་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་འཛོམ་དགོས་པ་ལས་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ནི་པར་གཞིའི་ཤིང་དང་པར་གདབ་སའི་ཤོག་བུ། པར་འདེབས་བྱེད་ཀྱི་སྣག་ཚ་གསུམ་ཡིན། པར་གཞིའི་ཤིང་ནི་སྲ་ལ་འཛེར་མ་མེད་ཞིང་གས་སྐྱོན་མི་འགྲོ་བའི་མཁྲེགས་ཤིང་ཁོར་ནའོ། །སྡེ་དགེའི་བཀའ་འགྱུར་གྱི་པར་གཞི་ཤིང་མཁྲེགས་པ་ཡིན་ཀྱང་། མཁྲེགས་ཤིང་གཞན་ལས་མི་འདྲ་བ་ནི་མདོག་དཀར་ཞིང་སྲ་མཁྲེགས་ཆེ་བ། ད་ལྟའི་བར་ལོ་ངོ་སུམ་བརྒྱ་ཙམ་གྱི་རིང་ཚར་གྲངས་ཁྲི་ཁ་ཤས་བཏབ་ཡོད་ཀྱང་ཟད་སྐྱོན་ཆེར་མེད་པ་དང་། མདོག་དུང་ལྟར་ཇེ་དཀར་དུ་འགྲོ་བ་པར་ཤིང་གཞན་དང་གཏན་ནས་མི་འདྲ་བ་ངོ་མཚར་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་ཡིན། གཞན་པར་གཞི་ཤོག་བུ་དང་། འདེབས་བྱེད་ཀྱི་སྣག་ཚ་དང་མཚལ་ཡང་པར་འདེབས་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་གལ་ཆེན་ཡིན་པས་འདིར་སྣག་ཚ་དང་མཚལ་སྐོར་ངོ་སྤྲོད་ཅུང་ཙམ་ཞུའོ། །

མཚལ་འདུལ་བཞིན་པ། 

        དང་པོ། སྣག་ཚ་ནི། འབྲི་བའི་རྫས་ནི་སྣག་དང་མཚལ་གཉིས། དང་པོ་སྣག་ཚའི་རྒྱུ་རབ་ནི། །མར་ནག་མེ་ཏོག་བསགས་པའམ། སྒྲོན་ཤིང་འབྲིང་ནི་ཉ་སྦྲིད་པའི། །ཤུན་པ་དེ་གཉིས་སྔོ་བཤུས་བྱ། གྲོ་གའང་དེ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་ལ། །ཐ་མ་ཐང་ཚིལ་རྒན་ཆེས་ཁྲག །གཞོན་ཆེས་འབྱར་བག་ཅན་མིན་པ། །ཚིལ་བུ་འདྲ་དེ་མང་དུ་བསགས། །བརྩིགས་ཐབས་འཁོར་མོའམ་བྲུ་ཐབ་སྟེང་། །རྫ་ཁོག་ཞབས་རྡོལ་ལྔ་བདུན་བརྩེགས། ཐབ་ནང་ཤིང་ལ་མེ་སྦར་བའི། །འོག་མའི་དྲེགས་པ་དམན་པས་སྤང་། །གོང་མ་རྣམས་ཀྱི་དུད་པ་བསྡུ། ། ཆགས་དཀའ་འགྲིམ་རྡུར་འབྱུང་བས་ན། །

        དབེན་པའི་གནས་སུ་གཟབ་སྟེ་བྱ། །ལྕགས་སྣོད་སྤྱིན་ཆུའི་དྭངས་མ་ལ། །བཏབ་སྟེ་མེ་སྟེང་ཅུང་ཟད་དཀྲུགས། །སྤྱིན་བཞུར་ཁུ་བ་བླུག་ལ་མཉེ། །བྲེ་རེ་ཉིན་རེར་འདུར་བ་དང་། །ཚེག་སྒྲ་གྲགས་ན་ཚད་དུ་བཤད། །འོན་ཀྱང་ཤེད་མཉམ་རན་པས་འདུར། །ཇི་ཙམ་སོང་བ་དེ་ཙམ་ལེགས། །སྐམ་ཐག་ཡང་ཡང་གཅོད་པ་ནི། །མཚལ་སྣག་མན་ངག་མཆོག་ཏུ་བཟུང་། །གར་སླ་ཟན་ཙམ་གྱུར་པའི་དུས། ལག་པར་འབྱར་ན་དམ་ཆུང་ལ། །སྲ་ཞིང་འཐས་ན་ཆེ་བའི་སྐྱོན། །ཤ་རྗེས་དོད་ཅིང་མི་འབྱར་བ། །དམ་ལྷོད་རན་པའི་ཚད་དུ་བཟུང་། གཞན་ཡང་སྔོན་རབས་བསྟན་བཅོས་ལས། །མ་ནུ་རུ་རྟས་འཇམ་ཞིང་སྨེ། ། ཙཎྜན་ཁུ་བས་སྨྱུ་གུས་འཛིན། རྒྱ་སྐྱེགས་དམར་མདངས་འོད་དུ་འཚེར། །གླ་རྩིས་རྒྱུན་དུ་དྲི་བཟང་འཐུལ། །དབང་ལག་སུག་པའི་ཁུ་བས་ནི། །འོད་འབར་དམ་འབྱོར་བླ་ན་མེད། །སྤྱི་བཞུར་ཁུ་བས་ཤིན་ཏུ་རྒྱུག །ག་བུར་ཆུ་ཡིས་དབྱར་མི་རུལ། །སྒ་སྐྱ་པི་ལིང་ཁུ་བས་ནི། ། དགུན་ཀྱི་དུས་སུ་འཁྱག་མི་འགྱུར། ཞེས་སོགས་བཤད་ཅིང་ཐང་ཁྲག་དང་། །གྲོ་ནས་ཡོས་ཚིག་ཁུ་བ་སོགས། །

        སྲེ་བའི་ལག་ལེན་མང་ན་ཡང་། །སུག་པ་སྤྱི་བཞུར་སོགས་འགའ་ལས། །ཕལ་ཆེར་སྐྱོན་དང་བཅས་པ་ཉིད། །སྦྱོར་སྡེ་མང་བས་ལེགས་པ་མིན། །རྒྱུ་བཟང་གནད་ཤེས་ལས་ནུས་དགོས། །ཕོན་ཉུང་བཟོ་ན་མི་གཞོན་གྱི། ། ལག་པར་འཕུར་མཉེད་བྱས་པ་མཆོག །

        གཉིས་པ་མཚལ་ནི། མཚལ་རབ་བཅག་མཚམས་ཤེལ་དཀར་འདྲ།། འབྲིང་པོ་དམར་དྭངས་ཐ་མ་སྨུག །དཀར་འཇམ་གཏུན་ནང་ཕྲམ་ཕྲུམ་བརྡུང་། །ཨ་རུའི་དྭངས་ཆུ་མཚལ་ནུབ་བླུག །ལན་གསུམ་བར་དུ་ཁ་ཆུ་ཕོ། །གཏུན་སྐོར་ཅུང་ཟད་བྱ་བར་གཅེས། །དེ་ནས་ཡུན་རིང་བར་དུ་སྦྱང་། །རྒྱ་སྤྱིན་རབ་ཡིན་མ་རྙེད་ན། །སྤྱིན་སད་ཁུ་དྭངས་བླུག་ལ་བསྡུ། །མགྱོགས་འདོད་མཚལ་ཕྱེ་སྤྱིན་ཆུར་སྦྱར། །གཡའ་མེད་སྣོད་དུ་དལ་བུས་མཉེ། །ཤེད་དྲག་ནག་པོར་འགྱུར་བས་ན།།མཚལ་ལ་མི་རྒན་ལག་སྟབས་གནད། །གང་ཡང་སྦྱར་ནས་འབྲི་བའི་ཚེ། །ཀ་པེད་དྲུག་སྦྱོར་འདོད་པ་ན། །གཡའ་དྲི་མེད་པའི་སྣོད་གཙང་མར། མཚལ་གྱི་སུམ་གཉིས་ཀ་པེད་དང་། །སྤྱིན་ཆུ་སུམ་ཆ་ཙམ་གཅིག་བླུག །ཡུན་རིང་བར་དུ་ཉི་མར་བདུག །རྒྱ་ཚྭ་ཞོ་ཚད་ཚྭ་ལ་ནི། །ཚྭ་འདེབས་སྤོས་དཀར་ཐལ་ཙམ་བཏབ། །དེ་དག་ཡོན་ཏན་རིམ་བཞིན་དུ། །འོད་འཕྲོ་དམ་བྱེད་གཤེར་བག་གཅོད། །དམར་འཚེར་བདེ་ལ་སྐམ་རྩི་བྱེད། །འགྲིམ་དཀའ་སེར་ན་ཆུ་གཙང་བླུག །མདངས་སྐྱ་སྨུག་ན་ཀ་པེད་བསྣན། །དེ་ལ་ཀ་པེད་སྦྱོར་བའི་ཐབས། །དཔྱིད་དམ་སྟོན་འཇུག་བརྐོས་པ་ཡི། །ལུག་སུག་གད་བདར་ལེགས་བྱས་ལ། །ལྕགས་མིན་སྣོད་དུ་བཙོ་ཞིང་བཞུར།།ཚགས་བཙགས་གོང་གི་རྫས་རྣམས་བཏབ།།དལ་འཇམ་དཀྲུགས་ཤིང་མེ་ལ་གདུ། །སུམ་སྦྱོར་མཚལ་དང་ཀ་པེད་ལ། །རྒྱལ་མོ་ཀ་ར་ཅུང་ཟད་འདེབས། །མདངས་ལེགས་དཀྱུས་ཀྱི་ལག་ལེན་ཏེ། །མཚལ་སྤྱིན་གཉིས་སྦྱོར་སྟབས་བདེའི་བཟོ། །གང་ཡང་མེ་ཡིས་མ་གདུང་གཅེས། །གཞན་ཡང་བྱ་ཡི་སྒོང་སྤྲི་དང་། །ཆུ་སེར་དྭངས་མ་སྦྱོར་བ་སོགས། །

སྣག་ཚ་བྱུགས་ནས་ལྷ་པར་འདེབས་བཞིན་པ།

        འཕྲལ་བདེ་ལེགས་ཀྱང་སྐྱོན་ཅན་སྤང་། །ལོ་གྲངས་ལོན་ཀྱང་མདངས་མ་ཡལ། །རླན་དང་ཕྲད་ཀྱང་འབྱར་འགོས་མེད། །བཀྲག་སྣུམ་འོད་ལྡན་མཚལ་སྣག་ནི། །གླེགས་བམ་འབྲི་བའི་བཅུད་མཆོག་གོ །དེ་ལྟར་ཡང་ངག་རྒྱུན་ལས། ། སྣག་ཤོག་སྨྱུ་གུ་མི་གཟོབ་པར། །ཡི་གེ་གཟོབ་འདོད་ཡིག་མཁན་འཁྲུལ། །ཞེས་བྱ་བ་ཡིན་པས་རྒྱུ་དང་ལག་ཆ་གཟབ་ཅིང་སྣག་ལམ་གཙང་བ། འབྲུ་ཁོག་སྒྲོས་པ། ཆད་ལྷག་ནོར་འཁྲུལ་མེད་པའི་དག་པ་གསུམ་ནི་འབྲི་བྱ་ཆེ་ཕྲ་ཀུན་ལ་ཤིན་ཏུ་གཅེས་སོ། །

        གོ་རིམ་ཡང་གསུང་རབ་ཆེན་པོ་དག་ལ་གཟབ་ཆེན་གཟབ་ཆུང་། རྒྱ་གར་མཁས་པའི་གཞུང་འགྲེལ་རྣམས་འབྲུ་ཆེན། བོད་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་རྣམས་འབྲུ་ཆུང་སྟེ་ཆེ་བའི་དབང་གིས་འཛོལ་མེད་དུ་འབྲི་བ་གནའ་བོའི་ལུགས་བཟང་ཡིན་ཞིང་། ཡིག་གསར། བརྡ་ཡིག གཏེར་ཡིག་གིས་མཚོན་པའི་ཡིག་རིགས་གཞན་པ་ནི་མཐའ་ཡས་པས་འདིར་སྤྲོར་མི་ལངས་སོ། ། ཞེས་པ་འདི་ནི་འཇམ་མགོན་ཀོང་སྤྲུལ་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོས་མཛད་པའི་ཤེས་བྱ་ཀུན་ཁྱབ་དཔལ་སྤུངས་པར་གཞི་ཨཿཔོད་ལས། ཐུན་མོང་རིག་པའི་གནས་དང་འཇིག་རྟེན་པའི་ལས་རྣམ་པར་བཞག་པའི་སྐབས་སུ་བཀོད་པ་ལས་བཤུས།

        དེའང་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གི་རྒྱལ་བའི་བཀའ་འགྱུར་རིན་པོ་ཆེ་དང་། རྙིང་མ་རྒྱུད་འབུམ། བརྒྱད་སྟོང་སུམ་ཕབ། གཟུངས་གྲྭ་ལྔ། སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་ལྷ་པར་སོགས་མཚལ་པར་ཡིན་པ་ལས། གཞན་སྣག་པར་ཁོར་ན་ཡིན། དེ་བས་སྣག་རྒྱུ་ཤིང་འབོར་ཆེན་བསྲེག་གཅོད་དགོས་པས་ནགས་སྲུང་མེ་འགོག་དང་ཁོར་ཡུག་སྦགས་བཙོག་ལ་གནོད་སྐྱོན་འབྱུང་སྲིད་པས་ལོ་ལྟར་ཉོ་སའི་གཏན་འཇག་གི་ཚོང་ཁང་ནས་ལོ་རེ་རྒྱ་མ་སྟོང་ཕྲག་ཁ་ཤས་ཉོས་པ་ལས། ད་ལྟ་པར་ཁང་རང་ནས་སྔོན་ལྟར་སྣག་ཚ་བཟོ་བཞིན་མེད། མཚལ་ནི་གཏེར་ནས་ཐོན་པའི་མཚལ་རྡོ་ཉོས་ནས་གོང་ཞུས་ལྟར་པར་ཁང་རང་གིས་ལག་ལེན་མ་ནོར་བ་བྱས་མཐར་པར་འདེབས་ཀྱི་བྱ་བ་ལ་འཇུག་པའོ། །  

        德格印经院印刷用墨是松枝加工的墨即松烟墨和一般的烟墨即白桦皮烧制的两种。其制法是采齐松枝、白桦皮后，垒一塔形土灶，灶口上端倒置一铁锅或陶盆，往灶里不断投放松枝或桦皮熏烟，数日后，取下铁锅或陶盆，刮取出烟灰，再在烟墨中加入良胶，将烟墨和良胶制成研制成一钱大小的墨块，然后加入两、三钱硼砂，一直磨到产生光泽为止。