ནང་ཆེན་ལྷ་རྗེའི་མིང་གཞན་ལ་འ་བརྒྱད་ཀྱང་ཟེར། ཁོང་ནི་སྐྱེ་དགུ་ནང་ཆེན་རྫོང་གི་ཡིན་པ་དང་ལྷ་རྗེའང་ཡིན་པས་ཚང་མས་ཁོང་ལ་ནང་ཆེན་ལྷ་རྗེ་ཟེར་བཞིན་ཡོད། ཁྱིམ་ཚང་དང་ཕ་མ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཞིབ་ཆ་མི་གསལ། སྤུན་ཡ་ཞིག་གི་མིང་ལ་ནང་བསྟན་ཟེར་སྐད། ཆུང་དུས་ནང་ཆེན་གཙང་མདའ་དགོན་པའི་ཆོས་གྲྭར་ཞུགས་ཏེ། འདོན་སློབ་གཉེར་ལ་འབད་བརྩོན་བྱས། དེ་ནས་ཁོང་དགུང་ལོ་ཉི་ཤུ་ཁར་སོན་སྐབས་ཁྱིམ་ཚང་གི་གནས་ཚུལ་བདེ་མིན་གྱི་དབང་གིས་ནང་ཆེན་ནས་རྐྱོང་ཕྱག་ཕུལ་བཞིན་ལྷ་སར་ཕེབས། དེར་ལོ་ཤས་བཞུགས་ཚེ་ཐར་རྩེ་ཚང་གི་གཡོག་པོ་བྱས་མྱངས་སྐད། དེ་ནས་རྐང་ཐང་གིས་རྒྱ་གར་ཀ་ལ་ཀ་ཏའི་གྲོང་ཁྱེར་དང་རྡོ་རྗེ་གདན་སོགས་སུ་གནས་སྐོར་སོང་ནས་ལོ་ཤས་བཞུགས། དེ་དུས་རྒྱ་གར་གྱི་གནས་ཚུལ་དང་ས་གཤིས་སོགས་ཁོང་གི་ཁམས་དང་མ་འཕྲོད་ནས་འབྲུག་ཡུལ་ལ་ཕེབས། དེར་ལོ་གསུམ་ཙམ་བཞུགས་རྗེས། ཁམས་པའི་ཨ་ཅོ་འགའ་དང་འགྲོགས་ནས་ལྷ་ས་བརྒྱུད་དེ་རྫོང་སར་སོང་སྟེ། ཀ་མོ་སྟག་ཚང་ལ་སྐུ་འཚམས་དང་། ཁམས་བྱེ་བཤད་གྲྭར་ཞུགས། དེ་ནས་དུས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་དང་བསྟུན་སྨན་ཁུག་དང་སྨན་ཡིག་བཅས་དྲེལ་རྒྱབ་གཅིག་ཙམ་ལས་གཞན་ཅི་ཡང་མེད་ལ། གོས་ཡང་ཧྲལ་ལེ་ཧྲུལ་ལེ་ཙམ་ལས་གྱོན་རྒྱུ་མེད་པ་གོས་ངན་ལྷྭམ་སྡུག་ཟེར་བའི་དཔེ་ལྟར། སྡེ་དགེ་དགོན་ཆེན་དུ་ཕེབས་ཏེ་ཕ་ཡུལ་ནང་ཆེན་དུ་འགྲོ་གྲབས་བྱས། དེ་དུས་ཁོང་ལ་སྨན་ཁུག་དང་སྨན་ཡིག་སོགས་ཁུར་རྒྱུ་ཡོད་པས་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཁོང་སྨན་པ་ཡིན་རྒྱུ་བྱས་ནས་1959ལོར་སྡེ་དགེ་བོད་སྨན་མཉམ་འབྲེལ་ཁང་གསར་བཙུགས་སྐབས་གྲ་མང་ལྷ་རྗེའི་ངོ་སྤྲོད་ལྟར་ཁོང་སྨན་པར་བསྡུས། སྡོད་གནས་དགོན་སྟོད་ནས་པར་ཁང་དུ་སྤོས་ཏེ། ཁང་བརྩེགས་གཉིས་པའི་ཐོག་སྨན་ཁང་གི་འགྲམ་ལ་ཁོང་སྐུ་མ་འདས་བར་དུ་བཞུགས། ལས་ཀའང་བོད་སྨན་མཉམ་འབྲེལ་ཁང་དང་སྡེ་དགེ་བོད་སྨན་ཁང་གི་སྨན་པ་བྱས། དེ་སྐབས་མཉམ་འབྲེལ་སྨན་ཁང་གི་འགོ་ཁྲིད་འདྲེ་རིག་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་ཟེར་བ་དེ་ཡིན། སྨན་པ་ཟངས་བླ་ཚེ་རིང་ཕུན་ཚོགས་སོགས་ལྔ་ཡོད། ཁོང་ལ་སྨན་བསྡུར་སྦྱོར་གྱི་ལག་ལེན་ཡག་པོ་ཡོད་པ་དང་། འདྲི་མཁན་ཡོད་ན་སློབ་མཁན་ཞིག་ཡིན། དེ་སྐབས་ཀྱི་ལས་ཀ་ལས་གྲོགས་དང་སློབ་མའང་ཨ་དོན་དང་། ཟླ་བ་ཚེ་རིང་། ཀརྨ་སོགས་ད་ལྟའང་ཡོད། རྫོང་སར་བློ་གྲོས་ཕུན་ཚོགས་དང་མཉམ་དུ་མཁྱེན་བརྩེ་ཆོས་ཀྱི་བློ་གྲོས་ཀྱི་བླ་སྨན་འཚོ་བྱེད་ཚེ་རིང་ཕུན་ཚོགས་བསྟེན་ནས་གསོ་རིག་ལ་སློབ་གཉེར་བྱས་མྱངས། སྤྱི་ལོ་1982ལོར་ཆུ་གཞིའི་ནད་ཕོག་ནས་བཟུང་ལོ་གཉིས་ཙམ་གྱི་རྗེས་བསྙུང་གཞི་ཇེ་ལྕི་ངང་སྡེ་དགེར་འདས། བཀྲ་ཤིས་ཆོས་སྒྲོན་དང་། དེའི་ཚ་བོ་ཕུར་བཀྲ། འཇམ་དགའ་སོགས་ཀྱིས་ནད་གཡོག་བྱས། མ་འདས་སྔོན་ཙམ་ཕུར་བཀྲ་ལ་ང་ཤི་རྗེས་ངའི་དཔེ་ཆ་དང་མཆོད་རྫས་རྣམས་ནང་ཆེན་གཙང་མདའ་དགོན་དུ་ཁྱོད་ཀྱིས་འཕྲོད་ཐམས་ཨེ་ཐོན་ལྟོས་གསུངས་པ་ལྟར་སྨན་དཔེ་རྙིང་པ་འགའ་དང་ཁོང་གི་རྩ་བའི་བླ་མའི་འདྲ་སྐུ་ཞིག་ཐང་བླ་ཚེ་དབང་ལ་ཆེད་དུ་འབྲི་བཅུག་པ་དེ་དག་ནང་ཆེན་སྤྲུལ་སྐུ་ལ་སྤྲད་ཡོད་སྐད།
དེའང་ནང་ཆེན་ལྷ་རྗེས་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་རེད་ཅེས་སྡེ་དགེ་ལ་གནམ་གྲགས་ས་གྲགས་ཡོད་ཀྱང་། ད་བར་ཡིག་ཐོག་ཏུ་བཀོད་པ་ཁོ་བོས་མཐོང་མ་མྱོང་། ད་ལམ་ཁོ་བོས་ཁ་བཏགས་དཀར་པོ་ཞེས་པའི་དུས་དེབ་ཐོག་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་ཞེས་པའི་ཆེད་བསྒྲིགས་སུ་འགོད་རྒྱུ་ལ་དམིགས་ཏེ། ཁོང་དང་སྐྱིད་སྡུག་གཅིག་པའི་བར་སྐོང་སྲི་ཐར་དང་། སྡེ་དགེ་བོད་སྨན་ཁང་གི་ཀརྨ། གོང་ཞུས་ཀྱི་ཕུར་བཀྲ་སོགས་ལ་ཆེད་གཏད་དུ་བཅར་འདྲི་བྱས། ཐོག་མར་ཁོང་ལ་ལས་འབྲས་བསླུ་བ་མེད་པ་མ་བསམ་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའི་གོ་སྐབས་བཟང་པོ་ཞིག་ཐོབ་པ་ནི་ཁོང་བོད་སྨན་ཁང་དུ་ཕྱག་ལས་གནང་རྒྱུ་དང་། བར་དུ་མ་གྲོས་གཅིག་མཐུན་གྱིས་བར་སྐོང་སྲི་ཐར་ཡིད་གཅུག་པའི་གྲོགས་པོར་ཆགས་པ། ཐ་མར་འདྲེ་རིག་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་སོགས་ལས་གྲོགས་སྨན་པ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་ལས་བྱུང་བ། དེས་མ་ཚད་ཁོང་གིས་གསོས་པའི་རྟ་རྐྱང་སྐྱིད་དང་། ཧ་པ་སྤུ་ཁྲ། ནེ་ཙོ་མགྲིན་སྔོན་སོགས་གཟུགས་སུ་དུད་འགྲོ་ཡིན་ཀྱང་དོན་དུ་མིའི་དྲན་ཚུལ་ཤེས་མཁན་དེ་དག་ནི་སྐབས་དེ་འཛེམ་བག་གཏན་ནས་མི་དགོས་པའི་ལས་མཁན་ལྟ་བུ་ཡིན་པ་རེད།
དང་ཐོག་ཁོང་སྨན་ཁང་དུ་སྨན་སྡུར་སྦྱོར་བྱེད་མཁན་བསྐོས། སྨན་ཁང་དུ་བཟང་དྲུག་སོགས་སྨན་རྫས་ཅིའང་མེད་པ་ལ། དཔལ་སྤུངས་ཙཱ་འདྲ་རི་ཁྲོད་ནས་བཟང་དྲུག་སོགས་སྨན་རྫས་རྒྱབ་བརྒྱད་ཙམ་ཁུར་བྱུང་བ་དེ་ཚོ་ཁོང་ལ་བདག་གཉེར་དང་ལག་ལེན་བྱེད་བཅུག་པ་དང་ཆབས་ཅིག སྔོ་སྨན་ཡང་མང་པོ་བ་རིང་ནང་པ་ལ་བརྐོ་བཅུག་ནས་པར་ཁང་གི་ཐོག་བརྩེགས་གསུམ་པའི་ཐག་ར་ཁང་སོགས་སུ་སྐམ་བསོག་བྱེད་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་དང་བསྟུན་ཞར་ཞོར་དུ་པར་ཤིང་ཉར་ཚགས་བྱས་པ་ནི་ཁོང་རང་ཉིད་ཀྱི་ཉིན་རེའི་གསང་བའི་ལས་སུ་བརྩིས་ཡོད་པ་རེད། “རིག་གསར་”མ་བྱས་སྔོན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་པར་ཁང་ལ་སྲུང་སྐྱོང་ཡང་བྱས་མྱོང་། དཔེར་ན། དཔལ་སྤུངས་དགོན་ནས་སི་ཏུ་པཎ་ཆེན་གྱི་ཕྱག་བྲིས་བཀའ་འགྱུར་གསེར་བྲིས་ཅན་པར་ཁང་དུ་མཆོད་རྟེན་དུ་བཞག དགོན་ཆེན་དགོན་སོགས་ནས་སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་གང་འཚམས་ཞིག་ཁུར་ནས་བཞག་མྱོང་། ལོ་ཤས་རྗེས་འཚོགས་ཆེན་ཞིག་གིས་ཐོག་བཀའ་འགྱུར་གསེར་བྲིས་མ་སོགས་རྙིང་པ་བཞི་རེད་ཟེར་ནས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས། ཆགས་སྨྱོན་མ་ཞེས་པ་ཞིག་གིས་བཀའ་འགྱུར་གསེར་བྲིས་མའི་དཔེ་རས་འབྲུག་པའི་འབུ་རས་དང་། གླེགས་ཐག་སྟོང་སྐུད་ལྷས་མ་སོགས་རང་གིས་ཁུར། གཞན་ལའང་ཁུར་བཅུག་ནས། བཀའ་འགྱུར་ཡར་གཏོར་མར་གཏོར་བྱས། དེ་དུས་ནང་ཆེན་ལྷ་རྗེས་བཀའ་འགྱུར་པོད་གཅིག་རང་གི་དབུ་ཐོག་ཏུ་བཞག དེ་ལ་འོ་བྱེད་བཞིན་སྐད་གསང་མཐོན་པོས་འདི་གཏོར་མི་རུང་ཞེས་ངུ་འབོད་བྱས། དེ་དུས་མི་ཚང་མས་ཁོ་སྨྱོ་ལེ་རེད་ཟེར་བ་དང་ཆབས་ཅིག་མི་ལ་ལས་བཀའ་འགྱུར་ཐོར་བུ་རྣམས་ཡར་བསྡུ་མར་བསྡུ་བྱས། བཀའ་འགྱུར་པོད་རེ་གཉིས་ཕྱིས་སུའང་ཁོང་གི་མཆོད་སྒྲོམ་ནང་དུ་ཡོད་སྐད། དེ་ནི་ནང་ཆེན་ལྷ་རྗེས་པར་ཁང་ལ་ཉེན་ཁའི་སྔ་ལྟས་རེད་ཅེས་གསུངས་ནས་ནངས་རེ་དགོང་རེ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ནངས་སྔ་ལངས་ནུབ་ཕྱི་ཉལ་གྱིས་སྒོ་ཕྱེ་རྒྱག་ཚུན་ཆད་དོགས་ཟོན་མཐོ་རུ་གཏོང་དགོས་བྱུང་ཡོད།
དེ་ནས་རིམ་བཞིན་པར་ཁང་གི་ལྷ་ཁང་དང་། མགོན་ཁང་ནང་རྫོང་ཞིང་འབྲོག་ཁང་སོགས་ལས་ཁུངས་འགས་འབུ་སྨན་སོགས་ཉེན་ཁ་ཆེ་བའི་སྨན་རྫས་མང་པོ་བཞག་ནས་མི་འདྲ་མིན་མང་པོ་འགྲོ་འོང་བྱུང་བས་པར་ཤིང་བོར་གཏོར་གྱི་ཉེན་ཁ་ཆེ་བར་བྱུང་སྐབས། པར་ཤིང་བཞག་སའི་ཁང་བརྩེགས་གསུམ་པ་སྔོ་སྨན་སྐམ་བསོག་བྱེད་སའི་རེ་བ་ཞུས་ཏེ་སྒོ་ཕྱེ་རྒྱག་དང་ཁང་ཐོག་གི་ཝ་ཁ་བད་རྟིང་བཅས་བདག་གཅེས་ཉམས་གསོ་བྱ་རྒྱུའི་ལས་འགན་ཁོང་གིས་མ་བསྐུར་དང་ལེན་བྱས།
དེ་ལྟར་ཁོང་གཅིག་པུས་སྒོ་ཕྱེ་རྒྱག་བྱེད་པ་ལ་སྟབས་མི་བདེ་བ་དང་། ཡིད་བརྟན་རུང་བའི་རོགས་པའང་མེད་པས། དཀའ་ཚེགས་དང་འགལ་རྐྱེན་མང་པོ་འཕྲད། དེ་ནས་དགོས་དབང་གིས་རྟ་དང་། ཧ་པ། ནེ་ཙོ། རུས་སྦལ། བྱེའུ་སོགས་གསོས་ནས་དེ་ཚོས་མི་རྒྱུས་མེད་དང་། སྔ་ཕྱི་སྒོ་ཕྱེ་མཁན་བྱུང་དུས་སྐད་ངན་གཏོང་བ་ནི་ཀུན་གྱིས་མཐོང་ལམ་དུ་གྱུར་ལ། པར་ཁང་ནང་དུ་འགྲོ་འོང་དཀའ་བའི་རྣམ་པ་བྱུང་བ་ནི་དེ་བས་ཡོངས་གྲགས་སོ། །དེའང་ཁོང་གིས་བར་སྐོང་སྲི་ཐར་ལ་ཁྱི་ནི་ཉིན་མཚན་དབྱེར་མེད་དུ་བདག་པོའི་རྒྱུ་ནོར་དང་སྦྲ་ཁྱིམ་སྲུང་བ་སོགས་བདག་པོ་དང་འབྲེལ་འདྲིས་ཧ་ཅང་དམ་པོ་ཡོད་པ་དང་། རྟ་ཡང་དུད་འགྲོའི་ནང་གི་ནོར་བུ་ཡིན་ལ་མིའི་བསམ་པ་རྟོགས་ཐུབ་མཁན་གྱི་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་སེམས་ཅན་ཞིག་ཡིན། ནེ་ཙོས་ཀྱང་དེ་བཞིན་དུ་མི་སྐད་རྒྱག་ཤེས་པས་གལ་ཏེ་ཉེན་ཁ་བྱུང་ན་དེ་དག་གིས་གྲོགས་བྱེད་ཐུབ་ངེས་ཡིན། ཁྱོད་ཀྱིས་ང་ལ་རྟ་ཆས་ཡུང་ཡུར་པོ་ཐབས་བྱ་རོགས་གསུངས་མྱོང་ལ། བར་སྐོང་སྲི་ཐར་གྱིས་ཀྱང་ནམ་རྒྱུན་དུ་རྟ་ཆས་མཁོ་སྤྲོད་བྱས། དེ་བཞིན་དུ་མགོན་ཁང་གི་སྒོར་རྟ་བཏགས་ཡོད་པ་དེས་མི་འགྲོ་འོང་ལ་རྐང་དྲད་ལག་དྲད་བྱེད་པ་དང་། ཐ་ན་སྐད་ངན་འཚེར་བས་དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ཁྱི་དང་ནེ་ཙོས་ཀྱང་སྐད་གཏོང་བས་ཁོང་ངོ་མ་འགྲོ་ནས་རྟ་ཁྱི་བཀག་དགོས། མི་རྣམས་ཀྱིས་འཚེ་སྣང་སྐྱེས་ཏེ་རྟ་ཁྱི་ལ་རྒྱག་རྡུང་བྱས་ན་ཁོང་གིས་གཤེ་སྡིགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ལ། ཆང་རག་ལ་ཁ་གཡར་ནས་མི་ལ་རྡུང་དེད་བྱས་སྐད་ཀྱང་འདུག ཡུན་རིང་དུ་དེ་འདྲ་བྱས་པས་མཐར་སྨན་རྫས་སོགས་བཞག་ལེན་སྟབས་མ་བདེ་ནས་རང་མོས་ཀྱིས་སྤོ་དགོས་ཐུག་ཡོད། “རིག་གསར་”སྐབས་བཀའ་འགྱུར་ཁང་དང་།རཏྣ་ཁང་བཅས་ཀྱི་པར་ཁྲིའི་རྨང་གདན་ཆུར་ནུབ་སྟེ་པར་ཁྲི་ཞིག་ལ་ཉེ་བའི་སྐབས་སུ་མི་སུས་ཀྱང་དེ་ལ་ལྟ་ཙམ་ཡང་མི་ཕོད་པའི་སྐབས་སུ་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བར་སྐོར་སྲི་ཐར་ཁོང་གཉིས་མཚན་མོ་རེ་རེ་བཞིན་ནང་དུ་འཛུལ་ནས་ཆུ་ཕྱིར་འདྲེན་ཅི་ཐུབ་དང་། སོལ་བའི་དྲོད་ལ་བརྟེན་ནས་པར་ཤིང་སྐམ་བསོག་དང་། “གྱེན་ལོག་པ”ནང་དུ་འཛུལ་དོགས་ལ་བྱ་ར་སོ་པ་སོགས་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ་གཅིན་པའང་གར་གཏོང་འདིར་གཏོང་མེད་ནས་ནང་ལོག་གྱོང་ངོས་སུ་གཏོང་དགོས་བྱུང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་སྨན་ཁང་གི་འགོ་ཁྲིད་ལ་སྔོ་སྨན་བངས་ནས་བམ་རུལ་དུ་འགྲོ་བས་མི་དམངས་ཀྱི་སྲོག་སྐྱོབ་ལ་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་ཡོད་ཚུལ་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་ལས་ཁུངས་ལ་ཞུ་དགོས་ཚུལ་འདྲེ་རིག་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་ལ་སྐུལ་འདེད་བྱས་པས། སྟོན་དགོན་མཚམས་ཞིག་ལ་ཁང་ཐོག་ས་སྤྲུགས་བརྐྱག་ལྷན་བྱ་ཆོག་རྒྱུའི་ཆོག་འཆན་ཐོབ་ཅེས་ཟེར།
འདྲེ་རིག་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་ད་ལྟ་ཤི་ཚར་ཡང་། ཁོང་བ་རིང་ནང་ཉིན་མོ་ལོ་པ་རེད། སྨན་གཞུང་ལ་མཁས་པ་མིན་ཀྱང་། སྨན་བསྡུ་སྤྲོད་དོ་དན་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན། ནང་ཆེན་ལྷས་རྗེས་ཞུ་བ་ཕུལ་ཚད་ཅི་འགྲུབ་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཞེས་བར་སྐོང་སྲི་དར་ནས་གསུངས། དེ་ལྟ་བུ་མི་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔའི་རིང་ཉི་མ་གཅིག་ལྟར་སྒོ་ཕྱེ་རྒྱག་བྱེད་པ་ནི་ལས་སླ་པོ་ཞིག་མིན་ལ། ཁོང་ཉིད་ཀྱིས་བཀའ་འགྱུར་གསེར་བྲིས་དབུ་ཐོག་ཏུ་བཞག་ཉིན་ནས་བཟུང་རྡོ་ལ་རི་མོ་བྲིས་པ་བཞིན་དམ་བཅའ་བརྟན་པོ་བསྲུངས་ནས་སྐུ་ཚེ་མ་རྫོགས་བར་དུ་པར་ཁང་གི་ཕྱི་རྒྱ་ནང་ཚགས་བྱས་པ་ནི།དེ་བས་བསམ་བརྗོད་ལས་འདས་པ་ཞིག་རེད། རང་རྒྱལ་གྱི་བཅོས་བསྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་ལོ་དྲུག་ཙམ་སོང་བས།མ་འོངས་པའི་རང་རྒྱལ་གྱི་མདུན་ལམ་དང་། པར་ཁང་ལ་གཏོར་བརླག་མི་འགྲོ་བར་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོའི་ངང་སྤྱི་ལོ་1984ལོར་ཁོང་ཞིང་གཞན་དུ་གཤེགས་སོ།།
བར་སྐོང་སྲི་ཐར།（1929-）巴戈斯塔
ཁོང་གི་གྲྭ་མིང་ལ་ཤེས་རབ་བསྟན་འཛིན་ཡིན་ལ་ཚང་མས་བར་སྐོར་སྲི་ཐར་ཞེས་འབོད། ཁོ་བོས་2018ལོའི་ཟླ་བ་4པའི་28གྱི་དགོངས་མོ་ཆུ་ཚོད་6པ་དང་ཟླ་བ་8པའི་ཚེས་10ཞོགས་པ་ཆུ་ཚོད་8པའི་ཐོག་ཁོང་ཉིད་ཀྱི་ཞབས་ཕྱི་བླ་མ་ལྕགས་རྡོར་དང་སྔ་ཉིན་ནས་འབྲེལ་བ་བྱས་ཏེ་གཞི་ནས་བཅར་འདྲི་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་བྱུང་། ཁོང་ནི་དགོན་ཆེན་དགོན་པའི་ཉེར་སྐོར་བ་རིང་ནང་ཧེ་རུག་མཉམ་ལས་ཁང་དུ་སྔོན་བླ་སེལ་ཚང་དང་དེ་ནས་བར་སྐོང་ཚང་ཞེས་པའི་ཞིང་པ་དུད་ཚང་དཀྱུས་མ་ཞིག་གི་ཁྱིམ་ཚང་དུ་ཕ་དར་རྒྱས་དང་མ་བཀྲ་ཤིས་སྒྲོལ་མ་གཉིས་ཀྱི་བུར་ལྕགས་རྟ་ལོར་སྐྱེས། ད་ལྟ་དགུང་ལོ་89ལ་སོན། ཕ་དར་རྒྱས་ཀྱིས་སྡེ་དགེ་ཚང་གི་མ་ཆེན་དང་ཁྲེལ་པ་བྱས་མྱངས། ཆུང་དུས་ནས་རྒྱུན་དུ་ཕ་དང་མཉམ་དུ་ལྷུན་གྲུབ་སྟེང་དུ་སྡེ་དགེ་ཚང་གི་ཕོ་བྲང་དང་གཙུག་ལག་ཁང་། པར་ཁང་དང་ཐང་རྒྱལ་ལྷ་ཁང་བཅས་སུ་འགྲོ་བའི་གོ་སྐབས་ཕྲུ་གུ་གཞན་ལས་མང་བ་བྱུང་ཡོད། དེ་ནི་ཁོང་གི་མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོའི་ནང་བརྗེད་ཐབས་བྲལ་བའི་མི་ཚེའི་འཚོ་བ་རོལ་བའི་ཐོག་མ་ཡིན་ལ། སྡེ་དགེའི་པར་ཁང་དང་། དགོན་སྡེའི་རིག་གནས་ལ་དགའ་ཞེན་དང་བག་ཆགས་ཟབ་མོ་འཇོག་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡང་རེད། དེའང་དགོན་ཆེན་དགོན་པའི་ཆོས་གྲྭར་ཞུགས་ནས་དཔལ་ལྡན་ས་སྐྱ་པ་དང་། ངོར་ལུགས་ཀྱི་དཀྱིལ་འཁོར་ཡོངས་རྫོགས་ལ་འདོན་སློབ་གཉེར་དང་། མཐོང་བ་བརྒྱུད་པའི་མན་ངག་སོགས་ཀྱི་ཕྱག་ལེན་སོགས་ལ་འབད་བརྩོན་ཆེན་པོ་བྱས། གཙང་ངོར་རུ་དགོན་དུ་ཕེབས་ཏེ་ཐར་རྩེ་མཁན་པོ་འཇམ་དབྱངས་བསྟན་འཛིན་རྩ་བའི་བླ་མར་བསྟེན་ནས་ལོ་གཅིག་བཞུགས། དུས་དབང་གིས་རྐྱེན་པས་བཞི་རྒོལ་འགུལ་སྤྱོད་དང་དམངས་གཙོ་བཅོས་སྒྱུར་སོགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྐབས་བླ་གྲྭ་གཞན་ལྟར་ཁོང་ཡང་དགོན་པ་ནས་ཕ་ཡུལ་ལ་ངལ་རྩོལ་སྒྱུར་བཀོད་དུ་འགྲོ་དགོས་བྱུང་། དེ་ནས་ཏང་གི་མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱས་པ་དང་བསྟུན། ཁོང་ཡང་དགོན་པའི་དམངས་གཙོ་བདག་གཉེར་ཨུ་ལྷན་གྱི་འགན་འཛིན་ལོ་ཤས་བྱེད་པའི་སྐབས་དགོང་ཞུས་ཐོབ་སྟེ་ད་ལྟའི་བར་ཁོང་ཉིད་ཀྱི་གྲྭ་ཤག་ཏུ་འཚམས་བཞུགས་ནས་ཐུན་སེང་སྐབས་མ་གཏོགས་གཅར་གཏུགས་བྱེད་མི་བདེ། དེའང་ཁོང་དང་འཚམས་འདྲི་བྱེད་སྐབས་ཁྱད་དུ་ངོ་མཚར་བ་འགའ་ནི། ཁོང་དགུང་ལོ་89ལ་སོན་ན་ཡང་སྨྲ་བརྗོད་ཉམས་ལྡན་ཞིང་ཚིག་སྔ་ཕྱི་གོ་རིམ་ཡོད་པ། ལོ་ཚིགས་དང་མི་མིང་སོགས་གསལ་བ། དེ་མིན་ལག་པའི་བརྡ་དང་དགའ་སྡུག་གི་ཉམས་བཅས་མངོན།
དེ་ལྟར་ངས་ད་ལམ་བཅར་འདྲི་བྱ་རྒྱུ་གཙོ་བོ་ནི་“རིག་གསར”ཞེས་པའི་སྐབས་ཁྱེད་དང་ཁྱེད་འདྲ་བས་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཚུལ་ཡིན་པས་ཁྱེད་་ཀྱིས་གང་དྲན་གསུངས་རོགས་ཞུས། ཐོག་མར་ཁོང་གིས་ང་ནི་མི་འཇོན་ཐང་ཅན་དང་ཐོབ་གོ་གནས་ཡོད་མཁན་ཞིག་མིན། འོན་ཀྱང་ཆུང་དུས་རང་ཤུགས་ཀྱིས་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་ལ་དགའ་ཞེན་ཡོད་པ་དང་ལོ་ན་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ་ན་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་ནང་དུ་རྒྱ་དཀར་ནག་བོད་མདོ་དབུས་ཁམས་སོགས་ཀྱི་མཁས་པའི་གསུང་ཆོས་དྲི་མ་མེད་པ་མང་པོ་ཡོད་པ་དེ་དག་ནི། སྡེ་དགེའི་ཆོས་རྒྱལ་རིམ་བྱོན་ནས་ཤིང་པར་དུ་བརྐོས་པ་དང་། པར་ཤིང་དེ་འདྲ་མང་པོ་ཡོད་པ་ནི་སྡེ་དགེ་ཙམ་མ་ཡིན་པ་བོད་ཆོས་ལྡན་གྱི་ཞིང་ཁམས་ཡོངས་ཀྱི་ནོར་བུའི་བང་མཛོད་རེད། འདི་མེད་སོང་ན་འཇིག་རྟེན་མུན་རུབ་པ་དང་འདྲ་བས་པར་ཤིང་གཅིག་ཡིན་ནའང་རྩ་ཆེན་པོ་རེད་བསམ་མྱངས། པར་ཁང་འདི་ལས་རྩ་བ་ཆེ་བ་ཅིའང་མེད་བསམ་ནས་རྒྱུན་པར་སྐོར་བ་དང་དད་པ་བྱེད་ལེ་ཡིན་ཞེས་གསུངས། དེ་ནས་ངས་རིག་གསར་ཞེས་པའི་སྐབས་གྱེན་ལོག་ཕྱོགས་ཁག་གིས་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་མེར་སྲེག་གྲབས་བྱེད་སྐབས་ཁྱེད་དང་ཁྱེད་འདྲ་བ་མང་པོས་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཚུལ་སྡེ་དགེའི་མི་དམངས་ལ་བཤད་རྒྱུ་འདུག་པས་ཁྱེད་ཉིད་ནས་ཅི་འདྲ་བྱས་པ་ཡིན་ཞེས་དྲིས། འོ་ལགས། ང་ལ་ནུས་པ་ཅི་ཡོད་མ་རེད། བློ་གཏད་ས་དང་གྲོས་བྱ་སའང་ཅི་མེད། དེའི་སྐབས་སུ་མི་ཚང་མ་སྨྱོན་པ་རེད། གཅིག་གིས་གཅིག་ལ་བློ་གཏད་རེས་དང་ཡིད་ཆེས་རེས་ཕོད་ལེ་མ་རེད། བྱ་བ་ཐམས་ཅད་ཅི་རེད་གང་རེད་ལས་དམིགས་ཡུལ་ངེས་ཅན་ཞིག་སུ་ལའང་ཡོད་མ་རེད། བསམ་ཚད་འགྲུབ་དུས་ཀྱང་དེ་ལས་ཡོད་མ་རེད། གཅིག་བྱས་ན་རང་སྲོག་ཤོར་བའི་ཉེན་ཁའང་ཡོད་པ་རེད་ཟེར།
སྡེ་དགེ་པར་ཁང་འདྲ་ཡིན་ན། 1959ལོའི་གཡས་གཡོན་པར་བརྐོ་འདེབས་བྱ་རྒྱུ་མཚམས་བཞག་ནས། ཁང་བརྩེགས་གཉིས་པའི་ཐོག་སྡེ་དགེ་བོད་སྨན་མཉམ་འབྲེལ་ཁང་ཞེས་བཙུགས་ནས་སྨན་བཅོས་བྱེད་པའི་ཞོར་དུ་པར་ཁང་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་རྒྱུའི་ལས་འགན་གོང་རིམ་ནས་སྤྲོད་ཡོད་པ་རེད། དེས་མ་ཚད་དཔལ་སྤུངས་དགོན་ནས་སི་ཏུ་ཆོས་འབྱུང་གི་བཀའ་འགྱུར་གསེར་བྲིས་སྤུས་ལེགས་ཅན་དེ་དང་། དགོན་པ་ལ་ལ་ནས་སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་འགའ་ཁུར་ནས་བཞག་ཡོད་པ་རེད། དེ་ལྟར་སྐབས་སྐབས་སུ་སྲིད་གཞུང་ནས་ཀྱང་མཐོང་ཆེན་བྱས། སྐབས་སྐབས་སུ་ཆོས་ལུགས་རྨོངས་དད་གྲས་སུ་བརྩིས་ནས་མི་ཐམས་ཅད་དོགས་པ་ཟ་དགོས་པ་ཡང་བྱུང་ཡོད། “རིག་གསར་”ཞེས་པའི་སྐབས་“གྱེན་ལོག་ཕྱོགས་ཁག་”གིས་དང་པོ་སྡེ་དགེ་ཚང་གི་ཕོ་བྲང་དང་། གཙུག་ལག་ཁང་བསམ་འགྲུབ་མཐོང་གྲོལ་ཆེན་མོ་གཏོར་བརླག་བྱས་ནས། རིམ་བཞིན་པར་ཁང་མེར་སྲེག་རྒྱུའི་འཆར་གཞིར་བཞག་ནས། མི་འགའ་པར་ཁང་ནང་དུ་འཛུལ་རྒྱུའི་རེ་ངན་བརྐྱང་སྐབས། ངེད་རྣམས་ཀྱིས་ཉིན་ཤས་རིང་ཉིན་མོའི་བྱ་ར་དང་མཚན་མོའི་སོ་པ་བྱས་ཏེ། ལྐོག་ཏུ་ངོ་ཤེས་མཁན་འགའ་དང་མཉམ་དུ་མེ་སྲུང་དང་། པར་ཤིང་འཕྲོག་རྒྱུའི་གྲ་སྒྲིག་བྱས། དེ་དུས་ཁོ་བོའི་གནས་ཚང་ནང་ཆེན་ལྷ་རྗེ་པར་ཁང་ནང་དུ་སྨན་ཉར་ཚགས་བྱས་ནས་འདུག་ཡོད་པས། ཁོང་དང་མཉམ་དུ་སྒོ་རབ་གསལ་ཕྱེ་རྒྱག་བྱས། སྐབས་སྐབས་སུ་“གྱེན་ལོག་ཕྱོགས་ཁག་”གི་མི་འགའ་ནང་དུ་འཛུལ་ཤོར་ནས་པར་ཤིང་འཕྲོག་རེས་ཀྱང་བྱས་མྱོང་། དེ་དུས་དཔེ་ཝར་སྤྲུལ་སྐུ་དང་། ཟངས་སྐུ་བླ་མ་གཉིས་ཀྱིས་སྒོ་རབ་གསལ་འཛེར་བྱེད་ལྕགས་འཛེར་ཉོ་བྱེད་དངུལ་གནང་བ་དང་། འདྲེ་རིག་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་གིས་ཀྱང་རོགས་པ་མང་པོ་བྱས་བྱུང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་རྫོང་འཐབ་ཕྱོགས་ཅིག་གྱུར་ཁང་གི་འགོ་ཁྲིད་ལ་ལས་ཧེ་རུག་མཉམ་ལས་ལ་ལྟ་རྟོག་གིས་ཚུལ་དུ་པར་ཤིང་སོལ་བར་བསྲེགས་ནས་ཟུར་ལས་ཡོང་སྒོར་འཕར་སྣོན་གཏང་རྒྱུར་སྐུལ་སློང་བྱས་བྱུང་། དེ་དུས་ང་ནི་མཉམ་ལས་ཁང་གི་རྩིས་པ་ཡིན་པས་ཁོངས་མི་རྒན་གྲས་འགའ་དང་ལྐོག་ཏུ་གསང་གྲོས་བྱས་ནས་ལས་ཅི་ལ་ཐུག་ཀྱང་པར་ཤིང་མེར་མི་སྲེག་རྒྱུ་ཁས་ལེན་རེས་བྱས། གོང་རིམ་ལའང་ཆོས་དད་མི་དམངས་བློ་མི་མཉམ་པ་དང་། ད་ལྟ་ལས་ཀའི་མཚམས་ལ་ཐུག་ཡོད་པས་ཉིན་ཤས་ཕྱིར་འཐེན་བྱ་རྒྱུའི་རེ་བ་ཞུས་ཏེ། ཉི་མ་གང་འཁྱོལ་བྱས། གང་ལྟར་དེ་དུས་པར་ཤིང་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཐུབ་པ་དེ་ནི་ཆོས་དད་མི་དམངས་ཡོངས་ཀྱི་བསོད་ནམས་དང་། སྡེ་དགེ་མི་དམངས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་འབད་རྩོལ་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་རེད་ཅེས་ཟེར།
དེ་ནས་ངས་ཁོང་ལ་ཁྱེད་ནི་རྒྱལ་ཁབ་དབུ་བརྙེས་དུས་ལོ་ཉི་ཤུར་སོན་པ་དང་། དེ་རྗེས་“དམངས་གཙོ་བཅོས་བསྒྱུར་”དང་། “བཞི་རྒོལ་འགུལ་སྤྱོད།” “རིག་གསར།” བཅོས་བསྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་སོགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་རབ་དང་རིམ་པའི་ནང་སྐྱིད་སྡུག་ཚ་གྲོང་ལྟ་བུ་མྱོང་ལ། སྡེ་དགེ་པར་ཁང་སྲུང་སྐྱོང་དང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ལ་མིག་མཐོང་ལག་རེག་མཁན་ཡིན་པས། རྗེས་མའི་པར་ཁང་གི་ལས་ཀ་ལ་རེ་བ་ཅི་ཡོད་ཞུས་པའི་ལེན་དུ། པར་ཁང་ཐོག་གླིང་འདི་ལ་མེད་པའི་ཨ་ཀར་བསྒྲིགས་པ་དང་། སྔོན་གསེར་ཏོག་བཞི་ལས་མེད་པས་ད་གསེར་ཕིགས་གསར་བཟོས་བྱས་པ་དང་། ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་ནང་པར་གསར་བརྐོས་དང་། པར་ཤིང་བྱི་བས་ཟོས་པ་རྣམས་ཁ་གསོ་བྱས་པ་སོགས་མ་ཉམས་གོང་འཕེལ་དང་། ཉམས་པ་སླར་གསོལ་བྱས་པ་ལས་ལྷག་གི་རེ་བ་ཅི་མེད་ཅེས་གསུངས།
དེ་ནས་འཚམས་འདྲི་མཇུག་སྒྲིལ་བ་དང་ནང་ཆེན་ལྷ་རྗེའི་སྐོར་ཅུང་ཞིག་དྲིས་པའི་ལན་དུ། ཁོང་དཔེ་ཆ་བ་ཞིག་རེད་ངའང་བླ་མ་ཞིག་ཡིན་པས་ངེད་གཉིས་ཕན་ཚུན་དཔེ་ཆའི་སྐོར་སྐད་ཆ་ལབ་རེས་བྱེད་མྱངས། ཁོང་མཐོང་རྒྱ་ཆེ་བས་ཅི་དང་ཅིའང་ཤེས་མཁན་ཞིག་ཡིན། ལྷག་པར་དུ་རིག་གནས་ལ་དགའ་མཁན་ཞིག་དང་ལྟ་བའང་ཡོད་མཁན་ཞིག་ཡིན། ཁྱི་སྤྱང་ཁ་མཐུན་ཟེར་བའི་དཔེ་ལྟར་པར་ཤིང་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་དུས་ངོ་ཤེས་ཆགས་པ་ཡིན་ཟེར། ང་ཧེ་རུག་ནས་དགོན་ནང་ལ་འོང་དུས་སྡོད་སའི་གནས་ཚང་ཡིན་ལ། ཁོང་ལ་ཕྱི་ཚུལ་བལྟས་ན་གཟུགས་རིང་ཤིང་མི་རྒྱུད་གྱོང་ལ་ཐམས་ཅད་སྐྲག་སྣང་སྐྱེ་བཞིན་ཡོད། དགོས་པའི་དབང་གིས་“རིག་གསར”་ཞེས་པའི་སྐབས་ཆང་ཨ་རག་འཐུང་བ་དང་། རྟ་ཁྱི་བྱ་ནེ་ཙོ་བྱེའུ་སོགས་གསོ་ཞིང་། བྱ་བྱེད་ལ་ལ་སྨྱོན་པའི་ཚུལ་བསྟན་པས་ནང་ཆེན་སྨྱོན་པའང་ཟེར། ངས་ཀྱང་ཁོ་ལ་སྔོན་མ་ཁྱོད་གྲྭ་རྐྱང་སྐབས་གོས་ཧྲལ་ཧྲུལ་ཙམ་ལས་གྱོན་རྒྱུ་མེད་ལ། ད་ཁྱོད་ཕྱུག་པོ་ཆགས་ནས་ཁྱི་དང་བུད་མེད་བྱ་བྱེའུ་སོགས་གཡོག་པོ་བརྒྱད་དགུ་ཁ་གསོ་རྒྱུ་འདུག་པས་ཁྱོད་ཀྱིས་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་གསར་རྙིང་གི་འགྲན་བསྡུར་བྱ་དགོས་ས་རེད་ཞེས་རྩེད་མོའི་ཚུལ་དུ་ཟེར་མྱོང་། “རིག་གསར་”དང་དེའི་སྔོན་རྗེས་སུ་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་སྲུང་སྐྱོང་གི་ཆེད་དུ་ཁོང་གི་བྱས་རྗེས་བརྗོད་ལས་འདས་པ་བཞག་ཡོད་ཅེས་གསུངས། །
在保护继承德格印经院这座藏族传统文化中心的过程中，很多平凡人做出了巨大贡献，其中有两位大德为保护德格印经院文化付出了毕生精力，一个是今年已经89岁高龄的巴戈斯塔大师，他用了自己的大半生来修复印经院的珍贵印版，并为保护印经院古建筑倾尽心力；另一个是囊钦拉杰大师，他利用自己藏医院医生身份坚持驻守印经院数十年，为防止印经院的书版遭到焚毁和失窃，他不惜每夜值守在封存有德格印经院所有书版的库房边，直至生命的最后一刻。他们的高尚行为影响了无数关注德格印经院的人，很多普通人因此而加入到保护印经院这座人类古文化遗产的行列里。正因为如此，德格印经院才在漫长的历史过程中，保持住了它原有的古朴风貌，珍贵书版才得以完整保存，古老的传统工艺才得以延续。