[གནད་ཚིག] དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོ་བོ། དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ།
དོན་ཚན་དང་པོ། སློབ་ཚན་ངོ་སྤྲོད།
《བོད་དུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཐོག་མར་དར་དུས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་ཚུལ་སྐོར》ཞེས་པའི་སློབ་ཚན་དེ་ནི། མཁས་དབང་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱི་གསུང་འབུམ་པོད་བཞི་པ《བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་སྐོར་བཤད་པ》ཞེས་པ་ལས་དྲངས་ཤིང་། དེབ་དེའི་ཚན་པ་དང་པོར་ལེའུ་བརྒྱད་ཡོད་པ་ལས་གཉིས་པ་ཡིན། ཆེད་རྩོམ་དེའི་ལེའུ་གཉིས་པ་དང་སློབ་ཚན་དུ་བཀོད་པའི་ནང་དོན་གཉིས་ཞིབ་སྡུར་བྱས་པ་ཡིན་ན། ཤཱཀྱའི་འདས་ལོ་བརྩི་ཚུལ་གྱི་ཚིག་རྐང་རྣམས་དོར་ཡོད་པ་དང་། རང་བྱུང་ཚན་པ་རེ་འགའ་ཞིག་གཉིས་སུ་ཕྱེ་ནས་ཇེ་མང་དུ་སོང་ཡོད་པ་དང་། ཡང་རང་བྱུང་ཚན་པ་རེ་འགའི་སྔ་གཞུག་བརྗེས་པས་མཚོན་པའི་བཟོ་བཅོས་ཅུང་ཟད་བཏང་ཡོད་པ་ལས། ཕལ་ཆེར་ལེའུའི་མིང་དང་བཅས་པ་མ་རྩོམ་བཞིན་སློབ་ཚན་དུ་བཀོད་འདུག་པས། གཤམ་དུ་སློབ་ཚན་ལས་དྲངས་པའི་ཚིག་དེ་དག་ནི་མ་རྩོམ་དུའང་དེ་ག་རང་དུ་བྲིས་ཡོད་པ་རྟོགས་དགོས། བོད《སྐད་ཡིག》སློབ་དེབ་ཀྱི་པར་གཞི་རྙིང་བ་དང་གསར་བ﹙ཚོན་མདོག་ཅན﹚གཉིས་ཀྱི་སྡེ་ཚན་དང་ཤོག་ངོས། དབུ་ཤོག་གི་སྐྱ་ཐིག་ནང་གི་ངོ་སྤྲོད་དུ་ཡི་གེ་རེ་འགའ་ཞིག་བཅོས་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་སློབ་ཚན་གྱི་ནང་དོན་ལ་འགྱུར་བ་ཅི་ཡང་བྱུང་མེད་པས། རྩོམ་ཡིག་འདིར་པར་གཞི་གསར་པ་གཞིར་བཟུང་ནས་དཔྱད་རྒྱུ་ཡིན།
སློབ་ཚན་དེ་ནི་ཁྱོན་བསྡོམས་རང་གྲུབ་ཚན་པ་བཅུ་གཉིས་ཀྱིས་གྲུབ་ཅིང་། ཉིན་ཤོག་གི་སློབ་ཚན་གྱི་ནང་དོན་ངོ་སྤྲོད་དུ།“རྩོམ་པ་པོས་ལོ་རྒྱུས་དངོས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ཏེ། སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལམ་ལུགས་དེ་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་།བོད་དུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཐོག་མར་དར་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད།”ཅེས་བྲིས་ཡོད་པ་དེས། རྩོམ་འདི་ནི་རྩོམ་པ་པོས་མར་ཁེ་སིའི་རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས་བྲིས་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། སྔར་གྱི་པར་གཞི་རྙིང་བའི་སློབ་དེབ་ཏུ། “ལོ་རྒྱུས་དངོས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་སྤྱད་ནས།”ཞེས་བྲིས་འདུག་པ་ལ། པར་གཞི་གསར་པར།“ལོ་རྒྱུས་དངོས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས།”ཞེས་བཅོས་འདུག་མོད། མ་རྩོམ་དུའང“རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་སྐབས་རིམ་པའི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལུགས་དང་། ཆབ་སྲིད། ཆོས་ལུགས་བཅས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ”①ཞེས་བྲིས་འདུག་པས་འདིར་ཡང“རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ”ཞེས་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡིན།
དོན་ཚན་གཉིས་པ། ཁྲིད་ཐབས་ངོ་སྤྲོད།
ཇི་སྐད་དུ། ཨ་རིའི་ཚན་རིག་པ་གྲགས་ཅན་ལྟོས་བཅས་སྨྲ་བ་ཨེན་སི་ཐཱན（Albert Einstein，1879-1955）གྱིས།“དྲི་བ་འདོན་པ་ནི་རྒྱུན་དུ་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་པ་ལས་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་སྟེ། རྒྱུ་མཚན་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་པ་ནི་གཅིག་བྱས་ན་སློབ་ཁྲིད་དམ་ཚོད་ལྟའི་སྟེང་གི་ནུས་རྩལ་འབའ་ཞིག་ཡིན་ཡང་སྲིད་མོད། འོན་ཀྱང་དྲི་བ་གསར་པ་ཞིག་འདོན་པ་ལ་གསར་གཏོད་རང་བཞིན་གྱི་བསམ་གཞིག་གི་ནུས་པ་མཁོ་ཞིང་། དེ་ནི་ཚན་རིག་གི་ཡར་རྒྱས་ངོ་མའི་མཚོན་རྟགས་ཀྱང་ཡིན་ནོ། །”ཞེས་དྲི་བ་གསར་བ་ཞིག་འདོན་པ་ལ་གསར་གཏོད་ཀྱི་བསམ་གཞིག་མཁོ་ཞིང་། གསར་གཏོད་ཀྱི་བསམ་གཞིག་ནི་ཚན་རིག་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་མཚོན་རྟགས་ངོ་མ་ཡིན་པས། དྲི་བ་བཟང་པོ་ཞིག་འདོན་པ་ནི་གནད་དོན་གང་ཞིག་ཐག་གཅོད་པ་ལས་ཀྱང་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་བར་གསུངས་ཡོད་ཅིང་། ཚན་རིག་པ་ནེའོ་ཐོང་(IsaacNewton1643-1727)གིས། ཆེས་རྒྱུན་ལྡན་དུ་གྱུར་པའི་ཀུ་ཤུ་ས་ལ་ལྷུང་བའི་སྣང་ཚུལ་ལ་དྲི་བ་བཏོན་ནས་གསར་གཏོད་རང་བཞིན་གྱི་བསམ་གཞིག་བགྱིས་པས། ཀུན་ཁྱབ་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་གསར་རྙེད་བྱུང་བར་གྲགས་པ་བཞིན་ནོ། །
དེ་ལྟ་མོད་རའོ་སི་མ་རེན(Rosmarin1987)གྱིས། “དྲི་བ་ཡག་པོ་འདོན་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་དཀའ་ཞིང་། དྲི་བ་ཞིག་ལ་ལན་འཐུས་ཚང་སྐྱོན་མེད་ཅིག་འདེབས་རྒྱུ་ནི་དེ་ལས་ཀྱང་ལྷག་ཏུ་དཀའོ། །”②ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། དགེ་རྒན་གྱིས་དྲི་བ་བཏོན་ནས་སློབ་མས་ལན་འདེབས་པའམ། སློབ་མས་དྲི་བ་བཏོན་ནས་དགེ་རྒན་གྱིས་ལན་འདེབས་པའི་ལས་གང་ཡིན་ཡང་། བསམ་གཞིག་ནན་མོ་དང་སྟ་གོན་གང་ལེགས་བྱ་དགོས་པའི་གཟབ་ནན་གྱི་ལས་ཀ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་སྨོས་ག་ལ་དགོས།
ཨ་རིའི་སློབ་གསོ་པ་ཏེ་ཝེ་སིས(Barbara Gross Davis)བརྩམས་པའི《ཁྲིད་ཐབས་གསལ་བའི་མེ་ལོང》ཞེས་པར། “དྲི་བ་འདོན་པ་དང་ལན་འདེབས་པ་ནི་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་དང་ནུས་ཐོན་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གནད་འགག་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལས་ཤེས་གསལ་ལྟར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་དྲི་བ་འདོན་པ་ལ་སྤྱད་པའི་དུས་ཚོད་ནི་རྒྱུན་དུ་སློབ་ཐུན་དུས་ཚོད་ཀྱི4％ལས་ཀྱང་ཉུང་བ་དང་། ལྷག་པར་ཁོ་ཚོས་དྲིས་པའི་དྲི་བ་ལ་སློབ་མས་བསམ་གཞིག་བྱ་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་ཉུང”③བར་གསུངས་པའི་སྡོམ་ཚིག་ནི། ང་ཚོ་ལའང་ཤིན་ཏུ་འཚམ་པར་འདོད་ཅིང་། ཡང་ཁོང་གིས།“དགེ་རྒན་གྱིས་བཏོན་པའི་དྲི་བ་དང་དྲི་བའི་གོ་རིམ་གྱིས་ངེས་པར་དུ་སློབ་མའི་བློ་རྩེ་འགུགས་པ་དང་མཚར་འཛིན་གྱི་བློ་བསྐྱེད་ཐུབ་དགོས་པ་མ་ཟད། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གཙོ་གནད་ནན་བཤད་དང་རང་འགུལ་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བྱ་ཐུབ་དགོས་ཤིང་། དགེ་རྒན་གྱིས་ད་དུང་སློབ་མའི་དྲིས་ལན་ཁྲོད་ནས། ཁོ་ཚོས་སློབ་ཁྲིད་རྒྱུ་ཆ་བློར་ངེས་ཡོད་མེད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱས་ཆོག”④ཅེས་དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚེ། མཉམ་འཇོག་དགོས་པའི་ཚུལ་དང་གང་ཞིག་བྱེད་དགོས་མིན་སོགས་གསལ་བོར་གསུངས་ཡོད།
དྲི་བ་ལ་རིགས་ཀྱི་ཆ་ནས། འཚོལ་རྟོག་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ་དང་། འབྲེལ་བའི་དྲི་བ། བརྟག་དཔྱད་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ། བྱ་སྤྱོད་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ། རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་དྲི་བ། རྒྱ་བསྐྱེད་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ། ཆ་འཇོག་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ། གཙོ་གནད་ཀྱི་དྲི་བ། སྤྱི་བསྡོམས་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ་སོགས་མང་པོ་ཡོད་ཅིང་།ཆུ་ཚད་ཀྱི་ཆ་ནས། ཤེས་བྱའི་རྩལ་ནུས་དང་གོ་སྟོབས་ཀྱི་རྩལ་ནུས། བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་རྩལ་ནུས། དབྱེ་ཞིབ་ཀྱི་རྩལ་ནུས། ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱི་རྩལ་ནུས། གདེང་འཇོག་གི་རྩལ་ནུས་སོགས་ཀྱི་སློབ་མའི་རྩལ་ནུས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ལ་གཞིགས་ཏེ་ཚད་རིམ་མི་འདྲ་བའི་དྲི་བ་ཇུས་འགོད་བྱས་ཆོག དྲི་བ་མི་འདྲ་བ་ལ་བསམ་གཞིག་གི་ཆུ་ཚད་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་མཁོ་སྟེ། དཔེར་ན། ཚད་རིམ་དམའ་བའི་དྲི་བ་ནི་སློབ་མས་གྲ་སྒྲིག་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་དང་གོ་བ་བླངས་པའི་ཆུ་ཚད་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་བསྐྱར་སྐྱོང་དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ནང་དོན་སྤྱི་བསྡོམས་བྱེད་པར་བཀོལ་ཆོག་པ་དང་། ཚད་རིམ་མཐོ་བའི་དྲི་བ་ནི་སློབ་མས་དགག་སྒྲུབ་རང་བཞིན་གྱི་བསམ་གཞིག་དང་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པར་སྐུལ་མ་བྱེད་པར་བཀོལ་ཆོག་པ་ཡིན།⑤དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས（设问法）ནི། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་འཆད་ཉན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས（讲授法）སྐབས་སུ་སྤྱད་ཆོག་པའི་ཁྲིད་ཐབས་ཤིག་ཡིན་ལ། འཆད་ཉན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས་ཞེས་པ་ནི། དགེ་རྒན་གྱིས་སྐད་ཆ་བརྒྱུད་ནས་སློབ་མར་ལྗོངས་རྣམ་ཞིབ་བརྗོད་དང་དོན་དངོས་རྒྱས་བཤད། གོ་དོན་འགྲེལ་བརྗོད། གཏན་སྲོལ་ཞིབ་བརྗོད། རྩ་བའི་རིགས་པའམ་ཆོས་ཉིད་གསལ་བཤད་བྱེད་པའི་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས་ཤིག་ལ་ཟེར་ཞིང་།དེ་ནི་གཙོ་བོ་དགེ་རྒན་གྱིས་འཆད་པ་དང་སློབ་མས་ཉན་པའི་ཁྲིད་ཐབས་ལ་ཟེར་བས། མིང་གཞན་ལ་སྐད་ཆའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས་ཀྱང་ཟེར་ལ། དབྱེ་ན། ཞིབ་བརྗོད་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས（讲述法）དང་འཆད་འཁྲབ་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས།（讲演法） འགྲེལ་བརྗོད་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས（讲解法）བཅས་གསུམ་ཡོད།⑥
འོ་ན་གང་འདྲ་ཞིག་ལ་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས་ཟེར། དེ་ལ་དགེ་མཚན་ཅི་ཞིག་ཡོད་ཅེ་ན། 《སློབ་དང་ཁྲིད་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་དང་ལག་ལེན》དུ། “དགེ་རྒན་གྱིས་འཁྲིད་བྱའི་ནང་དོན་རྣམས་ཕྲེང་བསྟར་གྱི་དྲི་གཞི་ལ་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ཏེ། ཁུངས་སྣེ་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཐབས་ཀྱིས་དྲི་བ་རེ་རེ་བཞིན་འདོན་པ་དང་། དེ་ནས་རེ་རེ་བཞིན་རང་གིས་དྲིས་ལན་འདེབས་པ་ཞིག་ལ་ཟེར།”⑦ཞེས་གསུངས་ཡོད་ལ། ཁྲིད་ཐབས་དེར་དགེ་མཚན་ཅི་ཞིག་ཡོད་པའི་ཚུལ་ཡང་། “དྲི་ཚིག་འགོད་པ་དང་དྲི་བ་འདོན་པའི་ཐབས་（疑问法）ཀྱིས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པ་ནི། ཆེ་ཕྱོགས་ནས་བཤད་ན། དགེ་རྒན་གྱི་འཆད་པ་དང་སློབ་མས་ཉན་པ་ལ་ཟེར་ཞིང་། ངོ་གདོང་ནས་བལྟས་ན། སློབ་མ་གཅིག་གིས་ཀྱང་ཡར་ལངས་ཏེ་དགེ་རྒན་གྱི་དྲི་གཞི་ལ་ལན་འདེབས་ཀྱིན་མེད་པས་ཤིན་ཏུ་ལྷིང་འཇགས་ཡིན་མོད། དོན་དངོས་སུ་སློབ་མའི་སེམས་ནང་དུ་གཅིག་འཇགས་ན་གཅིག་ལངས་པ་དང་རླབས་ཕྲེང་རྩེན་པ་ལྟ་བུའི་བློ་འཚབ་ཆེ་བའི་རིག་པའི་འགུལ་སྐྱོད་འབྱུང་སྲིད་ལ། བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི་ཕན་ནུས་ཅན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན”⑧ཞེས་དང་། ཡང་དེ་རུ། “གལ་ཏེ་དགེ་རྒན་གྱིས་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས་བཀོལ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱས་པ་ཡིན་ན། དྲི་བ་རེ་བཏོན་པའི་ཚེ། སློབ་མའི་སེམས་ནང་དུ་སོམ་ཉིའི་དྲ་རྒྱ་ཡི་རླབས་ཕྲེང་རེ་འབྱུང་སྲིད་ཅིང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་མར་དྲི་བ་ཡོད་པ་རྟོགས་ནུས་ཤིང་། དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་ཞིག་གི་ནང་དུ་སློབ་མས་རང་གི་ཀླད་པའི་ནང་གི་འབྲེལ་ཡོད་རྒྱུ་ཆར་ཞིབ་དཔྱད་དང་བཙལ་འཚོལ་བྱས་ནས། གང་ནུས་ཀྱིས་དྲི་གཞི་གསར་བ་དང་སྦྲེལ་ཅི་ཐབས་བྱེད་ཅིང་། སེམས་སུ་དགེ་རྒན་གྱིས་བཏོན་པའི་དྲི་བར་ལན་འདེབས་གང་ཐུབ་བྱེད། གལ་ཏེ་རང་གིས་དྲན་བཞིན་པ་དང་དགེ་རྒན་གྱིས་གསུངས་པ་གཉིས་ཡོངས་སུ་མཐུན་པ་ཡིན་ན། སློབ་མར་ནང་སེམས་ཀྱི་སྐུལ་ལྕག་ཅིག་ཐེབས་སྲིད་ཅིང་། སྐུལ་ལྕག་དེས་བློ་རྩེ་གཅིག་སྒྲིམ་གྱིས་ཉན་པ་དང་དྲི་བ་རྗེས་མ་དག་ལ་ལན་འདེབས་པར་སྟ་གོན་བྱེད་དུ་འཇུག་ཐུབ། ཡང་གལ་ཏེ་སློབ་མས་བསམས་པ་དང་དགེ་རྒན་གྱིས་འཆད་པ་གཉིས་གཅིག་མཐུན་མིན་ཚེ། ཅིའི་ཕྱིར་ངས་བསམས་པ་ནོར་བ་ཡིན་ནམ། གང་དུ་ནོར་སོང་ངམ། ཇི་ལྟར་ལན་བཏབ་ན་ད་གཟོད་འགྲིག་གམ་ཞེས་སོགས་སློབ་མས་རང་གིས་རང་ལ་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་ངེས་ཡིན་ཞིང་། འགན་ཁུར་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་སྔར་ལས་ཀྱང་ནན་ཏན་སྒོས་ཉན་པ་ཡིན། སློབ་མས་དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཁྲོད་དུ་ཡང་དག་པའི་ཤེས་བྱ་དང་དྲི་ལན་འདེབས་པ་དང་བསམ་གཞིག་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་རྟོགས་ནུས་ཤིང་། དེ་ལྟ་བུའི་ནང་སེམས་ཀྱི་མི་མངོན་པའི་བྱ་འགུལ་བརྒྱུད་རིམ་ནི་ཤེས་བྱ་ཐོབ་པ་དང་ནུས་པ་སྐྱེད་སྲིང་གི་གོ་རིམ་ཞིག་ཡིན་པས་ཕན་ནུས་ཅན་གྱི་གོ་རིམ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ནོ། །”⑨ཞེས་གསུངས་ཡོད།
དེས་ན་དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྐབས་སུ་ཁྲིད་ཐབས་གང་ཞིག་སྤྱོད་དགོས་མིན་ནི། དགེ་རྒན་རང་གི་ཆ་རྐྱེན་དང་ནུས་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མྱུར་ཚད་དང་འཁྲིད་བྱའི་ནང་དོན། སློབ་མའི་ཆུ་ཚད་དང་གནས་སྟངས་སོགས་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་མང་ལ་གཞིགས་ཏེ་ཐབས་མཁས་ཀྱིས་བརྗེ་ཆོག་པ་ལས། སློབ་ཁྲིད་གཅིག་ལ་ཁྲིད་ཐབས་སྣ་གཅིག་ཁོ་ན་བཀོལ་དགོས་པའི་ངེས་པ་ལར་ནས་མེད། དེ་བས་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས་ཀྱང་དགེ་རྒན་རང་གི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མྱུར་ཚད་དང་སློབ་མའི་ཤེས་འདོད་ཀྱི་འདུན་པ་ཆེ་མིན་སོགས་ལ་དམིགས་ནས། གལ་ཏེ་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུའི་ནང་དུ་ཆ་འཕྲིན་མང་པོ་ཞིག་བརྒྱུད་སྒྲོག་བྱ་དགོས་ན། སློབ་ཐུན་གང་བོར་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས་སྤྱད་ནས་འཁྲིད་ཆོག་ལ། ཡང་གལ་ཏེ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དུས་ཚོད་ཧ་ཅང་འཛོམས་པོ་ཡིན་ན། སློབ་མ་གཙོ་བོ་དང་དགེ་རྒན་ཕལ་བའི་ཁྲིད་ཐབས་དང་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས། དགེ་རྒན་གྱིས་སྔོན་ནས་ཇུས་འགོད་བྱས་ཟིན་པའི་སློབ་ཚན་དང་འབྲེལ་བའི་དྲི་ཚིག་དག་སྒོ་སམ་སྟེང་དུ་བྲིས་རྗེས། ཐོག་མར་སློབ་མ་རྣམས་ལ་སློབ་ཚན་ལྟ་ཀློག་བྱེད་དུ་བཅུག བར་དུ་བགྲོ་གླེང་གི་ཁྲིད་ཐབས་བཀོལ་ནས་ཚོ་ཆུང་བགོས་ཏེ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་དུ་བཅུག མཐའ་མར་ཚོ་ཆུང་རེ་ནས་སློབ་མ་རེ་བོས་ཏེ་སྒོ་སམ་སྟེང་གི་དྲི་བར་ལན་བྲི་རུ་འཇུག་པའམ། ཡང་ན་སློབ་མ་རེ་རེའི་མིང་ནས་བོས་ཏེ་འདུག་གནས་སུ་ལན་གདབ་ཏུ་འཇུག་པ་སོགས་བྱས་ནས་སློབ་མའི་རྩ་བའི་ནུས་པ་སྦྱོང་བརྡར་བྱས་ཆོག་ཅིང་། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་དྲིས་ལན་བཏབ་པ་ལ་མཛུབ་སྟོན་དང་གདེང་འཇོག་བྱས་རྗེས། དགེ་སློབ་ཀུན་གྱིས་ལག་ཟུང་ཐལ་མོ་རྡེབ་ནས་སློབ་མར་གཟེངས་བསྟོད་དང་རྟིང་སྐུལ་བྱས་ཆོག ཡང་སྐབས་ལ་ལར་ནི་དྲི་ཚིག་རྣམས་སྔོན་དུ་བཀོད་ནས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དུས་ཚོད་ཕྱེད་ཀའི་ནང་དུ་དགེ་རྒན་གྱིས་འཆད་ཉན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས་བཀོལ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱས་ཆོག་ལ། ཕྱེད་ཀའི་ནང་དུ་སློབ་མ་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་བགྲོ་གླེང་གི་ཁྲིད་ཐབས་དང་སྦྱོང་བརྡར་གྱི་ཁྲིད་ཐབས། འཁྲབ་གཟུགས་བརྫུས་འཁྲབ་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས། (角色扮演)ཚོད་ལྟའི་ཁྲིད་ཐབས་སོགས་ཐབས་མཁས་ཀྱིས་གང་ལ་གང་འཚམ་སྒོས་བཀོལ་ཆོག
མདོར་ན་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྐབས་སུ་བྱིས་པ་ཐང་སྟོང་དུ་འཁྱམས་པ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་སློབ་ཁྲིད་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་རྩ་དོན་གསལ་བོ་ཡིན་དགོས་ལ། མ་གླེན་མས་བུ་གསོ་བ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་གང་ལ་གང་འཚམ་གྱིས་འཁྲིད་དགོས་ཤིང་། སློབ་མ་རྣམས་ལ་བཙན་གྱིས་འབྲེལ་ཡོད་རྒྱུ་ཆ་བློར་གཟུང་དུ་འཇུག་པའི་ནེ་ཙོས་འདོན་པ་ལྟར་མ་ཡིན་པར། བློ་སྒོ་འབྱེད་པའི་རྩ་དོན་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ནས། སློབ་ཁྲིད་རྩ་གནད་ཀྱི་རེ་བ་ལྟར་སློབ་མས་གོ་བ་ལེན་ཐུབ་པའི་གནས་སྟངས་འོག་ཏུ། འཁྲིད་མཁན་གྱིས་སློབ་མ་ལ“ཅི་ཞིག”དང“ཅི་ཞིག་ཡིན”པ་ཤེས་སུ་གཞུག་དགོས་པ་མ་ཟད། “ཅིའི་ཕྱིར”དེ་ལྟར་ཡིན་པའང་ཧ་གོ་རུ་བཅུག་ནས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཚད་རིམ“ཤེས་པ”ལས“དྲན་པ”ཙམ་གྱི་སྟེང་དུ་གཏན་ནས་ལུས་སུ་གཞུག་མི་རུང་ངོ་། །
དོན་ཚན་གསུམ་པ། ཁྲིད་ཐབས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཇི་ལྟར་འཁྲིད་པའི་ཚུལ།
གོང་དུ་བརྗོད་པ་བཞིན་སྤྱིར་འཁྲིད་མཁན་གྱིས་སློབ་ཁྲིད་གྲ་སྒྲིག་གི་སྦྱོར་བའི་སྐབས་སུ་འཁྲིད་བྱའི་ནང་དོན་ལ་བྱང་ཆ་ལྡན་པར་བྱས་རྗེས། དེ་དག་ཕྲེང་བསྟར་གྱི་དྲི་གཞི་མང་པོར་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ཆོག་པ་ཡིན་ལ། སློབ་ཚན་འདི་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། སྤྱིའི་ཆ་ནས། ༡.“རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི།”ཞེས་པ་དང་། ༢.“བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།”ཞེས་དྲི་བ་ཆེན་པོ་གཉིས་སུ་དགོད་ཆོག་ལ། བྱེ་བྲག་ཏུ་ནི། དང་པོ་ལ་ཕྱི་རྐྱེན་དང་ནང་རྐྱེན་ཅི་ཡིན་པ་དང་། དེ་རེ་རེ་ལའང་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་གང་ཞིག་སྤྱད་ཡོད་མིན་དང་། གཉིས་པར་ནི། བྲན་གཡོག་སྤྱི་ཚོགས་དང་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དབྱེ་མཚམས་གང་ཡིན་པ་དང་། བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྟགས་མཚན་གཉིས་གང་ཡིན་ཞེས་པ་ལྟ་བུ་དྲི་ཚིག་ཆུང་བ་མང་པོ་དགོད་ཆོག་པ་ཡིན། དེས་ན་གཤམ་དུ་བདག་གིས་དྲི་ཚིག་ཆེན་པོ་དེ་གཉིས་ལ་ལན་འདེབས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ་བྱེ་བྲག་གི་དྲི་ཚིག་ཆུང་བ་རེ་རེའི་ལན་ཡང་ཐེབས་ངེས་ཡིན།
དྲི་བ་དང་པོ། རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི།
སློབ་ཚན་འདིར་རྩོམ་པ་པོས་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་གླེང་དུས། རིམ་པ་བཞིན་སྤྱི་ལོ༦༣༤ལོར། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱིས་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་ཐོག་མའི་འབྲེལ་བཙུགས་པ་ནས་བཟུང་། རྒྱའི་གསོ་རིག་དང་སྐར་རྩིས་སོགས་རིག་གནས་དང་། སྔོན་ཐོན་གྱི་ཞིང་ལས་དང་བཟོ་ལས་ཀྱི་ལག་རྩལ་སོགས་བོད་དུ་དར་མགོ་ཚུགས་ཤིང་། བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ཐད་ལ་སྔར་ལས་ལྷག་པའི་འཕེལ་རྒྱས་དང་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་ཡོང་བའི་སྐུལ་མ་ཐེབས་པའི་སྐོར་དང་། བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་རིང་ལ། ཡབ་འབངས་ཀྱིས་ནི་འཁུས། ཡུམ་འབངས་ནི་ངོ་ལོག གཉེན་ཞང་ཞུང་། མཛོ་སུམ་པ། ཉ་གཉི། དྭགས་པོ། ཀོང་པོ་ཀུན་ངོ་ལོག ཡབ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་ལ་དུག་བོར་ནས་བཀྲོངས་སོ། ། ཞེས་པའི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དྲངས་ཏེ་སྐབས་དེར་བྱུང་བའི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་འབངས་གྱེན་ལོག་དེས། བོད་ཀྱི་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ལ་རྡུང་རྡེག་ཚབས་ཆེན་ཕོག་པ་དང་། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་སྤྱི་ཚོགས་ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བའི་སྐོར་དང་།གཞན་ཡང་ཞེས་བོད་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གིས་བོད་ས་གནས་དུམ་བུ་མང་པོར་བཅད་ནས་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་དེས། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གི་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་གནོད་པ་བྱེད་པར་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་དུ་འགྲོ་བར་ཡང་གནོད་པ་ཆེན་པོ་ཡོང་གི་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་དེ། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གི་མི་ཚང་མས་རིམ་བཞིན་ཤེས་པ་དང་། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གཅིག་གྱུར་གྱི་སྲིད་དབང་ཞིག་འཛུགས་རྒྱུའི་རེ་འདུན་དང་དགོས་མཁོ་ཆེན་པོ་བྱུང་བའི་སྐོར་བཅས་གསུམ་བགྲངས་ཡོད། གལ་ཏེ་སྐབས་འདིར་རྩོམ་པ་པོས་རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་གྱི་རིགས་ལམ་སྤྱད་ནས་དཔྱད་པ་བཏང་ཡོད་པ་མ་ཤེས་ན། གོང་དུ་བཀོད་པའི་དོན་ཚན་དེ་གསུམ་ནི་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་དུ་ཅིའི་ཕྱིར་གྱུར་པར་གོ་བ་ལེན་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་ཁག་པོ་ཡིན་སྙམ། འགལ་བའི་ལྟ་བ་ནི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་རིག་པའི་རྩ་བའི་ལྟ་བ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་བྱ་དངོས་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བའི་འབྱུང་རྩ་དང་སྒུལ་ཤུགས་ཀྱང་ཡིན་པར་འདོད། ལྷག་པར་དུ་འགལ་བའི་ཆོས་ཉིད་དེ་འགལ་ཟླ་གཅིག་འདུའི་ཆོས་ཉིད་ནི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ངོ་བོ་དང་སྙིང་པོ་ཡིན་ཞིང་།འགལ་བའི་ཆོས་ཉིད་ཀྱིས་བྱ་དངོས་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བའི་འབྱུང་རྩ་དང་སྒུལ་ཤུགས་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད་པ་དང། ད་ཡོད་ཀྱི་བྱ་དངོས་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་རང་ཉིད་འགུལ་སྐྱོད་ཀྱི་ལྡེ་མིག་ཀྱང་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད་པར་གསུངས། ཡང་འགལ་བའི་ཡོངས་ཁྱབ་རང་བཞིན་གྱི་ངོས་ནས་བཤད་ན། འགལ་བ་ནི་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ལ་བལྟོས་པ་མེད་པར་བྱ་དངོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ནང་དུ་གནས་ཤིང་། བྱ་དངོས་ཐམས་ཅད་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཡོངས་སུ་གནས་ཡོད་པར་བཞེད་ཅིང་།
འགལ་བའི་ཡོངས་ཁྱབ་རང་བཞིན་ཁས་ལེན་རྒྱུ་ནི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་རིག་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་རྒྱུའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན་པར་གསུངས་ཡོད།⑩ དེས་ན་གོང་གི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་རྩ་བའི་ལྟ་ཚུལ་དེ་དག་ཅུང་ཟད་གོ་བ་ཆགས་པའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་ནས་ཅུང་ཟད་དཔྱད་པ་བཏང་བ་ཡིན་ན། སྤྱིའི་ཆ་ནས་རྩོམ་པ་པོས་གོང་གི་རྒྱུ་མཚན་གསུམ་པོར་འགལ་བའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ཡོད་པ་རྟོགས་ནུས་ཤིང་།བྱེ་བྲག་ཏུ་ནི། དང་པོར“དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞིས་སྟེང་གི་བཀོད་པ་གཏན་འཁེལ་བྱེད”པ་དང་། གཉིས་པར“གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་ནི་གྲལ་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ཐད་ཀའི་སྒུལ་ཤུགས་ཡིན”པ་དང་། གསུམ་པར“མི་དམངས་མང་ཚོགས་ནི་ལོ་རྒྱུས་གསར་གཏོད་བྱེད་མཁན་ཡིན”པའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ཡོད་པར་འདོད་དེ། དེ་རེ་རེའང་ཅུང་ཟད་ཞིབ་མོར་བཤད་ན། རྩོམ་པ་པོས་བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་དང་པོར། སྐབས་དེར་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་ཐོག་མའི་འབྲེལ་བ་བཙུགས་ཤིང་།དེ་ནས་བཟུང་རྒྱའི་གསོ་རིག་དང་སྐར་རྩིས་སོགས་རིག་གནས་དང་། སྔོན་ཐོན་གྱི་ཞིང་ལས་དང་བཟོ་ལས་ཀྱི་ལག་རྩལ་སོགས་བོད་དུ་དར་མགོ་ཚུགས་པའི་ཚུལ་གསུངས་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། 《བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད》ལས།“ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བའི་སྤྱི་བསྡོམས་ལས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞི་གྲུབ། དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྨང་གཞིས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ལམ་ལུགས། སྒྲིག་བཀོད་བཅས་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཐུབ་པ་ལ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ལྟ་བ་དང་འདུ་ཤེས་ཀྱི་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བའང་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཐུབ། དེ་ནི་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞིས་སྟེང་གི་བཀོད་པ(དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་བཙུགས་པའི་ཆབ་སྲིད་དང་།ཁྲིམས་ལུགས། ཆོས་ལུགས། སྒྱུ་རྩལ། མཚན་ཉིད་རིག་པ་སོགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་དང་། ལྟ་ཚུལ་དེ་དག་དང་མཐུན་པོའི་ཆབ་སྲིད་དང་ཁྲིམས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ལ་ཟེར།)གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཅེས་པ་དེ་ཡིན།” ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། ཞིང་ལས་དང་བཟོ་ལས་ཀྱི་ལག་རྩལ་སོགས་དར་བར་བརྟེན་ཏེ་སྐབས་དེར་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བའི་མྱུ་གུ་གསར་དུ་འབུས་ཏེ་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞི་ལ་འགྱུར་བ་བྱུང་ཞིང་། ཡང་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞིས་སྟེང་གི་བཀོད་པ་གཏན་འཁེལ་བྱེད་པས། ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་གསར་བའི་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞི་དེ་དང་འཚམ་པའི་སྟེང་གི་བཀོད་པ་ཞིག་གི་དགོས་མཁོ་བྱུང་ཞིང་། སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ལ་ཆ་རྐྱེན་དེ་དག་ཡོངས་སུ་ཚང་བས་དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་གྱི་དགོས་མཁོ་དང་་འཚམ་པར་འདོད་པས་ཡིན། གཉིས་པར་བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་རིང་ལ། ཡབ་འབངས་ནི་འཁུས། ཡུམ་འབངས་ནི་ལོག གཉེན་ཞང་ཞུང་སོགས་བཙན་པོ་ལ་ངོ་ལོག་ནས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་འབངས་གྱེན་ལོག་བྱུང་ཞིང་། ཡབ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་རང་ཉིད་ཀྱང་དུག་དྲངས་ནས་བཀྲོངས་པའི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་གི་ཚན་པ་འདྲེན་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། 《བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད》ལས། “གྲལ་རིམ་ཡོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་འགལ་བ་ཐག་གཅོད་བྱེད་པར་གཙོ་བོ་གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་ལ་བརྟེན་དགོས་པ་དང་། གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་ནི་གྲལ་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ཐད་ཀའི་སྒུལ་ཤུགས་དེ་ཡིན། བཤུ་གཞོག་མྱོང་མཁན་གྲལ་རིམ་གྱིས་བཤུ་གཞོག་གྲལ་རིམ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་དེས། དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་ལ་དབང་མེད་དུ་དཔལ་འབྱོར་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་འགའ་ཞིག་ལེགས་སྒྲིག་བྱེད་དུ་འཇུག་ཅིང་།
དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སྤྱི་ཚོགས་གཞི་རྩའི་འགལ་བ་དེ་ཉིད་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་སྟེང་ནས་ཞི་ལྷོད་དུ་གཏོང་ཞིང་།ཚད་མི་འདྲ་བའི་སྒོ་ནས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་གོང་འཕེལ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཡར་ཐོན་ལ་སྐུལ་འདེད་བྱེད་ཐུབ” པའི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ཡོད་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་ཏེ། དེའི་མཇུག་ཏུ་ཁོང་གིས། “གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་འབངས་ལོག་དེས་བོད་ཀྱི་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ལ་རྡུང་རྡེག་ཚབས་ཆེན་ཕོག་པ་དང་། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ཏུ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་རེད”ཅེས་གསུངས་པས་སོ། ། དེ་ལྟར་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ན། དེ་དང་འཚམ་པའི་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་སྟེང་གི་བཀོད་པའང་འགྱུར་ལྡོག་འབྱུང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན་སྙམ། གསུམ་པར། བོད་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གིས་བོད་ས་གནས་དུམ་བུ་མང་པོར་བཅད་ནས་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་དེས་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གི་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་གནོད་པ་བྱེད་པར་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་དུ་འགྲོ་བར་ཡང་གནོད་པ་ཆེན་པོ་ཡོང་གི་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་དེ་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གི་མི་ཚང་མས་རིམ་བཞིན་ཤེས་པ་དང་། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གཅིག་གྱུར་གྱི་སྲིད་དབང་ཞིག་འཛུགས་རྒྱུའི་རེ་འདུན་དང་དགོས་མཁོ་ཆེན་པོ་བྱུང་བའི་ཚུལ་གསུངས་པ་ནི། 《བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད》ལས།“མི་དམངས་མང་ཚོགས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་དངོས་པོའི་རྒྱུ་ནོར་གྱི་གསར་གཏོད་པ་ཞིག་ཡིན། རྒྱ་ཆེའི་ངལ་རྩོལ་མང་ཚོགས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ནི་དངོས་པོ་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་མཁན་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་ཀྱི་མཚོན་བྱེད་ཡིན་པ་བཅས་ཀྱི་ཆ་ནས། མི་རྣམས་ཀྱི་ཟས་གོས་གནས་མལ་དང་འགྲོ་འདུག་སྤྱོད་གསུམ་སོགས་དགོས་ངེས་ཀྱི་འཚོ་བའི་རྒྱུ་ཆ་རྣམས་གསར་གཏོད་བྱས་ཡོད། ཁོ་ཚོའི་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་སྒོ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་གནས་པ་དང་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བའི་རྨང་གཞི་ཡིན། དངོས་པོའི་རྒྱུ་ཆ་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་མཁན་དང་དངོས་པོའི་ཐོན་སྐྱེད་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་མཁན་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ནི། སྤྱི་ཚོགས་ལོ་རྒྱུས་གོང་འཕེལ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་སྒུལ་ཤུགས་ངོ་མ་དེ་ཡིན།” ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ནི་དངོས་པོའི་རྒྱུ་ཆ་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་མཁན་དང་། དངོས་པོའི་ཐོན་སྐྱེད་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་མཁན། སྤྱི་ཚོགས་ལོ་རྒྱུས་གོང་འཕེལ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་སྒུལ་ཤུགས་ངོ་མ་དེ་ཡིན་ཞིང་། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བའི་རེ་འདུན་དང་དགོས་མཁོ་ཆེན་པོ་དེ་ལ་བརྟེན་ཏེ།“རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་གོ་སྐབས་དེ་དང་བསྟུན་ནས་ས་གནས་ཁག་གི་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གཅིག་གྱུར་བྱས་པའི་སྲིད་དབང་དང་པོ་འཛུགས་ཐུབ་པ་བྱུང་བ་དང་།”
དེས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་དུ་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཐོན་ཐུབ་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན། རྩོམ་པ་པོས་རང་གྲུབ་ཚན་པ་དང་པོར།“རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། སྐབས་དེའི་རྒྱ་དང་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་ཐད་ནས་ཆ་རྐྱེན་མང་པོ་ཞིག་འཛོམས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད། གལ་ཏེ་ཆ་རྐྱེན་དེ་མ་འཛོམས་ན་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་ཐུབ་ཀྱི་མ་རེད།”ཅེས་གསུངས་པའི་ཆ་རྐྱེན་ཡང་གོང་གི་དེ་གསུམ་པོ་ལ་གོ་དགོས་པར་འདོད་ཅིང་། དེ་ཡང་དང་པོ་ནི་ཕྱི་རྐྱེན་དང་། གཉིས་པ་གསུམ་པ་ནི་ནང་རྐྱེན་དུ་བལྟས་ཆོག(རེའུ་མིག༡)
དྲི་བ་གཉིས་པ། བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།
བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན་ཞེས་པའི་དྲི་བ་འདི་ལ་ལན་འདེབས་དུས། རྩོམ་པ་པོས་མའོ་ཙེ་ཏུང་གི《ཧུའུ་ནན་ཞིང་པའི་ལས་འགུལ་ལ་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པའི་སྙན་ཞུ》དང་ཁོང་གི་ལྟ་བ་ལ་ཁུངས་གཏུགས་ཏེ། བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་སླེབས་མིན་ལ་བརྟག་བྱེད་ཀྱི་རྟགས་མཚན་གལ་ཆེན་གཉིས་ཏེ། ༡.རྒྱལ་པོའི་དབང་ཆ་དང་། ཁྱོའི་དབང་ཆ། རུས་རྒྱུད་ཀྱི་དབང་ཆ་གསུམ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཐོག་ནས་གཏན་འབེབ་བྱས་ཡོད་མེད་དང་། ༢.སྐབས་དེའི་རྒྱལ་པོ་དེ་དཔྱ་ཁྲལ་བསྡུ་མཁན་གྱི་ཞིང་བདག་ཡིན་མིན་གྱི་རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་གྱི་འཇལ་ཤིང་ཁྱེར་ཏེ། བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སྐབས་སུ་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་སྲིད་ཁྲིམས་ཁོད་སུམ་ཅུ་སོ་དྲུག་དང་མི་ཆོས་གཙང་མ་བཅུ་དྲུག ལི་ཡུལ་ནས་ཐོན་པའི་གནའ་རབས་ཀྱི་བོད་ཡིག་ཤིང་བྱང་དང་བཀའ་རྒྱ། སྙན་ཞུ། ད་དུང་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་བཅས་ཚད་འཇལ་བྱས་ཏེ། བཀའ་ཆོས་ཆེན་པོ་དྲུག་ལས་བྱུང་བའི“རྗེའི་སྐུ་འཚོ་ཞིང་ཞོ་ཤ་སླར་འབུལ།”ཞེས་པ་དང་། “ཁེང་རྒོད་དུ་མི་གཏོང་ཞིང་བཙུན་བཀའ་ལ་མི་གདགས།”ཞེས་པ་དང་། “ཁེང་བོ་རྗེར་མི་དབྱུང་།”ཞེས་པ་བཅས་དང་། མི་ཆོས་གཙང་མ་བཅུ་དྲུག་ལས་བྱུང་བའི“རིགས་མཐོ་བ་དང་རྒན་རབས་ལ་ཕུ་དུད་བྱ་བ།”ཞེས་པ་དང་། “བུད་མེད་ཀྱི་ངག་ལ་མི་ཉན་པ།” ཞེས་གཏན་ཁེལ་བྱས་ཡོད་པ་ལྟ་བུའི་ནང་དོན་ལ་རྟགས་མཚན་དང་པོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་དང་། ཡང་། ཡང་ཁོད་སུམ་ཅུ་སོ་དྲུག་གི་བཀའ་གྲོས་ཆེན་པོ་དྲུག་ལས། “འབངས་ཀྱི་ཚལ་ཞིང་རྟ་དཀྱུས་ཀྱིས་མི་བཅད།”ཅེས་པ་དང་། ལི་ཡུལ་ནས་ཐོན་པའི་གནའ་རབས་ཀྱི་བོད་ཡིག་ཤིང་བྱང་དང་བཀའ་རྒྱ། སྙན་ཞུ་སོགས་ཀྱི་ནང་ཞིང་པས་ཞིང་ཉོ་ཚོང་བྱས་པའི་རིན་འབབ་དང་། སྟོན་ཐོག་གི་དཔྱ་ཁྲལ་འབུལ་བ། ཞིང་པར་ས་ཞིང་བགོས་པའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི་ཚད་གཞི་བཅས་གསལ་པར་བཀོད་འདུག་པ། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དུ།“བཙན་པོ་ཡབ་ཁྲི་སློབ་བཙན་དགུང་དུ་གཤེགས་ནས་སྲས་ཁྲི་སྲོང་བཙན་གྱི་རིང་། མྱང་མང་པོ་རྗེ་ཞང་སྣང་གིས་སུམ་ཁམས་ཐམས་ཅད་མཛངས་ཀྱི་སྒོ་ནས་མི་རྟ་གཉིས་ལ་ཚེགས་མ་བྱུང་འབངས་རྣལ་བར་བཀུག་སྟེ་དཔྱ་ཕབ”ཅེས་པ་དང་།“བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་རིང་ལ … … དེའི་འོག་ཏུ་བཙན་པོ་ཞབས་ཀྱིས་བཙུགས་ཏེ་བྱང་ལམ་དུ་བྱོན་པར། དམག་མ་བྱུང་མ་དྲངས་པར་རྒྱ(གྲུ་གུ)དང་འ་ཞ་དཔྱ་བཅལད་ལོ། །” ཞེས་བྲིས་འདུག་པ་ལྟ་བུའི་ནང་དོན་ལ་རྟགས་མཚན་གཉིས་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་བཅས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་གཉིས་ལ་བརྟེན་ཏེ། (རེའུ་མིག༢)“དེའི་ཕྱིར། ངས་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དེ་རྩ་བའི་ཐོག་ནས་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཡིན་ཞིང་། བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་དཔལ་འབྱོར་འབྲེལ་བའི་མྱུ་གུའང་འབུས་ཟིན་པ་རེད་ཅེས་བཤད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་དེ་ཡིན” ཞེས་པའི་སྡོམ་ཚིག་བཀོད་ཡོད། དེ་ན་འདི་ལྟ་བུའི་རིགས་ལམ་ལ་བརྟེན་པ་ཡིན་ན། དགེ་རྒན་གྱི་འཁྲིད་སླ་ཞིང་སློབ་མ་ཚོས་ཀྱང་ཡིད་ལ་འཛིན་བདེ་བ་ཡིན་ནོ། །
འོན་ཏེ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་པ་ཚང་མ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་དེ་ལ་ཞལ་མཐུན་པའང་མ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཆེད་མཁས་པ་རྒྱལ་མོ་འབྲུག་པས། “ཡང་དེང་གི་རྒྱ་རིགས་བོད་རིག་པའི་ཐད་ལ་མཁས་པར་རློམ་པའི་སྐྱེ་བོ་འགའ་རེས། སྲོང་བཙན་སྐབས་བོད་དུ་ཡུལ་གྱི་དབང་རིས་བཅད་དེ་བྲན་གཡོག་བགོས་པ་དང་། དེར་བྲན་གཡོག་དང་མནའ་འབྲེལ་བྱ་བའི་ཚིག་ཁ་ཤས་མཐོང་བ་རྐྱེན་བྱས་ནས། བོད་ཆེན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཚོ་བའི་དམག་དོན་མནའ་འབྲེལ་གྱི་ཚོགས་པའོ། ། ཞེས་བོད་ཆེན་པོའི་སྤྱི་ཚོགས་ནི་བྲན་གཡོག་སྤྱི་ཚོགས་དང་།
གཅིག་གྱུར་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ནི་མནའ་འབྲེལ་གྱི་ཚོགས་པ་ཡིན་ཚུལ་སོགས་སྒྲོག་ཀྱང་། གོང་ནས་སྨྲས་མ་ཐག་པའི་ལོ་རྒྱུས་མདོ་ཙམ་གྱིས་མཚོན་པ་བཞིན་རང་ལུགས་འདི་འདྲ་འཛིན་པའི་སྐྱེ་བོ་དེ་དག་དམིགས་ཡུལ་གཞན་ལ་སྨྲ་མི་རུང་བ་ཡོད་པ་མིན་ན། ཅེར་རེ་ལོང་གཏམ་སྨྲ་མི་ནུས་པར་སེམས་ཤིང་། དོན་དངོས་ཀྱང་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་ལམ་ལུགས་དར་བའི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་ཕྱིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལས་ཀྱང་དེ་བས་ཤེས་གསལ་འབྱུང་བ་བཞིན་ལགས་སོ། །” ཞེས་
གསུངས་ཡོད་པ་ལྟ་བུའི་མི་མཐུན་པའི་ལྟ་ཚུལ་ཡང་མང་པོ་ཡོད་པ་སློབ་མ་ཚོར་ཤེས་སུ་བཅུག་པ་ཡིན་ན། ཁོ་ཚོའི་བློ་སྒོ་ཕྱེ་བ་དང་ཟུར་མང་པོ་ནས་གནད་དོན་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་སོགས་སྐྱེད་སྲིང་བྱེད་པ་ལ་ཡང་ཅིས་ཀྱང་ཕན་ཐོགས་ངེས་ཡིན་ནོ། །
① དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་སྐོར་བཤད་པ།﹙གསུང་འབུམ་ང་།﹚[M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013:1
② 巴巴拉.G .戴维斯著 严慧仙译 教学方法手册[M]浙江大学社出版 2006:71
③ ④⑤ 巴巴拉.G .戴维斯著 严慧仙译[M]教学方法手册 浙江大学社出版 2006:64.65.66
⑥王佐书 教与学的理论与方法[M]开明出版社 2008:134
⑦⑧⑨ 王佐书 教与学的理论与方法 [M]开明出版社 2008:134.145.139
⑩11སློབ་གསོ་པུའུ་མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་དཀྱུས་མའི་བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད་བསླབ་ཚན་ཚད་གཞིའི་ཚོད་ལྟའི་བསླབ་གཞི་རྩོམ་འབྲི་ཚོ་ཆུང་གིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས། བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད། (ངེས་སྦྱོང་དེབ་བཞི་པ། འཚོ་བ་དང་མཚན་ཉིད་རིག་པ། བོད་ཡིག) མཚོ་སྔོན་ཉིན་རེའི་ཚགས་པར་ཁང་དཔར་ཁང། 2019:82-84.108
14 བོད《སྐད་ཡིག》(པར་གཞི་གསར་བའི་ངེས་སྦྱོང་དེབ་བཞི་བ།)[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2019:89
15[གནད་བཏུས] རྩོམ་ཡིག་འདིར་སྲོལ་རྒྱུན་འཆད་ཉན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས་སྐབས་སུ་སྤྱད་ཆོག་པའི་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད་ལ། ཁྲིད་ཐབས་དེར་བརྟེན་ནས《བོད་དུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཐོག་མར་དར་དུས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་ཚུལ》ཞེས་པའི་སློབ་ཚན་ཇི་ལྟར་འཁྲིད་ཚུལ་དང་། དོན་ཚན་སོ་སོའི་རྒྱབ་ལོགས་ཀྱི་རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་གྱི་རིགས་ལམ་གྱི་འགྲོ་སྟངས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད།
[གནད་ཚིག] དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོ་བོ། དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ།
དོན་ཚན་དང་པོ། སློབ་ཚན་ངོ་སྤྲོད།
《བོད་དུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཐོག་མར་དར་དུས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་ཚུལ་སྐོར》ཞེས་པའི་སློབ་ཚན་དེ་ནི། མཁས་དབང་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱི་གསུང་འབུམ་པོད་བཞི་པ《བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་སྐོར་བཤད་པ》ཞེས་པ་ལས་དྲངས་ཤིང་། དེབ་དེའི་ཚན་པ་དང་པོར་ལེའུ་བརྒྱད་ཡོད་པ་ལས་གཉིས་པ་ཡིན། ཆེད་རྩོམ་དེའི་ལེའུ་གཉིས་པ་དང་སློབ་ཚན་དུ་བཀོད་པའི་ནང་དོན་གཉིས་ཞིབ་སྡུར་བྱས་པ་ཡིན་ན། ཤཱཀྱའི་འདས་ལོ་བརྩི་ཚུལ་གྱི་ཚིག་རྐང་རྣམས་དོར་ཡོད་པ་དང་། རང་བྱུང་ཚན་པ་རེ་འགའ་ཞིག་གཉིས་སུ་ཕྱེ་ནས་ཇེ་མང་དུ་སོང་ཡོད་པ་དང་། ཡང་རང་བྱུང་ཚན་པ་རེ་འགའི་སྔ་གཞུག་བརྗེས་པས་མཚོན་པའི་བཟོ་བཅོས་ཅུང་ཟད་བཏང་ཡོད་པ་ལས། ཕལ་ཆེར་ལེའུའི་མིང་དང་བཅས་པ་མ་རྩོམ་བཞིན་སློབ་ཚན་དུ་བཀོད་འདུག་པས། གཤམ་དུ་སློབ་ཚན་ལས་དྲངས་པའི་ཚིག་དེ་དག་ནི་མ་རྩོམ་དུའང་དེ་ག་རང་དུ་བྲིས་ཡོད་པ་རྟོགས་དགོས། བོད《སྐད་ཡིག》སློབ་དེབ་ཀྱི་པར་གཞི་རྙིང་བ་དང་གསར་བ﹙ཚོན་མདོག་ཅན﹚གཉིས་ཀྱི་སྡེ་ཚན་དང་ཤོག་ངོས། དབུ་ཤོག་གི་སྐྱ་ཐིག་ནང་གི་ངོ་སྤྲོད་དུ་ཡི་གེ་རེ་འགའ་ཞིག་བཅོས་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་སློབ་ཚན་གྱི་ནང་དོན་ལ་འགྱུར་བ་ཅི་ཡང་བྱུང་མེད་པས། རྩོམ་ཡིག་འདིར་པར་གཞི་གསར་པ་གཞིར་བཟུང་ནས་དཔྱད་རྒྱུ་ཡིན།
སློབ་ཚན་དེ་ནི་ཁྱོན་བསྡོམས་རང་གྲུབ་ཚན་པ་བཅུ་གཉིས་ཀྱིས་གྲུབ་ཅིང་། ཉིན་ཤོག་གི་སློབ་ཚན་གྱི་ནང་དོན་ངོ་སྤྲོད་དུ།“རྩོམ་པ་པོས་ལོ་རྒྱུས་དངོས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ཏེ། སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལམ་ལུགས་དེ་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་།བོད་དུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཐོག་མར་དར་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད།”ཅེས་བྲིས་ཡོད་པ་དེས། རྩོམ་འདི་ནི་རྩོམ་པ་པོས་མར་ཁེ་སིའི་རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས་བྲིས་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། སྔར་གྱི་པར་གཞི་རྙིང་བའི་སློབ་དེབ་ཏུ། “ལོ་རྒྱུས་དངོས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་སྤྱད་ནས།”ཞེས་བྲིས་འདུག་པ་ལ། པར་གཞི་གསར་པར།“ལོ་རྒྱུས་དངོས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས།”ཞེས་བཅོས་འདུག་མོད། མ་རྩོམ་དུའང“རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་སྐབས་རིམ་པའི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལུགས་དང་། ཆབ་སྲིད། ཆོས་ལུགས་བཅས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ”①ཞེས་བྲིས་འདུག་པས་འདིར་ཡང“རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ”ཞེས་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡིན།
དོན་ཚན་གཉིས་པ། ཁྲིད་ཐབས་ངོ་སྤྲོད།
ཇི་སྐད་དུ། ཨ་རིའི་ཚན་རིག་པ་གྲགས་ཅན་ལྟོས་བཅས་སྨྲ་བ་ཨེན་སི་ཐཱན（Albert Einstein，1879-1955）གྱིས།“དྲི་བ་འདོན་པ་ནི་རྒྱུན་དུ་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་པ་ལས་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་སྟེ། རྒྱུ་མཚན་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་པ་ནི་གཅིག་བྱས་ན་སློབ་ཁྲིད་དམ་ཚོད་ལྟའི་སྟེང་གི་ནུས་རྩལ་འབའ་ཞིག་ཡིན་ཡང་སྲིད་མོད། འོན་ཀྱང་དྲི་བ་གསར་པ་ཞིག་འདོན་པ་ལ་གསར་གཏོད་རང་བཞིན་གྱི་བསམ་གཞིག་གི་ནུས་པ་མཁོ་ཞིང་། དེ་ནི་ཚན་རིག་གི་ཡར་རྒྱས་ངོ་མའི་མཚོན་རྟགས་ཀྱང་ཡིན་ནོ། །”ཞེས་དྲི་བ་གསར་བ་ཞིག་འདོན་པ་ལ་གསར་གཏོད་ཀྱི་བསམ་གཞིག་མཁོ་ཞིང་། གསར་གཏོད་ཀྱི་བསམ་གཞིག་ནི་ཚན་རིག་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་མཚོན་རྟགས་ངོ་མ་ཡིན་པས། དྲི་བ་བཟང་པོ་ཞིག་འདོན་པ་ནི་གནད་དོན་གང་ཞིག་ཐག་གཅོད་པ་ལས་ཀྱང་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་བར་གསུངས་ཡོད་ཅིང་། ཚན་རིག་པ་ནེའོ་ཐོང་(IsaacNewton1643-1727)གིས། ཆེས་རྒྱུན་ལྡན་དུ་གྱུར་པའི་ཀུ་ཤུ་ས་ལ་ལྷུང་བའི་སྣང་ཚུལ་ལ་དྲི་བ་བཏོན་ནས་གསར་གཏོད་རང་བཞིན་གྱི་བསམ་གཞིག་བགྱིས་པས། ཀུན་ཁྱབ་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་གསར་རྙེད་བྱུང་བར་གྲགས་པ་བཞིན་ནོ། །
དེ་ལྟ་མོད་རའོ་སི་མ་རེན(Rosmarin1987)གྱིས། “དྲི་བ་ཡག་པོ་འདོན་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་དཀའ་ཞིང་། དྲི་བ་ཞིག་ལ་ལན་འཐུས་ཚང་སྐྱོན་མེད་ཅིག་འདེབས་རྒྱུ་ནི་དེ་ལས་ཀྱང་ལྷག་ཏུ་དཀའོ། །”②ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། དགེ་རྒན་གྱིས་དྲི་བ་བཏོན་ནས་སློབ་མས་ལན་འདེབས་པའམ། སློབ་མས་དྲི་བ་བཏོན་ནས་དགེ་རྒན་གྱིས་ལན་འདེབས་པའི་ལས་གང་ཡིན་ཡང་། བསམ་གཞིག་ནན་མོ་དང་སྟ་གོན་གང་ལེགས་བྱ་དགོས་པའི་གཟབ་ནན་གྱི་ལས་ཀ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་སྨོས་ག་ལ་དགོས།
ཨ་རིའི་སློབ་གསོ་པ་ཏེ་ཝེ་སིས(Barbara Gross Davis)བརྩམས་པའི《ཁྲིད་ཐབས་གསལ་བའི་མེ་ལོང》ཞེས་པར། “དྲི་བ་འདོན་པ་དང་ལན་འདེབས་པ་ནི་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་དང་ནུས་ཐོན་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གནད་འགག་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལས་ཤེས་གསལ་ལྟར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་དྲི་བ་འདོན་པ་ལ་སྤྱད་པའི་དུས་ཚོད་ནི་རྒྱུན་དུ་སློབ་ཐུན་དུས་ཚོད་ཀྱི4％ལས་ཀྱང་ཉུང་བ་དང་། ལྷག་པར་ཁོ་ཚོས་དྲིས་པའི་དྲི་བ་ལ་སློབ་མས་བསམ་གཞིག་བྱ་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་ཉུང”③བར་གསུངས་པའི་སྡོམ་ཚིག་ནི། ང་ཚོ་ལའང་ཤིན་ཏུ་འཚམ་པར་འདོད་ཅིང་། ཡང་ཁོང་གིས།“དགེ་རྒན་གྱིས་བཏོན་པའི་དྲི་བ་དང་དྲི་བའི་གོ་རིམ་གྱིས་ངེས་པར་དུ་སློབ་མའི་བློ་རྩེ་འགུགས་པ་དང་མཚར་འཛིན་གྱི་བློ་བསྐྱེད་ཐུབ་དགོས་པ་མ་ཟད། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གཙོ་གནད་ནན་བཤད་དང་རང་འགུལ་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བྱ་ཐུབ་དགོས་ཤིང་། དགེ་རྒན་གྱིས་ད་དུང་སློབ་མའི་དྲིས་ལན་ཁྲོད་ནས། ཁོ་ཚོས་སློབ་ཁྲིད་རྒྱུ་ཆ་བློར་ངེས་ཡོད་མེད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱས་ཆོག”④ཅེས་དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚེ། མཉམ་འཇོག་དགོས་པའི་ཚུལ་དང་གང་ཞིག་བྱེད་དགོས་མིན་སོགས་གསལ་བོར་གསུངས་ཡོད།
དྲི་བ་ལ་རིགས་ཀྱི་ཆ་ནས། འཚོལ་རྟོག་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ་དང་། འབྲེལ་བའི་དྲི་བ། བརྟག་དཔྱད་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ། བྱ་སྤྱོད་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ། རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་དྲི་བ། རྒྱ་བསྐྱེད་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ། ཆ་འཇོག་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ། གཙོ་གནད་ཀྱི་དྲི་བ། སྤྱི་བསྡོམས་རང་བཞིན་གྱི་དྲི་བ་སོགས་མང་པོ་ཡོད་ཅིང་།ཆུ་ཚད་ཀྱི་ཆ་ནས། ཤེས་བྱའི་རྩལ་ནུས་དང་གོ་སྟོབས་ཀྱི་རྩལ་ནུས། བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་རྩལ་ནུས། དབྱེ་ཞིབ་ཀྱི་རྩལ་ནུས། ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱི་རྩལ་ནུས། གདེང་འཇོག་གི་རྩལ་ནུས་སོགས་ཀྱི་སློབ་མའི་རྩལ་ནུས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ལ་གཞིགས་ཏེ་ཚད་རིམ་མི་འདྲ་བའི་དྲི་བ་ཇུས་འགོད་བྱས་ཆོག དྲི་བ་མི་འདྲ་བ་ལ་བསམ་གཞིག་གི་ཆུ་ཚད་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་མཁོ་སྟེ། དཔེར་ན། ཚད་རིམ་དམའ་བའི་དྲི་བ་ནི་སློབ་མས་གྲ་སྒྲིག་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་དང་གོ་བ་བླངས་པའི་ཆུ་ཚད་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་བསྐྱར་སྐྱོང་དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ནང་དོན་སྤྱི་བསྡོམས་བྱེད་པར་བཀོལ་ཆོག་པ་དང་། ཚད་རིམ་མཐོ་བའི་དྲི་བ་ནི་སློབ་མས་དགག་སྒྲུབ་རང་བཞིན་གྱི་བསམ་གཞིག་དང་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པར་སྐུལ་མ་བྱེད་པར་བཀོལ་ཆོག་པ་ཡིན།⑤དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས（设问法）ནི། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་འཆད་ཉན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས（讲授法）སྐབས་སུ་སྤྱད་ཆོག་པའི་ཁྲིད་ཐབས་ཤིག་ཡིན་ལ། འཆད་ཉན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས་ཞེས་པ་ནི། དགེ་རྒན་གྱིས་སྐད་ཆ་བརྒྱུད་ནས་སློབ་མར་ལྗོངས་རྣམ་ཞིབ་བརྗོད་དང་དོན་དངོས་རྒྱས་བཤད། གོ་དོན་འགྲེལ་བརྗོད། གཏན་སྲོལ་ཞིབ་བརྗོད། རྩ་བའི་རིགས་པའམ་ཆོས་ཉིད་གསལ་བཤད་བྱེད་པའི་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས་ཤིག་ལ་ཟེར་ཞིང་།དེ་ནི་གཙོ་བོ་དགེ་རྒན་གྱིས་འཆད་པ་དང་སློབ་མས་ཉན་པའི་ཁྲིད་ཐབས་ལ་ཟེར་བས། མིང་གཞན་ལ་སྐད་ཆའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས་ཀྱང་ཟེར་ལ། དབྱེ་ན། ཞིབ་བརྗོད་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས（讲述法）དང་འཆད་འཁྲབ་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས།（讲演法） འགྲེལ་བརྗོད་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས（讲解法）བཅས་གསུམ་ཡོད།⑥
འོ་ན་གང་འདྲ་ཞིག་ལ་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས་ཟེར། དེ་ལ་དགེ་མཚན་ཅི་ཞིག་ཡོད་ཅེ་ན། 《སློབ་དང་ཁྲིད་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་དང་ལག་ལེན》དུ། “དགེ་རྒན་གྱིས་འཁྲིད་བྱའི་ནང་དོན་རྣམས་ཕྲེང་བསྟར་གྱི་དྲི་གཞི་ལ་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ཏེ། ཁུངས་སྣེ་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཐབས་ཀྱིས་དྲི་བ་རེ་རེ་བཞིན་འདོན་པ་དང་། དེ་ནས་རེ་རེ་བཞིན་རང་གིས་དྲིས་ལན་འདེབས་པ་ཞིག་ལ་ཟེར།”⑦ཞེས་གསུངས་ཡོད་ལ། ཁྲིད་ཐབས་དེར་དགེ་མཚན་ཅི་ཞིག་ཡོད་པའི་ཚུལ་ཡང་། “དྲི་ཚིག་འགོད་པ་དང་དྲི་བ་འདོན་པའི་ཐབས་（疑问法）ཀྱིས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པ་ནི། ཆེ་ཕྱོགས་ནས་བཤད་ན། དགེ་རྒན་གྱི་འཆད་པ་དང་སློབ་མས་ཉན་པ་ལ་ཟེར་ཞིང་། ངོ་གདོང་ནས་བལྟས་ན། སློབ་མ་གཅིག་གིས་ཀྱང་ཡར་ལངས་ཏེ་དགེ་རྒན་གྱི་དྲི་གཞི་ལ་ལན་འདེབས་ཀྱིན་མེད་པས་ཤིན་ཏུ་ལྷིང་འཇགས་ཡིན་མོད། དོན་དངོས་སུ་སློབ་མའི་སེམས་ནང་དུ་གཅིག་འཇགས་ན་གཅིག་ལངས་པ་དང་རླབས་ཕྲེང་རྩེན་པ་ལྟ་བུའི་བློ་འཚབ་ཆེ་བའི་རིག་པའི་འགུལ་སྐྱོད་འབྱུང་སྲིད་ལ། བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི་ཕན་ནུས་ཅན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན”⑧ཞེས་དང་། ཡང་དེ་རུ། “གལ་ཏེ་དགེ་རྒན་གྱིས་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས་བཀོལ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱས་པ་ཡིན་ན། དྲི་བ་རེ་བཏོན་པའི་ཚེ། སློབ་མའི་སེམས་ནང་དུ་སོམ་ཉིའི་དྲ་རྒྱ་ཡི་རླབས་ཕྲེང་རེ་འབྱུང་སྲིད་ཅིང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་མར་དྲི་བ་ཡོད་པ་རྟོགས་ནུས་ཤིང་། དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་ཞིག་གི་ནང་དུ་སློབ་མས་རང་གི་ཀླད་པའི་ནང་གི་འབྲེལ་ཡོད་རྒྱུ་ཆར་ཞིབ་དཔྱད་དང་བཙལ་འཚོལ་བྱས་ནས། གང་ནུས་ཀྱིས་དྲི་གཞི་གསར་བ་དང་སྦྲེལ་ཅི་ཐབས་བྱེད་ཅིང་། སེམས་སུ་དགེ་རྒན་གྱིས་བཏོན་པའི་དྲི་བར་ལན་འདེབས་གང་ཐུབ་བྱེད། གལ་ཏེ་རང་གིས་དྲན་བཞིན་པ་དང་དགེ་རྒན་གྱིས་གསུངས་པ་གཉིས་ཡོངས་སུ་མཐུན་པ་ཡིན་ན། སློབ་མར་ནང་སེམས་ཀྱི་སྐུལ་ལྕག་ཅིག་ཐེབས་སྲིད་ཅིང་། སྐུལ་ལྕག་དེས་བློ་རྩེ་གཅིག་སྒྲིམ་གྱིས་ཉན་པ་དང་དྲི་བ་རྗེས་མ་དག་ལ་ལན་འདེབས་པར་སྟ་གོན་བྱེད་དུ་འཇུག་ཐུབ། ཡང་གལ་ཏེ་སློབ་མས་བསམས་པ་དང་དགེ་རྒན་གྱིས་འཆད་པ་གཉིས་གཅིག་མཐུན་མིན་ཚེ། ཅིའི་ཕྱིར་ངས་བསམས་པ་ནོར་བ་ཡིན་ནམ། གང་དུ་ནོར་སོང་ངམ། ཇི་ལྟར་ལན་བཏབ་ན་ད་གཟོད་འགྲིག་གམ་ཞེས་སོགས་སློབ་མས་རང་གིས་རང་ལ་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་ངེས་ཡིན་ཞིང་། འགན་ཁུར་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་སྔར་ལས་ཀྱང་ནན་ཏན་སྒོས་ཉན་པ་ཡིན། སློབ་མས་དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཁྲོད་དུ་ཡང་དག་པའི་ཤེས་བྱ་དང་དྲི་ལན་འདེབས་པ་དང་བསམ་གཞིག་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་རྟོགས་ནུས་ཤིང་། དེ་ལྟ་བུའི་ནང་སེམས་ཀྱི་མི་མངོན་པའི་བྱ་འགུལ་བརྒྱུད་རིམ་ནི་ཤེས་བྱ་ཐོབ་པ་དང་ནུས་པ་སྐྱེད་སྲིང་གི་གོ་རིམ་ཞིག་ཡིན་པས་ཕན་ནུས་ཅན་གྱི་གོ་རིམ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ནོ། །”⑨ཞེས་གསུངས་ཡོད།
དེས་ན་དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྐབས་སུ་ཁྲིད་ཐབས་གང་ཞིག་སྤྱོད་དགོས་མིན་ནི། དགེ་རྒན་རང་གི་ཆ་རྐྱེན་དང་ནུས་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མྱུར་ཚད་དང་འཁྲིད་བྱའི་ནང་དོན། སློབ་མའི་ཆུ་ཚད་དང་གནས་སྟངས་སོགས་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་མང་ལ་གཞིགས་ཏེ་ཐབས་མཁས་ཀྱིས་བརྗེ་ཆོག་པ་ལས། སློབ་ཁྲིད་གཅིག་ལ་ཁྲིད་ཐབས་སྣ་གཅིག་ཁོ་ན་བཀོལ་དགོས་པའི་ངེས་པ་ལར་ནས་མེད། དེ་བས་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས་ཀྱང་དགེ་རྒན་རང་གི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མྱུར་ཚད་དང་སློབ་མའི་ཤེས་འདོད་ཀྱི་འདུན་པ་ཆེ་མིན་སོགས་ལ་དམིགས་ནས། གལ་ཏེ་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུའི་ནང་དུ་ཆ་འཕྲིན་མང་པོ་ཞིག་བརྒྱུད་སྒྲོག་བྱ་དགོས་ན། སློབ་ཐུན་གང་བོར་དྲི་ཚིག་འགོད་པའི་ཁྲིད་ཐབས་སྤྱད་ནས་འཁྲིད་ཆོག་ལ། ཡང་གལ་ཏེ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དུས་ཚོད་ཧ་ཅང་འཛོམས་པོ་ཡིན་ན། སློབ་མ་གཙོ་བོ་དང་དགེ་རྒན་ཕལ་བའི་ཁྲིད་ཐབས་དང་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས། དགེ་རྒན་གྱིས་སྔོན་ནས་ཇུས་འགོད་བྱས་ཟིན་པའི་སློབ་ཚན་དང་འབྲེལ་བའི་དྲི་ཚིག་དག་སྒོ་སམ་སྟེང་དུ་བྲིས་རྗེས། ཐོག་མར་སློབ་མ་རྣམས་ལ་སློབ་ཚན་ལྟ་ཀློག་བྱེད་དུ་བཅུག བར་དུ་བགྲོ་གླེང་གི་ཁྲིད་ཐབས་བཀོལ་ནས་ཚོ་ཆུང་བགོས་ཏེ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་དུ་བཅུག མཐའ་མར་ཚོ་ཆུང་རེ་ནས་སློབ་མ་རེ་བོས་ཏེ་སྒོ་སམ་སྟེང་གི་དྲི་བར་ལན་བྲི་རུ་འཇུག་པའམ། ཡང་ན་སློབ་མ་རེ་རེའི་མིང་ནས་བོས་ཏེ་འདུག་གནས་སུ་ལན་གདབ་ཏུ་འཇུག་པ་སོགས་བྱས་ནས་སློབ་མའི་རྩ་བའི་ནུས་པ་སྦྱོང་བརྡར་བྱས་ཆོག་ཅིང་། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་དྲིས་ལན་བཏབ་པ་ལ་མཛུབ་སྟོན་དང་གདེང་འཇོག་བྱས་རྗེས། དགེ་སློབ་ཀུན་གྱིས་ལག་ཟུང་ཐལ་མོ་རྡེབ་ནས་སློབ་མར་གཟེངས་བསྟོད་དང་རྟིང་སྐུལ་བྱས་ཆོག ཡང་སྐབས་ལ་ལར་ནི་དྲི་ཚིག་རྣམས་སྔོན་དུ་བཀོད་ནས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དུས་ཚོད་ཕྱེད་ཀའི་ནང་དུ་དགེ་རྒན་གྱིས་འཆད་ཉན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས་བཀོལ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱས་ཆོག་ལ། ཕྱེད་ཀའི་ནང་དུ་སློབ་མ་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་བགྲོ་གླེང་གི་ཁྲིད་ཐབས་དང་སྦྱོང་བརྡར་གྱི་ཁྲིད་ཐབས། འཁྲབ་གཟུགས་བརྫུས་འཁྲབ་ཀྱི་ཁྲིད་ཐབས། (角色扮演)ཚོད་ལྟའི་ཁྲིད་ཐབས་སོགས་ཐབས་མཁས་ཀྱིས་གང་ལ་གང་འཚམ་སྒོས་བཀོལ་ཆོག
མདོར་ན་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྐབས་སུ་བྱིས་པ་ཐང་སྟོང་དུ་འཁྱམས་པ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་སློབ་ཁྲིད་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་རྩ་དོན་གསལ་བོ་ཡིན་དགོས་ལ། མ་གླེན་མས་བུ་གསོ་བ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་གང་ལ་གང་འཚམ་གྱིས་འཁྲིད་དགོས་ཤིང་། སློབ་མ་རྣམས་ལ་བཙན་གྱིས་འབྲེལ་ཡོད་རྒྱུ་ཆ་བློར་གཟུང་དུ་འཇུག་པའི་ནེ་ཙོས་འདོན་པ་ལྟར་མ་ཡིན་པར། བློ་སྒོ་འབྱེད་པའི་རྩ་དོན་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ནས། སློབ་ཁྲིད་རྩ་གནད་ཀྱི་རེ་བ་ལྟར་སློབ་མས་གོ་བ་ལེན་ཐུབ་པའི་གནས་སྟངས་འོག་ཏུ། འཁྲིད་མཁན་གྱིས་སློབ་མ་ལ“ཅི་ཞིག”དང“ཅི་ཞིག་ཡིན”པ་ཤེས་སུ་གཞུག་དགོས་པ་མ་ཟད། “ཅིའི་ཕྱིར”དེ་ལྟར་ཡིན་པའང་ཧ་གོ་རུ་བཅུག་ནས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཚད་རིམ“ཤེས་པ”ལས“དྲན་པ”ཙམ་གྱི་སྟེང་དུ་གཏན་ནས་ལུས་སུ་གཞུག་མི་རུང་ངོ་། །
དོན་ཚན་གསུམ་པ། ཁྲིད་ཐབས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཇི་ལྟར་འཁྲིད་པའི་ཚུལ།
གོང་དུ་བརྗོད་པ་བཞིན་སྤྱིར་འཁྲིད་མཁན་གྱིས་སློབ་ཁྲིད་གྲ་སྒྲིག་གི་སྦྱོར་བའི་སྐབས་སུ་འཁྲིད་བྱའི་ནང་དོན་ལ་བྱང་ཆ་ལྡན་པར་བྱས་རྗེས། དེ་དག་ཕྲེང་བསྟར་གྱི་དྲི་གཞི་མང་པོར་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ཆོག་པ་ཡིན་ལ། སློབ་ཚན་འདི་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། སྤྱིའི་ཆ་ནས། ༡.“རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི།”ཞེས་པ་དང་། ༢.“བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།”ཞེས་དྲི་བ་ཆེན་པོ་གཉིས་སུ་དགོད་ཆོག་ལ། བྱེ་བྲག་ཏུ་ནི། དང་པོ་ལ་ཕྱི་རྐྱེན་དང་ནང་རྐྱེན་ཅི་ཡིན་པ་དང་། དེ་རེ་རེ་ལའང་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་གང་ཞིག་སྤྱད་ཡོད་མིན་དང་། གཉིས་པར་ནི། བྲན་གཡོག་སྤྱི་ཚོགས་དང་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དབྱེ་མཚམས་གང་ཡིན་པ་དང་། བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྟགས་མཚན་གཉིས་གང་ཡིན་ཞེས་པ་ལྟ་བུ་དྲི་ཚིག་ཆུང་བ་མང་པོ་དགོད་ཆོག་པ་ཡིན། དེས་ན་གཤམ་དུ་བདག་གིས་དྲི་ཚིག་ཆེན་པོ་དེ་གཉིས་ལ་ལན་འདེབས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ་བྱེ་བྲག་གི་དྲི་ཚིག་ཆུང་བ་རེ་རེའི་ལན་ཡང་ཐེབས་ངེས་ཡིན།
དྲི་བ་དང་པོ། རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི།
སློབ་ཚན་འདིར་རྩོམ་པ་པོས་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་གླེང་དུས། རིམ་པ་བཞིན་སྤྱི་ལོ༦༣༤ལོར། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱིས་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་ཐོག་མའི་འབྲེལ་བཙུགས་པ་ནས་བཟུང་། རྒྱའི་གསོ་རིག་དང་སྐར་རྩིས་སོགས་རིག་གནས་དང་། སྔོན་ཐོན་གྱི་ཞིང་ལས་དང་བཟོ་ལས་ཀྱི་ལག་རྩལ་སོགས་བོད་དུ་དར་མགོ་ཚུགས་ཤིང་། བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ཐད་ལ་སྔར་ལས་ལྷག་པའི་འཕེལ་རྒྱས་དང་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་ཡོང་བའི་སྐུལ་མ་ཐེབས་པའི་སྐོར་དང་། བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་རིང་ལ། ཡབ་འབངས་ཀྱིས་ནི་འཁུས། ཡུམ་འབངས་ནི་ངོ་ལོག གཉེན་ཞང་ཞུང་། མཛོ་སུམ་པ། ཉ་གཉི། དྭགས་པོ། ཀོང་པོ་ཀུན་ངོ་ལོག ཡབ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་ལ་དུག་བོར་ནས་བཀྲོངས་སོ། ། ཞེས་པའི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དྲངས་ཏེ་སྐབས་དེར་བྱུང་བའི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་འབངས་གྱེན་ལོག་དེས། བོད་ཀྱི་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ལ་རྡུང་རྡེག་ཚབས་ཆེན་ཕོག་པ་དང་། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་སྤྱི་ཚོགས་ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བའི་སྐོར་དང་།གཞན་ཡང་ཞེས་བོད་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གིས་བོད་ས་གནས་དུམ་བུ་མང་པོར་བཅད་ནས་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་དེས། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གི་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་གནོད་པ་བྱེད་པར་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་དུ་འགྲོ་བར་ཡང་གནོད་པ་ཆེན་པོ་ཡོང་གི་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་དེ། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གི་མི་ཚང་མས་རིམ་བཞིན་ཤེས་པ་དང་། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གཅིག་གྱུར་གྱི་སྲིད་དབང་ཞིག་འཛུགས་རྒྱུའི་རེ་འདུན་དང་དགོས་མཁོ་ཆེན་པོ་བྱུང་བའི་སྐོར་བཅས་གསུམ་བགྲངས་ཡོད། གལ་ཏེ་སྐབས་འདིར་རྩོམ་པ་པོས་རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་གྱི་རིགས་ལམ་སྤྱད་ནས་དཔྱད་པ་བཏང་ཡོད་པ་མ་ཤེས་ན། གོང་དུ་བཀོད་པའི་དོན་ཚན་དེ་གསུམ་ནི་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་དུ་ཅིའི་ཕྱིར་གྱུར་པར་གོ་བ་ལེན་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་ཁག་པོ་ཡིན་སྙམ། འགལ་བའི་ལྟ་བ་ནི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་རིག་པའི་རྩ་བའི་ལྟ་བ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་བྱ་དངོས་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བའི་འབྱུང་རྩ་དང་སྒུལ་ཤུགས་ཀྱང་ཡིན་པར་འདོད། ལྷག་པར་དུ་འགལ་བའི་ཆོས་ཉིད་དེ་འགལ་ཟླ་གཅིག་འདུའི་ཆོས་ཉིད་ནི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ངོ་བོ་དང་སྙིང་པོ་ཡིན་ཞིང་།འགལ་བའི་ཆོས་ཉིད་ཀྱིས་བྱ་དངོས་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བའི་འབྱུང་རྩ་དང་སྒུལ་ཤུགས་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད་པ་དང། ད་ཡོད་ཀྱི་བྱ་དངོས་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་རང་ཉིད་འགུལ་སྐྱོད་ཀྱི་ལྡེ་མིག་ཀྱང་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད་པར་གསུངས། ཡང་འགལ་བའི་ཡོངས་ཁྱབ་རང་བཞིན་གྱི་ངོས་ནས་བཤད་ན། འགལ་བ་ནི་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ལ་བལྟོས་པ་མེད་པར་བྱ་དངོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ནང་དུ་གནས་ཤིང་། བྱ་དངོས་ཐམས་ཅད་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཡོངས་སུ་གནས་ཡོད་པར་བཞེད་ཅིང་།
འགལ་བའི་ཡོངས་ཁྱབ་རང་བཞིན་ཁས་ལེན་རྒྱུ་ནི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་རིག་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་རྒྱུའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན་པར་གསུངས་ཡོད།⑩ དེས་ན་གོང་གི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་རྩ་བའི་ལྟ་ཚུལ་དེ་དག་ཅུང་ཟད་གོ་བ་ཆགས་པའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་ནས་ཅུང་ཟད་དཔྱད་པ་བཏང་བ་ཡིན་ན། སྤྱིའི་ཆ་ནས་རྩོམ་པ་པོས་གོང་གི་རྒྱུ་མཚན་གསུམ་པོར་འགལ་བའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ནས་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ཡོད་པ་རྟོགས་ནུས་ཤིང་།བྱེ་བྲག་ཏུ་ནི། དང་པོར“དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞིས་སྟེང་གི་བཀོད་པ་གཏན་འཁེལ་བྱེད”པ་དང་། གཉིས་པར“གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་ནི་གྲལ་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ཐད་ཀའི་སྒུལ་ཤུགས་ཡིན”པ་དང་། གསུམ་པར“མི་དམངས་མང་ཚོགས་ནི་ལོ་རྒྱུས་གསར་གཏོད་བྱེད་མཁན་ཡིན”པའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ཡོད་པར་འདོད་དེ། དེ་རེ་རེའང་ཅུང་ཟད་ཞིབ་མོར་བཤད་ན། རྩོམ་པ་པོས་བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་དང་པོར། སྐབས་དེར་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་ཐོག་མའི་འབྲེལ་བ་བཙུགས་ཤིང་།དེ་ནས་བཟུང་རྒྱའི་གསོ་རིག་དང་སྐར་རྩིས་སོགས་རིག་གནས་དང་། སྔོན་ཐོན་གྱི་ཞིང་ལས་དང་བཟོ་ལས་ཀྱི་ལག་རྩལ་སོགས་བོད་དུ་དར་མགོ་ཚུགས་པའི་ཚུལ་གསུངས་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། 《བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད》ལས།“ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བའི་སྤྱི་བསྡོམས་ལས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞི་གྲུབ། དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྨང་གཞིས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ལམ་ལུགས། སྒྲིག་བཀོད་བཅས་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཐུབ་པ་ལ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ལྟ་བ་དང་འདུ་ཤེས་ཀྱི་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བའང་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཐུབ། དེ་ནི་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞིས་སྟེང་གི་བཀོད་པ(དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་བཙུགས་པའི་ཆབ་སྲིད་དང་།ཁྲིམས་ལུགས། ཆོས་ལུགས། སྒྱུ་རྩལ། མཚན་ཉིད་རིག་པ་སོགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་དང་། ལྟ་ཚུལ་དེ་དག་དང་མཐུན་པོའི་ཆབ་སྲིད་དང་ཁྲིམས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ལ་ཟེར།)གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཅེས་པ་དེ་ཡིན།” ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། ཞིང་ལས་དང་བཟོ་ལས་ཀྱི་ལག་རྩལ་སོགས་དར་བར་བརྟེན་ཏེ་སྐབས་དེར་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བའི་མྱུ་གུ་གསར་དུ་འབུས་ཏེ་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞི་ལ་འགྱུར་བ་བྱུང་ཞིང་། ཡང་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞིས་སྟེང་གི་བཀོད་པ་གཏན་འཁེལ་བྱེད་པས། ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་གསར་བའི་དཔལ་འབྱོར་རྨང་གཞི་དེ་དང་འཚམ་པའི་སྟེང་གི་བཀོད་པ་ཞིག་གི་དགོས་མཁོ་བྱུང་ཞིང་། སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ལ་ཆ་རྐྱེན་དེ་དག་ཡོངས་སུ་ཚང་བས་དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་གྱི་དགོས་མཁོ་དང་་འཚམ་པར་འདོད་པས་ཡིན། གཉིས་པར་བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་རིང་ལ། ཡབ་འབངས་ནི་འཁུས། ཡུམ་འབངས་ནི་ལོག གཉེན་ཞང་ཞུང་སོགས་བཙན་པོ་ལ་ངོ་ལོག་ནས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་འབངས་གྱེན་ལོག་བྱུང་ཞིང་། ཡབ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་རང་ཉིད་ཀྱང་དུག་དྲངས་ནས་བཀྲོངས་པའི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་གི་ཚན་པ་འདྲེན་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། 《བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད》ལས། “གྲལ་རིམ་ཡོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་འགལ་བ་ཐག་གཅོད་བྱེད་པར་གཙོ་བོ་གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་ལ་བརྟེན་དགོས་པ་དང་། གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་ནི་གྲལ་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ཐད་ཀའི་སྒུལ་ཤུགས་དེ་ཡིན། བཤུ་གཞོག་མྱོང་མཁན་གྲལ་རིམ་གྱིས་བཤུ་གཞོག་གྲལ་རིམ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་དེས། དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་ལ་དབང་མེད་དུ་དཔལ་འབྱོར་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་འགའ་ཞིག་ལེགས་སྒྲིག་བྱེད་དུ་འཇུག་ཅིང་།
དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སྤྱི་ཚོགས་གཞི་རྩའི་འགལ་བ་དེ་ཉིད་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་སྟེང་ནས་ཞི་ལྷོད་དུ་གཏོང་ཞིང་།ཚད་མི་འདྲ་བའི་སྒོ་ནས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་གོང་འཕེལ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཡར་ཐོན་ལ་སྐུལ་འདེད་བྱེད་ཐུབ” པའི་དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱད་ཡོད་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་ཏེ། དེའི་མཇུག་ཏུ་ཁོང་གིས། “གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་འབངས་ལོག་དེས་བོད་ཀྱི་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ལ་རྡུང་རྡེག་ཚབས་ཆེན་ཕོག་པ་དང་། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ཏུ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་རེད”ཅེས་གསུངས་པས་སོ། ། དེ་ལྟར་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ན། དེ་དང་འཚམ་པའི་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་སྟེང་གི་བཀོད་པའང་འགྱུར་ལྡོག་འབྱུང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན་སྙམ། གསུམ་པར། བོད་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གིས་བོད་ས་གནས་དུམ་བུ་མང་པོར་བཅད་ནས་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་དེས་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གི་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་གནོད་པ་བྱེད་པར་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་དུ་འགྲོ་བར་ཡང་གནོད་པ་ཆེན་པོ་ཡོང་གི་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་དེ་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གི་མི་ཚང་མས་རིམ་བཞིན་ཤེས་པ་དང་། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གཅིག་གྱུར་གྱི་སྲིད་དབང་ཞིག་འཛུགས་རྒྱུའི་རེ་འདུན་དང་དགོས་མཁོ་ཆེན་པོ་བྱུང་བའི་ཚུལ་གསུངས་པ་ནི། 《བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད》ལས།“མི་དམངས་མང་ཚོགས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་དངོས་པོའི་རྒྱུ་ནོར་གྱི་གསར་གཏོད་པ་ཞིག་ཡིན། རྒྱ་ཆེའི་ངལ་རྩོལ་མང་ཚོགས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ནི་དངོས་པོ་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་མཁན་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་ཀྱི་མཚོན་བྱེད་ཡིན་པ་བཅས་ཀྱི་ཆ་ནས། མི་རྣམས་ཀྱི་ཟས་གོས་གནས་མལ་དང་འགྲོ་འདུག་སྤྱོད་གསུམ་སོགས་དགོས་ངེས་ཀྱི་འཚོ་བའི་རྒྱུ་ཆ་རྣམས་གསར་གཏོད་བྱས་ཡོད། ཁོ་ཚོའི་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་སྒོ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་གནས་པ་དང་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བའི་རྨང་གཞི་ཡིན། དངོས་པོའི་རྒྱུ་ཆ་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་མཁན་དང་དངོས་པོའི་ཐོན་སྐྱེད་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་མཁན་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ནི། སྤྱི་ཚོགས་ལོ་རྒྱུས་གོང་འཕེལ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་སྒུལ་ཤུགས་ངོ་མ་དེ་ཡིན།” ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། དངོས་གཙོ་རྩོད་སྒྲུབ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ནི་དངོས་པོའི་རྒྱུ་ཆ་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་མཁན་དང་། དངོས་པོའི་ཐོན་སྐྱེད་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་མཁན། སྤྱི་ཚོགས་ལོ་རྒྱུས་གོང་འཕེལ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་སྒུལ་ཤུགས་ངོ་མ་དེ་ཡིན་ཞིང་། རུས་རྒྱུད་ཚོ་བའི་རེ་འདུན་དང་དགོས་མཁོ་ཆེན་པོ་དེ་ལ་བརྟེན་ཏེ།“རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་གོ་སྐབས་དེ་དང་བསྟུན་ནས་ས་གནས་ཁག་གི་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་ཁག་གཅིག་གྱུར་བྱས་པའི་སྲིད་དབང་དང་པོ་འཛུགས་ཐུབ་པ་བྱུང་བ་དང་།”
དེས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་དུ་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཐོན་ཐུབ་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན། རྩོམ་པ་པོས་རང་གྲུབ་ཚན་པ་དང་པོར།“རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་སུ་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་མགོ་ཚུགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། སྐབས་དེའི་རྒྱ་དང་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་ཐད་ནས་ཆ་རྐྱེན་མང་པོ་ཞིག་འཛོམས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད། གལ་ཏེ་ཆ་རྐྱེན་དེ་མ་འཛོམས་ན་བོད་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་ཐུབ་ཀྱི་མ་རེད།”ཅེས་གསུངས་པའི་ཆ་རྐྱེན་ཡང་གོང་གི་དེ་གསུམ་པོ་ལ་གོ་དགོས་པར་འདོད་ཅིང་། དེ་ཡང་དང་པོ་ནི་ཕྱི་རྐྱེན་དང་། གཉིས་པ་གསུམ་པ་ནི་ནང་རྐྱེན་དུ་བལྟས་ཆོག(རེའུ་མིག༡)
དྲི་བ་གཉིས་པ། བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།
བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན་ཞེས་པའི་དྲི་བ་འདི་ལ་ལན་འདེབས་དུས། རྩོམ་པ་པོས་མའོ་ཙེ་ཏུང་གི《ཧུའུ་ནན་ཞིང་པའི་ལས་འགུལ་ལ་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པའི་སྙན་ཞུ》དང་ཁོང་གི་ལྟ་བ་ལ་ཁུངས་གཏུགས་ཏེ། བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་སླེབས་མིན་ལ་བརྟག་བྱེད་ཀྱི་རྟགས་མཚན་གལ་ཆེན་གཉིས་ཏེ། ༡.རྒྱལ་པོའི་དབང་ཆ་དང་། ཁྱོའི་དབང་ཆ། རུས་རྒྱུད་ཀྱི་དབང་ཆ་གསུམ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཐོག་ནས་གཏན་འབེབ་བྱས་ཡོད་མེད་དང་། ༢.སྐབས་དེའི་རྒྱལ་པོ་དེ་དཔྱ་ཁྲལ་བསྡུ་མཁན་གྱི་ཞིང་བདག་ཡིན་མིན་གྱི་རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་གྱི་འཇལ་ཤིང་ཁྱེར་ཏེ། བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སྐབས་སུ་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་སྲིད་ཁྲིམས་ཁོད་སུམ་ཅུ་སོ་དྲུག་དང་མི་ཆོས་གཙང་མ་བཅུ་དྲུག ལི་ཡུལ་ནས་ཐོན་པའི་གནའ་རབས་ཀྱི་བོད་ཡིག་ཤིང་བྱང་དང་བཀའ་རྒྱ། སྙན་ཞུ། ད་དུང་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་བཅས་ཚད་འཇལ་བྱས་ཏེ། བཀའ་ཆོས་ཆེན་པོ་དྲུག་ལས་བྱུང་བའི“རྗེའི་སྐུ་འཚོ་ཞིང་ཞོ་ཤ་སླར་འབུལ།”ཞེས་པ་དང་། “ཁེང་རྒོད་དུ་མི་གཏོང་ཞིང་བཙུན་བཀའ་ལ་མི་གདགས།”ཞེས་པ་དང་། “ཁེང་བོ་རྗེར་མི་དབྱུང་།”ཞེས་པ་བཅས་དང་། མི་ཆོས་གཙང་མ་བཅུ་དྲུག་ལས་བྱུང་བའི“རིགས་མཐོ་བ་དང་རྒན་རབས་ལ་ཕུ་དུད་བྱ་བ།”ཞེས་པ་དང་། “བུད་མེད་ཀྱི་ངག་ལ་མི་ཉན་པ།” ཞེས་གཏན་ཁེལ་བྱས་ཡོད་པ་ལྟ་བུའི་ནང་དོན་ལ་རྟགས་མཚན་དང་པོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་དང་། ཡང་། ཡང་ཁོད་སུམ་ཅུ་སོ་དྲུག་གི་བཀའ་གྲོས་ཆེན་པོ་དྲུག་ལས། “འབངས་ཀྱི་ཚལ་ཞིང་རྟ་དཀྱུས་ཀྱིས་མི་བཅད།”ཅེས་པ་དང་། ལི་ཡུལ་ནས་ཐོན་པའི་གནའ་རབས་ཀྱི་བོད་ཡིག་ཤིང་བྱང་དང་བཀའ་རྒྱ། སྙན་ཞུ་སོགས་ཀྱི་ནང་ཞིང་པས་ཞིང་ཉོ་ཚོང་བྱས་པའི་རིན་འབབ་དང་། སྟོན་ཐོག་གི་དཔྱ་ཁྲལ་འབུལ་བ། ཞིང་པར་ས་ཞིང་བགོས་པའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི་ཚད་གཞི་བཅས་གསལ་པར་བཀོད་འདུག་པ། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དུ།“བཙན་པོ་ཡབ་ཁྲི་སློབ་བཙན་དགུང་དུ་གཤེགས་ནས་སྲས་ཁྲི་སྲོང་བཙན་གྱི་རིང་། མྱང་མང་པོ་རྗེ་ཞང་སྣང་གིས་སུམ་ཁམས་ཐམས་ཅད་མཛངས་ཀྱི་སྒོ་ནས་མི་རྟ་གཉིས་ལ་ཚེགས་མ་བྱུང་འབངས་རྣལ་བར་བཀུག་སྟེ་དཔྱ་ཕབ”ཅེས་པ་དང་།“བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་རིང་ལ … … དེའི་འོག་ཏུ་བཙན་པོ་ཞབས་ཀྱིས་བཙུགས་ཏེ་བྱང་ལམ་དུ་བྱོན་པར། དམག་མ་བྱུང་མ་དྲངས་པར་རྒྱ(གྲུ་གུ)དང་འ་ཞ་དཔྱ་བཅལད་ལོ། །” ཞེས་བྲིས་འདུག་པ་ལྟ་བུའི་ནང་དོན་ལ་རྟགས་མཚན་གཉིས་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་བཅས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་གཉིས་ལ་བརྟེན་ཏེ། (རེའུ་མིག༢)“དེའི་ཕྱིར།ངས་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དེ་རྩ་བའི་ཐོག་ནས་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཡིན་ཞིང་། བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་དཔལ་འབྱོར་འབྲེལ་བའི་མྱུ་གུའང་འབུས་ཟིན་པ་རེད་ཅེས་བཤད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་དེ་ཡིན” ཞེས་པའི་སྡོམ་ཚིག་བཀོད་ཡོད། དེ་ན་འདི་ལྟ་བུའི་རིགས་ལམ་ལ་བརྟེན་པ་ཡིན་ན། དགེ་རྒན་གྱི་འཁྲིད་སླ་ཞིང་སློབ་མ་ཚོས་ཀྱང་ཡིད་ལ་འཛིན་བདེ་བ་ཡིན་ནོ།
འོན་ཏེ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་པ་ཚང་མ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་དེ་ལ་ཞལ་མཐུན་པའང་མ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཆེད་མཁས་པ་རྒྱལ་མོ་འབྲུག་པས། “ཡང་དེང་གི་རྒྱ་རིགས་བོད་རིག་པའི་ཐད་ལ་མཁས་པར་རློམ་པའི་སྐྱེ་བོ་འགའ་རེས། སྲོང་བཙན་སྐབས་བོད་དུ་ཡུལ་གྱི་དབང་རིས་བཅད་དེ་བྲན་གཡོག་བགོས་པ་དང་། དེར་བྲན་གཡོག་དང་མནའ་འབྲེལ་བྱ་བའི་ཚིག་ཁ་ཤས་མཐོང་བ་རྐྱེན་བྱས་ནས། བོད་ཆེན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཚོ་བའི་དམག་དོན་མནའ་འབྲེལ་གྱི་ཚོགས་པའོ། ། ཞེས་བོད་ཆེན་པོའི་སྤྱི་ཚོགས་ནི་བྲན་གཡོག་སྤྱི་ཚོགས་དང་།
གཅིག་གྱུར་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ནི་མནའ་འབྲེལ་གྱི་ཚོགས་པ་ཡིན་ཚུལ་སོགས་སྒྲོག་ཀྱང་། གོང་ནས་སྨྲས་མ་ཐག་པའི་ལོ་རྒྱུས་མདོ་ཙམ་གྱིས་མཚོན་པ་བཞིན་རང་ལུགས་འདི་འདྲ་འཛིན་པའི་སྐྱེ་བོ་དེ་དག་དམིགས་ཡུལ་གཞན་ལ་སྨྲ་མི་རུང་བ་ཡོད་པ་མིན་ན། ཅེར་རེ་ལོང་གཏམ་སྨྲ་མི་ནུས་པར་སེམས་ཤིང་། དོན་དངོས་ཀྱང་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་ལམ་ལུགས་དར་བའི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་ཕྱིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལས་ཀྱང་དེ་བས་ཤེས་གསལ་འབྱུང་བ་བཞིན་ལགས་སོ། །” ཞེས་
གསུངས་ཡོད་པ་ལྟ་བུའི་མི་མཐུན་པའི་ལྟ་ཚུལ་ཡང་མང་པོ་ཡོད་པ་སློབ་མ་ཚོར་ཤེས་སུ་བཅུག་པ་ཡིན་ན། ཁོ་ཚོའི་བློ་སྒོ་ཕྱེ་བ་དང་ཟུར་མང་པོ་ནས་གནད་དོན་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་སོགས་སྐྱེད་སྲིང་བྱེད་པ་ལ་ཡང་ཅིས་ཀྱང་ཕན་ཐོགས་ངེས་ཡིན་ནོ། །
① དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་སྐོར་བཤད་པ།﹙གསུང་འབུམ་ང་།﹚[M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013:1
② 巴巴拉.G .戴维斯著 严慧仙译 教学方法手册[M]浙江大学社出版 2006:71
③ ④⑤ 巴巴拉.G .戴维斯著 严慧仙译[M]教学方法手册 浙江大学社出版 2006:64.65.66
⑥王佐书 教与学的理论与方法[M]开明出版社 2008:134
⑦⑧⑨ 王佐书 教与学的理论与方法 [M]开明出版社 2008:134.145.139
⑩11སློབ་གསོ་པུའུ་མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་དཀྱུས་མའི་བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད་བསླབ་ཚན་ཚད་གཞིའི་ཚོད་ལྟའི་བསླབ་གཞི་རྩོམ་འབྲི་ཚོ་ཆུང་གིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས། བསམ་བློ་ཆབ་སྲིད། (ངེས་སྦྱོང་དེབ་བཞི་པ། འཚོ་བ་དང་མཚན་ཉིད་རིག་པ། བོད་ཡིག) མཚོ་སྔོན་ཉིན་རེའི་ཚགས་པར་ཁང་དཔར་ཁང། 2019:82-84.108
14 བོད《སྐད་ཡིག》(པར་གཞི་གསར་བའི་ངེས་སྦྱོང་དེབ་བཞི་བ།)[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2019:89
15 བོད《སྐད་ཡིག》(པར་གཞི་གསར་བའི་ངེས་སྦྱོང་དེབ་བཞི་བ།)[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2019:89
16བོད《སྐད་ཡིག》(པར་གཞི་གསར་པའི་ངེས་སྦྱོང་དེབ་བཞི་པ) [M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2019:90-91
17རྒྱལ་མོ་འབྲུག་པ། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་གླེང་བའི་གཏམ། [M] ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2016:74