[གནད་ཚིག] ཡིག་རྙིང་། སེང་གོ་རུས་རྒྱུད།
གླེང་གཞི།
སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ནི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་ཅུང་རྙིང་བའི་གྲས་སུ་གཏོགས་ཤིང་། སྔ་ཕྱིར་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་བཙན་པོ་དྲུག་གི་རིང་ལ་ཕྱི་ཡི་ཆབ་སྲིད་དང་། ནང་གི་ཁབ་སོ་གཉིས་སུ་གཏོགས་པའི་དཔོན་གནས་མི་འདྲ་བ་བཞེས་ནས་མཛད་རྗེས་མི་དམན་པ་བཞག་ཡོད། འོན་ཀྱང་རུས་རྒྱུད་འདིའི་སྐོར་ཕྱིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་སྟེ། རྒྱལ་རབས་དང་ཆོས་འབྱུང་དུ་བཀོད་པ་ཉུང་བས་དེ་འབྲེལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་ཅུང་ཟད་རབ་རིབ་ཏུ་སྣང་། སྟབས་ལེགས་པ་ཞིག་ལ་ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་ཡིག་རྙིང་ཁྲོད་དུ། དེའི་སྐོར་ཅུང་ཟད་ཐོན་ཡོད་པས་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་སྔ་ཕྱིའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་དཔྱོད་པར་རྔོ་ཐོགས། དེས་ན་འདིར་ཡང་ཡིག་རྙིང་དེ་དག་གཙོར་བྱས་ཏེ་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་དེ་ཐོག་མར་ནང་གི་ཁབ་སོ་གཉེར་བ་དང་རིམ་གྱིས་ཕྱི་ཡི་ཆབ་སྲིད་ཇི་ལྟར་གཉེར་བ། རུས་རྒྱུད་འདིས་བཙན་པོའི་ཁབ་ལ་མཛད་རྗེས་གང་དག་བཞག་ཡོད་པར་དབྱེ་ཞིབ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།
དང་པོ། སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་བའི་ཡིག་ཚང་ངོ་སྤྲོདཧྥ་རན་སེའི་རྒྱལ་གཉེར་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་ཉར་བའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་ཆའི་ཨང་རྟགསpt1287①ལས། བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སུ་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཟིན་ཐོ་ཐོག་མར་བྱུང་ཡོད། ནང་དོན་གྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་ད་ཡོད་ཡིག་ཚང་སྐོར་ལས་ཅུང་ཟད་ཞིབ་མོར་བཀོད་པ་དེ་ཡིན། དེར་མཐུད་ནས་གོང་གི་ཡིག་ཆའི་འཕྲོ་མཐུདpt1288ནི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་ལོ་རེ་རེའི་བྱུང་བའི་དོན་དག་གཙོ་བོ་ཟིན་ཐོར་བཀོད་པའི་དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་ཞེས་པ་ཡིན། དེ་ལས་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་པའི་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་འགའ་ཐོན་པ་ནི་རུས་རྒྱུད་འདིའི་ཕྱིས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་སྐོར་རྟོགས་པར་ཕན་ཐོགས། pt1288ནི་རྩོམ་འདིའི་ཐད་ཀའི་རྒྱུ་ཆའི་ཡོངས་ཁུངས་གཙོ་བོ་ཡིན། ཡིག་ཆ་འདིའི་ནང་དོན་མདོར་བསྡུས་དང་ཁ་ཐོར་ཡིན་ཡང་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་གསལ་པོོ་བྱེད་པར་མེད་དུ་མི་རུང་ཞིང་།རུས་རྒྱུད་འདི་ནི་དུས་རབས་བདུན་པའི་སྟོད་ནས་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་དཀྱིལ་གྱི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་དང་འབྲེལ་ནས་རྟོག་དཔྱོད་བྱས་ན། ད་གཟོད་ནང་གི་ཁབ་སོ་གཉེར་བའི་སྣམ་ཕྱི་པ་ནས་རིམ་གྱིས་ཕྱི་ལ་ཆབ་སྲིད་གཉེར་བའི་རྒྱལ་ཕྲན་རྗེ་བོ་དང་འདུན་མ་བསྡུ་བ། རྗེ་ཞིང་གི་ཕྱིང་རིལ་བགྱིས་པའི་གྲས་སུ་ཚུད་པ་ཤེས་ཐུབ་པས་གཤམ་ནས་རེ་རེ་བཞིན་གླེང་བར་བྱའོ། །
གཉིས་པ། སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་ཐོག་མའི་གནས་སྟངས།
བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་སུ་རུས་རྒྱུད་མི་འདྲ་བའི་བློན་དང་བློན་ཆེན་པོ་མང་པོ་བྱུང་ཡོད་ལ། རུས་རྒྱུད་མི་འདྲ་བ་སོ་སོའི་རང་རང་གི་སྲིད་ཀྱི་ཁེ་དབང་དང་གྲལ་གྱི་གདན་ཐོབ། དཔའ་བོའི་ཕྱག་རྒྱ་ལ་སོགས་པའི་ཆེད་དུ་བཙན་པོའི་ཁབ་ལ་སྟོབས་ཤུགས་དང་དཔའ་མཛངས་གཉིས་འབུལ་བཞིན་ཡོད། དཔའ་མཛངས་ཀྱི་ཚད་ལ་བརྟེན་ནས་རུས་རྒྱུད་སོ་སོའི་གདན་ཐོབ་ཀྱང་མི་འདྲ། སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ལ་མཚོན་ནའང་། ཐོག་མའི་དུས་སྐབས་སུ་ནང་གི་ཁབ་སོར་གཏོགས་པའི་སྣམ་ཕྱི་པའི་དཔོན་གནས་ཁུར། རིམ་བཞིན་རུས་རྒྱུད་རང་གི་རིགས་སུ་གྱུར་པ་དག་གིས་དཔའ་མཛངས་ལ་བརྟེན་ནས་སྲིད་ཀྱི་ཁེ་དབང་དང་གྲལ་གྱི་གདན་ཐོབ་མཐོ་རུ་བཏང་།རུས་རྒྱུད་འདིའི་ཐོག་མའི་ལོ་རྒྱུས་ཟིན་ཐོ་དེ་ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་ཡིག་ཆpt1287རུ།“འུང་གྀ་རྗེས་ལ་དགས་པོ་འབངས་སུ་མངའ་བ་ལས་ལོག་གོ། ། འུང་ནས་རྗེ་བློན་ཡོངས་སུ་འདུས་ཏེ། ། དགས་པོ་ལྷ་དེ་དགུག་པའི་བཀའ་གྲོས་མཛད་ནས། ། དམག་པོན་སུས་བྱ་ཞེས་བློད་ན་སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱྀས། ། ཁོ་བོས་རྔོ་ཐོག་ཆེས་ཁས་བླངས་སོ། ། འུང་ནས་ཁྱུང་པོ་སྤུང་སད་ན་རེ། ། ཁྱོད་འདས་དམག་པོན་འོང་ངམ། །མྱྀ་མཛངས་པ་གོ། ། སྒྱེ་འུ་ནང་དུ་མྱུང་བུ་བཅུག་པ་དང་མཚུངས་ཤེས་བྱ་ན། ། ཁྱོད་འདའ་བཙན་པོ་འི་སྣམ་པྱྀ་པར་བཀའ་བསྩལ་ནས། ། ལོ་དུ་མ་ཞིག་ལོན་ན། ། འཛངས་རྔོ་ཐོག་གོ་ཞེས། ། མྱྀ་ཆིག་གྀས། བསྟོད་པ་ཁོ་བོས་མ་ཐོས་ན། །ཁྱོ་འདའས་མྱྀ་འོང་བ་ལ་བསྒྲེ་བསྒྲེ་སྟེ། ། འབངས་ཆབ་འཚལ་བར་མཆི་འོ། ། ཞེས་བྱས་སོ། ། མྱྀ་ཆེན་ན་རེ། ། མྱྀ་ཡོངས་ཀྱི་ཁོ་བོ་ལ་སྙན་དུ་མྱྀ་བརྗོད་པ་ཡང་བདེན་ནོ། ། ཁོ་བོ་སྔོན་སྒྱེའུ་ནང་དུ་ཞུགས་ཀྱང་མ་ཞུགས། ། རྩེ་མོ་པྱིར་མ་བྱུང་བ་ཡང་བདེན་ནོ། ། ཁོ་བོ་སྔོན་སྒྱེའུ་ནང་དུ་ཞུགས་སུ་ཟིན་ན། ། རྩེ་མོ་བས་ཡུ་བ་ཕན་ཆད་པྱུང་སྟེ་སོང་ཟིན་ནོ། ། འུང་གིས་དེང་ཁོ་བོས་གསོལ་བ་ཡང་། ། སྔོན་ཇི་འི་ནང་དུ་ཡང་མ་ཞུགས་པས། ། གདོད་འཇུག་པར་གསོལ་བ་ཡྀན་ནོ་ཞེས་བྱས་སོ། ། འུང་ནས་བཙན་པོས་ཀྱང་མྱི་ཆེན་གསོལ་བ་བཞིན་གནང་ནས་དགས་པོ་འབངས་སུ་དགུག་པ་འྀ་དམག་པོན་དུ་བཀའ་སྩལ་ཏོ། ། འུང་ནས་མྱི་ཆེན་གྱིས། དགས་པོ་ལྷ་དེ་བརྒལ་ཏེ། ། དགས་པོ་ཡོངས་སུ་བཀུག་སྟེ། །མྱི་ཆེན་གྱི་བྱ་དགའར། ། གསེར་ཁུང་རེ་འུ་རྒལ་གྱི་མྱི་དང་འབྲོག་དུ་བཆས་ཏེ་སྩལ་ཏོ། ། འབྲོང་ཆེ་པོ་རྔུལ་གྱི་རྭ་མྱི་ཡོངས་ཀྱི་ཁ་ན་བརྗོད་ན། ། སེང་འགོ་མྱི་ཆེན་གྱྀས། །དགས་ཀྱི་བསེན་མཁར་ལ། ། མདུང་མོ་ཐབས་གཆིག་གྀས། ། འབྲོག་མོ་ཐང་གང་ཐོབ། ། པྱོགས་རྔེག་སུམ་བརྩན་སྐྱ་བོ་རང་གྀས། ། དཔའ་བ་འྀ་པུལ་པྱིན་ན། ། ཉིན་ཆིག་ལ་དགས་པོ་མྱི་བརྒྱའ་བསད་ཆེས་འུང་སྐད་དོ”②ཞེས་བཀོད་པ་འདི་ཡིན། ཡིག་ཆ་འདིའི་ནང་དུ་དྭགས་པོ③འབངས་སུ་འགུག་པའི་ཕྱིར་དུ་རྒྱལ་བློན་གྲོས་ལ་མོལ་བའི་ཚེ་ན། བཙན་པོའི་སྣམ་ཕྱི་པ་སེང་གོ་མྱི་ཆེན་ཞེས་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མི་སྣ་ཐོག་དང་པོར་བྱུང་། རུས་རྒྱུད་འདིའི་ཆེས་ཐོག་མའི་མཆེད་ཁུངས་དང་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྐོར་ཡིག་རྙིང་གཞན་པ་གང་དུའང་མ་མཐོང་བས་དེ་འབྲེལ་གྱི་སྐོར་གང་ཡང་འབྲི་མ་སྤོབས། ཡིན་ནའང་གོང་འཁོད་ཡིག་ཆ་ལས། ང་ཚོས་སེང་གོ་མྱི་ཆེན་ནི་བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་དུས་ཀྱི་མི་ཡིན་པ་དང་།ཁོང་ནི་བཙན་པོའི་ནང་གི་ཁབ་སོ་རུ་གཏོགས་པའི་སྣམ་ཕྱི་བའི་འགན་བཞེས་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ། སྣམ་ཕྱི་པ་ནི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་དཔོན་གནས་རིགས་ཤིག་ཡིན་ལ། དཔོན་གནས་དེའི་བྱེ་བྲག་གི་འགན་ནུས་དང་དབང་ཆའི་སྐོར་ལ་རྒྱུས་གསལ་པོ་ལེན་ཐབས་བྲལ། ཡིན་ཡང་ཕྱིས་ཀྱི་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་གྱི་རིང་ཆོས་མི་འཇིག་ཕྱིར། གཙིགས་བཅས་པའི་བཀའ་གཙིགས་ཡི་གེ་དང་ལྷ་སའི་གཙུག་ལག་ཁང་མདུན་གྱི་རྒྱ་བོད་འདུམ་པའི་དབོན་ཞང་རྡོ་རིང་བཅས་གཞིར་བཟུང་ན། དཔོན་གནས་འདིའི་འགན་ནུས་དང་ཁེ་དབང་ལ་ཡང་འགྱུར་བ་གང་འཚམ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པར་སྙམ། བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཤེས་རིག་གི་འཕེལ་རིམ་ལས་དཔགས་ན་ཡང་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་གང་ལ་མཚོན་ན་ཡང་མངའ་ཁོངས་རྒྱ་བསྐྱེད་དང་དམག་སྡེ་གསར་འཛུགས། ཁྲིམས་སྲོལ་བཅོས་སྒྱུར་གྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས་འགྱུར་བའི་རྣམ་པར་གནས་ཡོད། སྣམ་ཕྱི་པ་ཡང་ཐོག་མའམ་བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་སུ་མ་མཐའ་ཡང་དམག་སྲིད་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པའི་དཔོན་སྣ་ཞིག་ཡིན་པ་རྟོགས་ཤིང་། དེའང་བཙན་པོའི་ནང་འཁོར་དུ་གྱུར་པའི་ཞབས་ཕྱི་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན④པ་དོན་དངོས་དང་མཐུན་པར་འདོད། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་ནི་སྣམ་ཕྱི་པ་ཟིན་ཐོར་བཀོད་པ་སྔ་ཤོས་ཡིན་ཞིང་། དུས་སྐབས་འདིའི་གནས་ཚུལ་ལས་དཔགས་ན། ཧ་ལམ་བཙན་པོའི་ཕོ་བྲང་ནང་གི་ལས་ཀ་བྱེད་མཁན་ནམ་སྲིད་སྐྱོང་ལ་རམ་འདེགས་གནང་མཁན་གྱི་བཟོ་ཡིན་འདུག། སྣམ་ཕྱི་པའི་དཔོན་གནས་འདི་ཡང་བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་ཡར་སྔོན་དུ་གནས་པའི་ཚུལ་བརྡ་རྙིང་ཡིག་ཆ་རུ་མཐོང་ཐབས་བྲལ་ཡང་དཔོན་སྣ་འདི་ལག་ཏུ་བསྟར་གྱིན་མེད་པའི་ངེས་པ་མེད། དེ་ན་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱང་ཧ་ལམ་བཙན་པོ་སྔ་མ་དག་ནས་བཟུང་སྟེ་སྤུར་རྒྱལ་པའི་མངའ་ཞབས་སུ་གྱུར་ཅིང་། རང་གི་དཔའ་མཛངས་ལ་བརྟེན་ནས་ནང་གི་ཁབ་སོའམ་བཙན་པོ་ཕོ་བྲང་ནང་ཁུལ་དུ་ཞབས་ཏོག་སྒྲུབ་བཞིན་ཡོད།
གསུམ་པ། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་མཛད་རྗེས།
བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་རིང་ནི་གཅིག་གྱུར་གྱི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་གསར་དུ་འཛུགས་བཞིན་པའི་གནད་འགག་གི་དུས་སྐབས་ཤིག་ཏུ་འཁེལ་ཞིང་། ཁོང་གི་ཡབ་སྟག་རི་གཉན་གཟིགས་ཀྱི་རིང་ནས་མགོ་བརྩམས་ཏེ་མཐའ་འཁོར་གྱི་རྒྱལ་ཕྲན་ཁག་ཏུ་ཆབ་སྲིད་མཛད་ནས་མངའ་ཞབས་སུ་བཅུག རིང་པོོ་མ་ལོན་པར་བཙན་པོ་དགུང་དུ་གཤེགས། དེའི་རྗེས་ལ་ཁོང་ལ་སྲས་གཉིས་འཁྲུངས་པ་ལས་རྒྱལ་རྒྱུད་སྐྱོང་མཁན་ནི་བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་ཡིན། ཁོང་གིས་བཙན་པོའི་ཡབ་ཀྱི་རིང་ལ་མངའ་ཞབས་སུ་འཇུག་མ་ཐུབ་པའི་སུམ་པ་དང་རྩང་བོད། ཉག་ཉི་དྭགས་པོ། རྐོང་པོ། མྱང་པོ་སོགས་དབང་དུ་བསྡུས། དུས་སྐབས་འདི་ནི་ཕྱི་ཚུལ་ནས་བལྟས་ན་གཅིག་གྱུར་དང་ཞི་བདེའི་རྣམ་པ་ཞིག་མངོན་ཡོད་ནའང་། དོན་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཡོལ་བའི་རྒྱབ་ཏུ་འགལ་བའི་ཕུང་ཆེན་ཞིག་བག་ལ་ཉལ་ཡོད། དེ་ནི་གཅིག་ནས་རྒྱལ་བློན་བར་གྱི་འགལ་བ་དང་བཙན་པོ་རྒྱལ་རྒྱུད་ནང་ཁུལ་གྱི་འགལ་བ། བློན་གསར་རྙིང་བར་གྱི་འགལ་བ་འདི་གསུམ་ག་ཡིན་ཞིང་། བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་འགལ་བའི་ཕུང་པོོ་འདི་གསུམ་ཐག་གཅོད་ལེགས་པོ་བྱེད་མ་ཐུབ་པས། ཐ་མར་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐུ་སྲོག་ཀྱང་ཤོར་བའི་ཚུལ་ཡིག་རྙིང་དུ། བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་རིང་ལ།“ཡབ་འབངས་ནྀ་འཁུས། ཡུམ་འབངས་ནྀ་ལོག།། གཉེན་ཞང་ཞུང་། མཛོ་སུམ་པ། །ཉག་ཉྀ་དགས་པོ། ། རྐོང་པོ། ཀུན་ཀྱང་ངོ་ལོག།། ཡབ་གནམ་རྀ་སློན་མཚན་ལ་དུག་བོན་ཏེ་བཀྲོངས་སོ། །”⑤ཞེས་བག་ཏུ་ཉལ་བའི་འགལ་འདུའི་ཕུང་པོ་དེའི་ཁྲོད་ནས་བཙན་པོའང་སྐུ་གཤེགས་པ་གསལ་པོོར་མཚོན་ཡོད།བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐུ་རིང་ལ་ཡབ་ཀྱི་རིང་གི་བློན་པོ་མྱང་དབའས་མནོན་གསུམ་དང་གྲོགས་སུ་སྦྲན་ནས་དགུ་གྲྀ་ཟིང་པོ་རྗེ་དབང་དུ་བསྡུས་པ་དང་།དེར་མཐུད་ཁྱུང་པོོ་སྤུང་སད་ཟུ་ཙེ་ཡིས་རྩང་བོད་ཀྱི་རྗེ་བོ་མར་མུན་གྱི་མགོ་བཅད་དེ་བཙན་པོར་ཕུལ་ཞིང་། བཙན་པོས་རྩང་བོད་ཀྱི་དུད་ཁྱིམ་ཉིས་ཁྲི་ཟུ་ཙེར་བདག་རྐྱེན་དུ་བསྩལ། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་དྭགས་པོ་འབངས་སུ་བཀུག་པ་དེpt1287རུ་བཙན་པོ་གནམ་རུ་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་ཡིན་པར་བྲིས་ཡོད་མོད། འོན་ཏེ་དེའི་ནང་གི་བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་། ཁྲི་སྲོང་བཙན་སྐབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་གཉིས་བསྡུར་ནས་དཔྱད་ན། དྭགས་པོ་འབངས་སུ་བཀུག་པ་དེ་དངོས་དོན་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་ཡིན་པར་སྙམ། དྭགས་པོ་ངོ་ལོག་པ་ནི་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་ཡིན་པ་ཡིག་རྙིང་དུ། ཉག་ཉི་དྭགས་པོ་ཀུན་ཀྱང་ངོ་ལོག་ཅེས་ཐོན་ཡོད་ལ། གལ་ཏེ་བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་སུ་ཡང་དྭགས་པོ་ངོ་ལོག་ཡོད་ན། དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་ཞིག་གི་ནང་དུ་དྭགས་པོ་ཐེངས་གཉིས་ལ་ངོ་ལོག་པ་དང་།སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་དྲ་མ་ཡང་ལན་གཉིས་དྲངས་དགོས་པས། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་དྭགས་པོ་འབངས་སུ་བཀུག་པ་ནི་བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་སུ་བསྟན་པ་ནི་བཤུས་སྐྱོན་དང་འབྲི་ནོར་ཐེབས་པར་སྙམ། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཚུལ་དངོས་ནི་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་བཙན་གྱི་སྲིད་འགན་བཞེས་མ་ཐག་ནང་གི་འགལ་བ་ཐག་གཅོད་ལེགས་པོ་བྱེད་མ་ཐུབ་པས། བཙན་པོའི་ཡབ་ཀྱང་དུག་དྲངས་ནས་བཀྲོངས་ཤིང་མངའ་ཞབས་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་གཞན་དག་ཀྱང་ངོ་ལོག བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་བཙན་གྱིས་སྲིད་འགན་བཞེས་པའི་དུས་སུ། ཡབ་ཀྱི་རིང་གི་བློན་པོ་མྱང་དབའས་གནོན་གསུམ་དང་ཁྱུང་པོ་སྤུང་སད་ཟུ་ཙེ་སོགས་ཀྱིས་རོགས་རམ་འོག་ཏུ་སྔར་ངོ་ལོག་པའི་རྒྱལ་ཕྲན་དག་འབངས་སུ་བཀུག དྭགས་པོ་ཡང་དུས་སྐབས་དེའི་བོད་བཙན་པོའི་ཁབ་ལ་ངོ་ལོག་པའི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན། དྭགས་པོ་མངའ་འོག་ཏུ་བསྡུ་བའི་དྲ་མ་དྲངས་མཁན་ལ་ཡང་ཁྱུང་པོ་སྤུང་སད་ཟུ་ཙེ་དང་བཙན་པོའི་སྣམ་ཕྱི་པ་སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གཉིས་ཀྱིས་རྩོད་པ་མང་དུ་བྱས་མཐར། དྭགས་པོ་འབངས་སུ་འགུག་པར་དྲ་མ་དྲངས་མཁན་སྣམ་ཕྱི་པ་སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་ཕྲག་ཏུ་ལྷུང་། དྭགས་པོ་མངའ་ཞབས་སུ་བཅུག་པ་ནི་སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་མཛད་རྗེས་ཡིན་ཞིང་། དུས་སྐབས་འདི་ནས་བཟུང་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་འདི་སྲིད་ཀྱི་ནང་དུ་ཞུགས་མགོ་བརྩམས།
བཞི་པ། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་དཔའ་མཛངས།
དཔའ་ཞིང་མཛངས་པ་ནི་བོད་བཙན་པའི་དུས་ཀྱི་བློན་ཆེ་ཆུང་དང་དམག་གི་གདན་ཐོབ་མཐོ་དམའ་མཚོན་བྱེད་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན། དཔའ་ཞིང་མཛངས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་ཡི་ཆབ་སྲིད་རྒྱ་བསྐྱེད་ཅིང་ནང་གི་ཁབ་སོ་དམ་པོར་འཛིན་པ་ཡིན། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱིས་ཀྱང་རང་གི་དཔའ་མཛངས་ལ་བརྟེན་ནས་དྭགས་པོ་མངའ་ཞབས་སུ་བཀུག དུས་སྐབས་འདིའི་བློན་པོ་ཚོའི་དཔའ་མཛངས་ཀྱི་ཚད་ནི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་ཆར།“ཁྱུང་པོ་སྤུང་སད་ཟུ་ཙེ་མཛངས་ཀྱི་ཚད་ནི། རྩིས་གྲ་གསུམ་ཞལ་ལྕེ་གྲ་བཞི་ཡང་རྣ་བས་ཉན་ཞིང་གཆོད། མྱིག་མངས་གྲ་ཆིག་ཀྱང་ཟླ་ལ་རྩེ་ན། རྒྱལ་བྱ་པུག་རོན་ཁྱུ་གཆིག་ནམ་ཀ་ལ་འཕུར་བ་ཡང་། བགྲངས་པ་ལས། བྱ་ཅིག་མ་ཚང་ན། ། ཁྲས་བསད་པ་འདྲའས་ལྟོས་ཤེས་མཆི་ནས། མྱི་ཡོངས་ཀྱིས་བལྟས་པ་ལས། ། བྱ་ཆིག་ཁྲས་བཀུམ་སྟེ། སྤུང་སད་ཟུ་ཙེ་ལྟེ་བུ། ཚོར་སྐྱེན་ལ་དཀུ་ཆེ། །སྙིང་མཛངས། ། མྱྀ་ཆིག་ལ་ཚོགས་དགུ་ཚོགས་ན། ཟུ་ཙེ་ལྟ་བུ་སུ་གང་ལ་ཡང་མྱེད་དོ། །”⑥ ཞེས་དཔའ་ཞིང་མཛངས་པའི་ཚེ་བློན་པའི་གྲལ་ཐབས་དང་། དམག་གི་གདན་ཐོབ་སོགས་གཞན་དང་མི་འདྲ་བ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་ཐུབ་པ་གསལ་པོོར་མཚོན་ཡོད། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱིས་དྭགས་པོ་འབངས་སུ་འགུག་པའི་ཁྲོད་དུ་རང་གི་དཔའ་ཞིང་མཛངས་པར་བརྟེན་ནས་བྱས་རྗེས་བཞག་པས་གཏིང་རག་ཀྱང་མི་དམན་པ་ཐོབ་ཡོད། ཁོང་གི་དཔའ་མཛངས་ཀྱི་ཚད་དེ་ཟུ་ཙེ་ལྟར་ཞིབ་ཏུ་ཐོན་མེད་རུང་། དྭགས་པོ་འབངས་སུ་བཀུག་པའི་རྗེས་སུ་མྱི་ཆེན་གྱི་བྱ་དགར་གསེར་ཁུང་རེའུ་རྒལ་གྱི་ས་ཆ་གནང་ཞིང་།“མི་རྣམས་ཀྱིས་ཁ་ན་སེང་འགོ་མྱྀ་ཆེན་གྱྀས། ། དགས་ཀྱི་བསེན་མཁར་ལ། ། མདུང་མོ་ཐབས་གཆྀག་གིས། ། འབྲོག་མོ་ཐང་གང་ཐོབ།”⑦ཅེས་སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་དཔའ་ཞིང་མཛངས་པའི་ཚད་དེ་གསལ་པོོར་མངོན་ཡོད།“སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་མིང་དང་ལོ་རྒྱུས་ཙམ་ད་ལྟ་ཡང་དྭགས་པོ་རྣམས་ལ་གླེང་རྒྱུ་འདུག”⑧དྭགས་པོ་ཞེས་པའི་ས་མིང་འདི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དུ་ལན་མང་པོར་བྱུང་ཡོད་ལ། དེ་ལས་བྱུང་བ་སྔ་ཤོས་སུ་གྱུར་པ་ནི་རྒྱལ་ཕྲན་རྣམས་དང་དེ་དག་གི་རྗེ་བློན་རྣམས་ཀྱི་མིང་གི་ཁྲོད་དུ“ཡུལ་དྭགས་ཡུལ་སེ་མོ་གྲུ་བཞི་ན། རྗེ་དྭགས་རྒྱལ་གྱྀ་སྤྲོག་ཟིན། བློན་པོ་ཕོ་གུ་དང་པོག་རོལ་གཉིས།”⑨ཞེས་གནའ་བོའི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་ཁྲོད་ཀྱི་གཅིག་ཡིན། མཁས་པ་ལྡེའུས་མཛད་པའི་རྒྱ་བོད་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ་རུ། ཡང་“ཡུལ་དྭགས་ཡུལ་སེ་མོ་གྲུ་བཞི་ན། རྒྱལ་པོ་དྭགས་རྗེ་ལྕེ་མང་བཞུགས། བློན་པོ་བླ་དང་ཀམ་མོ”⑩ ཞེས་འབྲི་ཚུལ་ལ་ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་ཙམ་མ་གཏོགས། ཧ་ལམ་ཡིག་རྙིང་གི་བརྗོད་སྟངས་དང་གཅིག་མཚུངས་བྱུང་། དྭགས་པོ་ས་ཆ་དེ་ཡང་བོད་དབུས་གཙང་རུ་བཞི་རུ་ཕྱེ་བའི་གཡོ་རུའི་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་ཞིང་།སྟོང་སྡེ་ཡང་གསར་དུ་བཙུགས་པར་མཛད་འདུག ད་ལྟའི་ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ་དང་རྒྱ་ཚ་རྫོང་དང་། སྣང་རྫོང་གི་མངའ་ཁུལ་ཡིན་པར་མཁས་པ་མང་པོས་ངོས་འཛིན་གནང་འདུགདེ་བཞིན་དུ་ལྷ་དེ་ལ་དང་གསེར་ཁུང་རེའུ་རྒལ། བསེན་མཁར་ལ་སོགས་པའི་ས་ཆ་དག་ཀྱང་དྭགས་པོ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་ས་ཆ་ག་གེ་མོ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་ཐུབ། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་ནས་བཟུང་རུས་རྒྱུད་འདིས་ནང་གི་ཁབ་སོ་འཛིན་པའི་སྣམ་ཕྱི་པ་ནས་རིམ་བཞིན་རྒྱལ་ཕྲན་རྗེ་བོའི་ཚུལ་དུ་ཕྱི་ཡི་ཆབ་སྲིད་མཛད་པའི་ལས་ཀྱི་ནང་དུ་ཞུགས་ནས་བཙན་པོའི་ཁབ་ལ་མཛད་རྗེས་བཞག
ལྔ་པ། སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མི་སྣ་གཞན་དག
སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་འདི་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་ཡུལ་གང་ཞིག་ནས་མཆེད་པ་ཞིབ་ཏུ་བརྗོད་མི་བཏུབ་རུང་། མིག་སྔའི་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་ཚང་གཞིར་བཟུང་ན། སེང་གོ་ཞེས་པའི་མིང་དངོས་སུ་བྱུང་བ་ནི་བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐབས་སུ་ཡིན། འདིའི་ཡར་སྔོན་དུ་ཡང་རུས་རྒྱུད་འདི་མེད་མི་སྲིད། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་སྐབས་སུ་བཙན་པོའི་སྣམ་ཕྱི་པ་ནས་རིམ་གྱིས་རྒྱལ་ཕྲན་རྗེ་བོའི་ཚུལ་དུ་བཞུགས་ནས་དྭགས་པོ་ས་ཆ་ལ་མངའ་དབང་བསྒྱུར། ཡིན་ཡང་རུས་རྒྱུད་འདིའི་རྒྱུད་འཛིན་པའམ་ཕྱི་རབས་པ་དག་གིས་མེས་པོའི་བྱ་བཞག་གི་རྒྱུན་ཇི་ལྟར་བསྐྱངས་པ་དང་། དཔོན་གནས་ཅི་ཞིག་འཁུར་བ་སོགས་ཕྱིས་ཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་གནས་ཚུལ་འཁོད་པ་གང་ཡང་མ་མཐོང་། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་གི་དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་ཀྱི་ཤོག་དྲིལ་གོང་འོག་བསྒྲིགས་ནས་ཞིབ་ཏུ་དཔྱད་ན། སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་པའི་གནས་ཚུལ་ཐར་ཐོར་འགའ་མཐོང་བས་ཡིད་ལ་སྤྲོ་བས་བརྟས། གཤམ་དུ་དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་སུ་འཁོད་པའི་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མི་སྣ་རེ་རེ་བཞིན་གླེང་བར་བྱའོ། །ཡིག་རྙིང་གི་དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་སུ“གླང་གྱྀ་ལོ་ལ་བབ་སྟེ（སྤྱི་ལོ701）། ་་་་་་ཡུམ་ཁྲི་མ་ལོད། ངན་ལམ་ཙལ་སར་པ་ན་བཞུགས་ཤྀང་། འདུན་མ་གླགུ་ཆུང་དུ་ཞང་བཙན་ཏོ་རེ་ལྷས་བྱིན་དྔ་། སེང་གོ་སྣང་ཏོ་རེ་སྐྱི་ཟུང་གྱིས། བསྡུས་པར་ལོ་གཆྀག”སེང་གོ་སྣང་ཏོ་རེ་སྐྱི་ཟུང་ཞེས་པའི་མིང་བྱུང་ཡོད་ལ། འདུན་མ་བསྡུས་པའི་ལས་སུ་ཞུགས་ཡོད་པ་ལས་ཁོང་གི་གོ་གནས་སྣམ་ཕྱི་པ་དང་མི་འདྲ་ཞིང་། ཁོང་ནི་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཁྲོད་ཀྱི་སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱི་རྗེས་ནས་བྱུང་བའི་མི་སྣ་དང་པོ་ཆགས་ཤིང་། འདུན་མ་བསྡུས་པའི་ལས་སུ་ཞུགས་པའི་དཔོན་གནས་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་མི་སྣ་དེ་ཡིན། དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་སུ། མི་སྣ་འདིའི་རྗེས་སུ་ཡང་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མི་སྣ་རིམ་པར་བྱུང་ཞིང་ཧ་ལམ་དུས་རབས་ཕྱེད་ཀའི་རིང་ལ་བཙན་པོའི་ཁབ་ཏུ་ལས་ཀ་འདྲ་མིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། འོན་ཏེ་གླང་གི་ལོ་སྟེ701སྔོན་དུ་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཅི་ཡང་མ་མཐོང་། ཕྲན་གྱིས་བློ་ངོར་དུས་སྐབས་འདི་ནི་ཧ་ལམ་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་སྟོབས་ཤུགས་ཆེས་ཆེ་བ་ནི། བློན་ཆེན་མགར་གྱི་གདུང་རྒྱུད་ཡིན་ཞིང་ཁོང་གི་བུ་ལྔ་པོས་ཕྱི་ལ་ཆབ་སྲིད་མཛད་ནས་ཁབ་མཐའ་རྒྱ་བསྐྱེད་དང་ནང་གི་ཁབ་སོ་མཛད་པས། རུས་རྒྱུད་གཞན་གྱི་བློན་ཆེན་དག་གིས་སྟོབས་ཤུགས་མགར་ཚང་ལ་མ་དོ་བས་ཡིན་ནམ་སྙམ། གོང་གི་གླང་གི་ལོ་ནི་ཏག་ཏག་འདུས་སྲོང་མང་པོ་རྗེ་ཡིས་མགར་ཚང་ལ་བཀྱོན་ཕབ་པའི་ལོ་གསུམ་པ་ཡིན། སེང་གོ་སྣང་ཏོ་རེ་སྐྱི་ཟུང་ནི་བཙན་པོ་འདུས་སྲོང་མང་པོ་རྗེ་ཡི་རིང་ལ་དཔའ་ཞིང་མཛངས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྲིད་ཀྱི་བྱ་བར་ཞུགས།“ལུགྀ་ལོ་ལ（སྤྱི་ལོ719）། བཙན་པོ་དབྱརད་བལ་པོ་ན་བཞུགས། དབྱར་འདུན་དྲའྀ་ཟར་ཕུར་ཞང་བཙན་ཏོ་རེ་དྔ། བློན་ཁྲྀ་སུམ་རྗེས་བསྡུསྟེ། རུ་གསུམ་གྱྀ་རྗེ་ཞིང་གྱྀ་ཕྱིང་རྀལ་གྱི་རྩིས་དྔ། སོག་མའྀ་རྩིས་དྔ། རུ་ཡོང་ཕྱྀ་གསེང་གུམ་སྟེ། བྲུང་པ་སེང་གོ་མོན་བུ་བཆུག་པའྀ་རྩིས་བགྱིས།”བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྟན་སྐབས་ཀྱི་དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་སུ། “བྲུང་པ་སེང་གོ་མོན་བུ་ཞེས་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མི་སྣ་ཞིག་བྱུང་ཞིང་། བྲུང་པའི་དཔོན་གནས་འཁུར་མཁན་ཞིག་ཡིན། བྲུང་པ་ལ་འགྲེལ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་མང་ཞིང་གཅིག་གྱུར་གྱི་བཞེད་ལུགས་ཤིག་ཆགས་མེད། བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་དཔོན་སྣ་ཆེ་གྲས་མདུན་དུ་ཡོད་པའི་ཉེ་བཅར་དཔོན་གནས་ཤིག་མིན་ནམ་སྙམ།”ཞེས་དཔོན་སྣ་ཆེ་གྲས་མདུན་གྱི་ཉེ་བཅར་དཔོན་གནས་ཤིག་ཡིན་ཡང་དབང་ཆ་ཅུང་ཟད་ཆེ་བར་མངོན། བྲུང་པ་སེང་གོ་མོན་བུས་རྗེ་ཞིང་གིས་ཕྱིང་རིལ་གྱི་རྩིས་དང་སོག་མའི་རྩིས་ལེན་པ་ལས་ཤེས་ཐུབ། སེང་གོ་མོན་བུ་འདི་དང་ཐོག་བྲུང་པའི་དཔོན་གནས་ཁུར་བ་དང་། བར་དུ་དཔོན་གནས་ནས་ཕྱུང་ཡོད་པ་ཡིག་རྙིང་དུ། “ཕགི་ལོ་ལ（སྤྱི་ལོ723）། བཙན་པོ་དབྱརད་བལ་པོ་ན་བཞུགས་ཤྀང་། དབྱར་འདུན་དྲྀབ་ནག་དུ་བློན་ཁྲི་སུམ་རྗེས་བསྡུ་སྟེ། མངན་ལང་གྲོ་སྙ་བརྩན་ཁོང་ལོད་དང་། སེང་གོ་འབྲིང་བརྩན་མོན་ཆུང་གཉྀས་ཕྱུང་སྟེ། ཆོག་རོ་སྙ་ཞྀན་ཀོང་དྔ། གནུབས་ཁྲྀ་སུམ་རྗེ་སྟག་བརྩན་གཉྀས་བཆུག”ཅེས་སྐབས་དེའི་གནས་ཚུལ་གཞན་ཤེས་ཐབས་བྲལ་རུང་བྲུང་པ་ཕྱུང་ནས་གཞན་བཅུག་པ་གསལ་པོ་ཡིན། ཡིན་ཡང་འོག་ཏུ། “གླང་གྱྀ་ལོ་ལ（སྤྱི་ལོ725）། དགུན་ཕོ་བྲང་བྲག་མར་ན་བཞུགསྟེ། ཚང་བས་སྣར་སེང་གོ་མོན་ཆུང་སྤྱུགས”ཞེས་སེང་གོ་མོན་ཆུང་སྤྱུགས་པའི་གནས་ཚུལ་ཡང་ཐོན་པས། ཤོག་དྲིལ་གོང་འོག་སྦྲེལ་ནས་དཔྱོད་དུས་ཕལ་ཆེར་སེང་གོ་མོན་ཆུང་གིས་བཙན་པོའི་ཁྲིམས་དང་འགལ་བའི་སྦྱོར་བ་སྤེལ་ནས་སྤྱུགས་པ་མིན་ནམ་སྙམ།“ལུགྀ་ལོ་ལ（སྤྱི་ལོ731）། བཙན་པོ་་་་་་དགུན་བྲག་མར་གྱྀ་འོམ་བུ་ཙལ་ན་བཞུགསྟེ། དགུན་འདུན་སྐྱྀ་ཤོ་མ་རར་བློན་ཆེན་པོ་ཆུང་བཟང་གྱྀས་བསྡུསྟེ། རྩང་ཆེན་གྱྀ་བྲུང་པ། ཞ་སྔ་ཐང་རྩན་བྱུང་ནས། སེང་གོ་སྨོན་བུ་བཅུག་པའྀ་རྩིས་བགྱྀས་པར་ལོ་གཆིག”ཅེས་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མི་སྣ་སེང་གོ་སྨོན་བུ་བྱུང་ཞིང་། ཁོང་ནི་ཏག་ཏག་སེང་གོ་མོན་ཆུང་སྤྱུགས་ནས་ལོ་དྲུག་འགོར་རྗེས་སུ་ཡང་བསྐྱར་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་བྲུང་པའི་དཔོན་གནས་འཁུར་མཁན་ཡིན། ཡིག་རྙིང་དུ་ཁོང་རང་བྲུང་པར་བསྐོས་པ་མ་གཏོགས་གཞན་མེད་པས་ཞུ་ཐབས་བྲལ།“བྱ་གགི་ལོ་ལ（སྤྱི་ལོ745）། བཙན་པོ་དགུན་བྲག་དམར་ན་བཞུགས། དགུན་འདུན་དྲ་བྱེར་འདུས། བྲུང་པ་ཞང་ཏྲེ་གོང་ཕྱུང་སྟེ། ཅོག་རོ་རྨ་གོང་བཅུག་པ་དྔ། སེང་གོ་འཕན་ལ་སྐྱེས་ཕྱུང་སྟེ། མྱང་འདུས་ཁོང་བཅུག་པའྀ་རྩིས་བགྱྀ་སྟེ། ཇོ་མོ་ཁྲྀ་བཙན་གྱྀ་མདད་བཏང་བར་ལོ་གཆྀག”ཅེས་པ་འདི་ནི། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་གི་དོན་ཆེན་གནད་བསྡུས་སུ་བྱུང་བའི་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མཐའ་མཇུག་གི་གནས་ཚུལ་ཡིན། སེང་གོ་འཕན་བྲུང་པའི་དཔོན་གནས་ལས་ཕྱུང་བ་བཀོད་པ་དེ་ཡིན།བཙན་པོ་ཁྲི་འདུས་སྲོང་དང་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྟན་ཡབ་སྲས་ཀྱི་རིང་ལ། སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མི་སྣ་སེང་གོ་སྣང་ཏོ་རེ་སྐྱི་ཟུང་དང་སེང་གོ་མོན་ཆུང་། སེང་གོ་སྨོན་བུ། སེང་གོ་འཕན་སོགས་ཀྱི་མཚོན་པའི་རུས་རྒྱུད་འདི་ལས་མཆེད་པའི་མི་ལྔ་པོའི་འདུན་མ་བསྡུ་བ་དང་རྗེ་ཞིང་ལ་ཕྱིང་རིལ་བགྱིས་པ། སོག་རིལ་བགྱིས་པའི་ལས་མང་དུ་བྱས་ནས་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་བརྟན་བརླིང་ཡོང་བར་བྱས་རྗེས་མི་དམན་པ་བཞག།
མཇུག་བསྡུ་བའི་གཏམ།
སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་བཙན་པོ་ལྔ་ཡི་རིང་ལ་རང་གི་དཔའ་ཞིང་མཛངས་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལ་བརྟེན་ནས། ནང་གི་ཁབ་སོ་རུ་གཏོགས་པའི་སྣམ་ཕྱི་པ་ནས་རིམ་གྱིས་རྒྱལ་ཕྲན་རྗེ་བོ། བྲུང་པ་སོགས་ཀྱི་དཔོན་གནས་ཁུར་ནས་ཕྱི་ལ་ཆབ་སྲིད་མཛད། སེང་གོ་མྱི་ཆེན་གྱིས་དྭགས་པོ་འབངས་སུ་བཀུག་པར་བརྟེན། བྱ་དགའི་བདག་རྐྱེན་དུ་དྭགས་པོ་ས་ཆ་ཐོབ་ནས་དབང་བསྒྱུར་ཞིང་། དེའི་རྗེས་ཀྱི་སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མི་སྣ་གཞན་དག་གིས་འདུན་མ་བསྡུས་པ་དང་རྗེ་ཞིང་གིས་རྩིས་བགྱིས་པ། བྲུང་པའི་དཔོན་གནས་སོགས་ཁུར་ནས་བོད་བཙན་པོའི་ཁབ་ལ་སྲི་ཞུ་གང་ནུས་བསྒྲུབས་ཡོད། འོན་ཏེ་ཕྱིས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་ཁག་ཏུ་རུས་རྒྱུད་འདིའི་སྐོར་འཁོད་པ་ཉུང་བས། རྩོམ་ཐུང་འདིར་གཙོ་བོ་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དུ་འཁོད་པའི་རུས་རྒྱུད་འདིའི་སྐོར་འཁོལ་དུ་ཕྱུངས་ནས་དཔྱད་པ་གཏོང་ཁུལ་བགྱིས་ཡོད། །
② 金雅声 郭恩主编 法国国家图书馆藏敦煌藏文文献[M]上海古籍出版社2011:7
③ དགས་པོ་ལ་འབྲི་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་གཉིས་བྱུང་ཡོད་དེ། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དུ་དགས་པོ་དང་ཕྱིས་ཀྱི་ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་གཙོ་བྱས་པའི་ཡིག་ཚང་ཁག་ཏུ་དྭགས་པོ་ཞེས་ཝ་ཟུར་བཞག་ཡོད། རྩོམ་འདིར་དྭགས་པོ་བྲིས་ཡོད།
④ རྨེ་རུ་ཡུལ་ལྷ་ཐར། བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ཞིབ་འཇུག [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010:97
⑤ 金雅声 郭恩主编 法国国家图书馆藏敦煌藏文文献[M]上海古籍出版社 2011:9
⑥ གཉའ་གོང་དཀོན་མཆོག་ཚེ་བརྟན། བོད་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་ཡིག་ཆ་རྩ་ཆེན་བདམས་བསྒྲིགས་རྣམས་ཀྱི་ཚིག་དོན་ཀུན་ཁྲོལ་རབ་གསལ་མེ་ལོང་།[M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001:31
⑦ 金雅声 郭恩主编 法国国家图书馆藏敦煌藏文文献[M]上海古籍出版社2011:7
⑧ དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ། བོད་ཆེན་པོའི་སྲིད་ལུགས་དང་འབྲེལ་པའི་རྒྱལ་རབས་དེབ་ཐེར་དཀར་པོ། [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2009:60
⑨ 金雅声 郭恩主编 法国国家图书馆藏敦煌藏文文献[M]上海古籍出版社2010:394
⑩ མཁས་པ་ལྡེའུ། མཁས་པ་ལྡེའུས་མཛད་པའི་རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ། [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010:214
11 མིག་དམར་ཚེ་རིང་། ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་ལས་བྱུང་བའི་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས། [M] བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2008:106
12 གཉའ་གོང་དཀོན་མཆོག་ཚེ་བརྟན། བོད་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་ཡིག་ཆ་རྩ་ཆེན་བདམས་བསྒྲིགས་རྣམས་ཀྱི་ཚིག་དོན་ཀུན་ཁྲོལ་རབ་གསལ་མེ་ལོང་།[M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001:71
13 གཉའ་གོང་དཀོན་མཆོག་ཚེ་བརྟན། བོད་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་ཡིག་ཆ་རྩ་ཆེན་བདམས་བསྒྲིགས་རྣམས་ཀྱི་ཚིག་དོན་ཀུན་ཁྲོལ་རབ་གསལ་མེ་ལོང་། [M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001:83
14རྨེ་རུ་ཡུལ་ལྷ་ཐར། བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབབས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ཞིབ་འཇུག [M]མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010:124
15 16 གཉའ་གོང་དཀོན་མཆོག་ཚེ་བརྟན། བོད་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་ཡིག་ཆ་རྩ་ཆེན་བདམས་བསྒྲིགས་རྣམས་ཀྱི་ཚིག་དོན་ཀུན་ཁྲོལ་་རབ་གསལ་མེ་ལོང་། [M]ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001:84.85