བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ཀྲུང་གོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགྲོ་ལམ་ཐོག་བསྐྱོད་དེ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་དང་ཡར་ཐོན་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།

མི་ཚང་མས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལོངས་སྤྱོད་གང་ལེགས་བྱ་རྒྱུ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཕུགས་འདུན་རླབས་པོ་ཆེ་ཞིག་རེད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཀྲུང་གོའི་གུང་ཁྲན་ཏང་མིས་བརྩོན་ལེན་ལྷོད་མེད་བྱེད་ས་ཞིག་ཡིན། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཞིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་ལེན་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་ལུགས་སྐོར་གྱི་ལས་དོན་གལ་ཆེན་ཞིག་ལ་བརྩིས་ནས། མི་དམངས་ལྟེ་བར་འཛིན་རྒྱུའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བསམ་བློ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། མེས་རྒྱལ་གཅིག་གྱུར་ལ་སྲུང་སྐྱོང་དང་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རྒྱུ་དེ་བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་གྱི་གཞི་འཛིན་ས་དང་ཤུགས་རྒྱག་ས་ཞིག་ཏུ་བརྩིས་པ་དང་། དམངས་འཚོ་ལེགས་གཏོང་དང་མི་སེམས་གཅིག་སྒྲིལ་བྱ་རྒྱུ་དེ་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་འགོ་འཛུགས་ས་དང་དོན་ལ་བབ་སར་བརྩིས་ནས། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་བྱ་གཞག་ཁག་དར་རྒྱས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེན་བཏང་བ་དང་། མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་འདྲ་མཉམ་ངང་ཞུགས་པ་དང་འདྲ་མཉམ་ངང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་དབང་ཆ་འགན་ལེན་ཏན་ཏིག་བྱས་པས། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཡར་རྒྱས་དང་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་ནས་ཆབ་སྲིད་བདེ་འགོད་དང་། སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་བརླིང་། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ། ཆོས་ལུགས་འཆམ་མཐུན། མཐའ་མཚམས་སྲ་བརྟན། མི་དམངས་བདེ་སྡོད་ལས་བརྩོན་བཅས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་མངོན་ཡོད།

གཅིག །བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་ཚད་མཐོའི་མཐོང་ཆེན་གནང་ནས་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་རྩ་བའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འགན་ལེན་བྱས་ཡོད།

བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལས་དོན་ནི་སྔར་ནས་བཟུང་ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་ཡོངས་ལས་དོན་གྱི་གྲུབ་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ཚུན། སྐབས་རིམ་བྱུང་གི་ཀྲུང་དབྱང་འགོ་ཁྲིད་ཚོགས་པས་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་ཚད་མཐོའི་མཐོང་ཆེན་གནང་བ་དང་། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་དོ་ཁུར་གནང་བ། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་མི་དམངས་ལ་ཐུགས་ཁུར་གནང་བ། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་སྒྱུར་བཅོས་འཕེལ་རྒྱས་བརྟན་བརླིང་བཅས་ལ་བཀོད་སྒྲིག་གལ་ཆེན་རབ་དང་རིམ་པ་གནང་བ། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རྣམ་པ་ཡར་ངོའི་ཟླ་ལྟར་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ། མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བ་ཉིན་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་འགན་ལེན་ཆེན་པོ་ཐོབ་པ་བཅས་བྱུང་ཡོད།

ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། བོད་ལྗོངས་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གོ་སྐབས་དེ་བས་ཆེ་བ་ཐོབ་པ་དང་དུས་མཚུངས་སུ་ཡུན་རིང་བདེ་འགོད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པའི་འགག་རྩའི་དུས་སུ་སླེབས་ཡོད། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་བསྐྱར་དར་རླབས་པོ་ཆེ་མངོན་འགྱུར་ཡོང་བ་བྱེད་པའི་འཐབ་ཇུས་ཀྱི་མཐོ་ཚད་ཐོག་ནས། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་བ་དང་བོད་ལྗོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་ཇུས་འགོད་བྱས་ཏེ། ཀྲུང་དབྱང་གི་བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་གཉིས་འཚོགས་ནས་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་ཇུས་ཆེན་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་བཏང་སྟེ། བོད་ལྗོངས་ལ་མཛུབ་ཁྲིད་གནང་ནས་ཡུན་རིང་ཐག་གཅོད་བྱེད་འདོད་ཀྱང་ཐག་གཅོད་མ་ཐུབ་པའི་དཀའ་གནད་མང་པོ་ཐག་གཅོད་བྱས་པ་དང་། འདས་ཟིན་པར་སྒྲུབ་འདོད་ཀྱང་སྒྲུབ་མ་ཐུབ་པའི་དོན་ཆེན་མང་པོ་ཞིག་བསྒྲུབས་ནས། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་ཆེད་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྩ་བའི་འགན་ལེན་བྱས་ཡོད།

སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཏང་གི་སྲོག་ཤིང་དང་། མི་དམངས་ཀྱི་གཙོ་འཛིན། དམག་དཔུང་གི་སྤྱི་ཁྱབ་བཀོད་འདོམས་པ་བཅས་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་བོད་ལྗོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་དང་བདེ་ཐང་ལ་དུས་ནམ་ཡང་མ་བརྗེད་པར་བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་ལ་བསམ་གཞིག་གཏིང་ཟབ་གནང་སྟེ། གསུང་བཤད་གལ་ཆེན་ཐེངས་མང་གནང་བ་དང་མཛུབ་སྟོན་གལ་ཆེན་གནང་ནས། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་ཁ་ཕྱོགས་སྟངས་འཛིན་དང་བཀོད་སྒྲིག་གནང་ཡོད། 2013ལོའི་ཟླ་3པར། ཏང་གི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅིར་བདམས་ཐོན་བྱུང་རྗེས་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཚོགས་ཆེན་གཉིས་ལ་ཐེངས་དང་པོར་ཞུགས་པ་དང་། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འཐུས་མི་ཚོགས་པ་དང་འཐུས་མི་ཚོགས་པའི་གྲོས་ཞིབ་ནང་ཞུགས་ནས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅིས་“རྒྱལ་ཁབ་སྐྱོང་བར་ངེས་པར་དུ་མཐའ་མཚམས་སྐྱོང་དགོས་པ་དང་མཐའ་མཚམས་སྐྱོང་བར་སྔོན་ལ་བོད་ལྗོངས་བརྟན་བརླིང་ཡོང་བ་བྱེད་དགོས་པའི་”འཐབ་ཇུས་དགོངས་པ་གལ་ཆེན་བཏོན་གནང་བ་རེད། 2015ལོའི་ཟླ་8པར། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅིས་ཀྲུང་དབྱང་གི་བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་དྲུག་པར་ཞུགས་པ་དང་འབྲེལ་གསུང་བཤད་གལ་ཆེན་ཡང་གནང་ནས། ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་ཇུས་ཆེན་ཞེས་པའི་བརྗོད་གཞི་གལ་ཆེན་དེ་བཏོན་པ་དང་འབྲེལ་རྒྱུད་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་རྒྱས་བཤད་གནང་བ་རེད། 2020ལོའི་ཟླ་8པར། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅིས་ཀྲུང་དབྱང་གི་བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་བདུན་པར་ཞུགས་པ་དང་འབྲེལ་གསུང་བཤད་གལ་ཆེན་གནང་ནས། དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལས་དོན་ཐད་འཕྲད་པའི་དུས་བབ་གསར་པར་དབྱེ་ཞིབ་གཏིང་ཟབ་གནང་བ་དང་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་བོད་བརྟན་བོད་དར་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་པའི་ཉམས་མྱོང་ཕྱོགས་བསྡོམས་གནང་སྟེ་“ངེས་པར་དུ་བྱེད་དགོས་པ་བཅུ་”ནང་དོན་གཙོ་བོར་བྱས་པའི་དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་ཇུས་ཆེན་བཏོན་གནང་བ་རེད། 2021ལོའི་ཟླ་7པར། བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ནས་ལོ་ངོ་70འཁོར་བར་རྟེན་འབྲེལ་ཞུ་བའི་སྐབས་སུ་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་ཕེབས་ནས་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ནས་ལོ་ངོ་70འཁོར་བར་བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་ཞུས་པ་དང་། བོད་ལྗོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་མང་ཚོགས་ལ་འཚམས་འདྲི་གནང་སྟེ་དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ཡུན་རིང་བདེ་འགོད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཆེད་འཆར་འགོད་གནང་བ་རེད། ཞི་ཅིན་ཕིང་ཀྲུང་གུང་ཀྲུང་དབྱང་གི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞི། ཀྲུང་དབྱང་དམག་ཨུའི་ཀྲུའུ་ཞི་བཅས་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བར་རྟེན་འབྲེལ་ཞུ་བར་ཡོང་བ་དེ་ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཐེངས་དང་པོ་ཡིན་པ་རེད། དེའི་ཐོག་ནས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་དང་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཤུགས་ཆེན་གནང་བ་དང་བོད་ལྗོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ལ་དམིགས་བསལ་ཐུགས་ཁུར་གནང་བ་གང་ལེགས་མཚོན་ཡོད། སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྔ་རྗེས་སུ་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་དང་མཇལ་འཛོམས་གནང་བ་དང་། ལྷུན་རྩེ་རྫོང་ཡུལ་སྨད་ཞང་གི་མང་ཚོགས་ལ་ཡིག་ལན་གནང་བ། བོད་ལྗོངས་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་ལ་རྟེན་འབྲེལ་ཞུ་བའི་འཕྲིན་ཡིག་སྤྲིངས་པ། པེ་ཅིན་སློབ་ཆེན་གྱི་རྒྱལ་སའི་ངར་ལྕགས་སྨན་ཁང་དུ་དངོས་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གསོ་རིག་སློབ་གླིང་གི་སློབ་མར་ཡིག་ལན་བསྐུར་བ་སོགས་གནང་ཡོད། བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅིའི་གསུང་བཤད་གལ་ཆེན་དང་མཛུབ་སྟོན་གལ་ཆེན་གྱིས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཆེད་རྩ་བའི་གཞི་འཛིན་ས་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། དེ་ནི་དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལས་དོན་ཡག་པོ་སྒྲུབ་པ་དང་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་དང་ཡར་ཐོན་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ཕྱོགས་སྟོན་ཞིག་རེད།

བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་འགྱུར་མེད་སྟོབས་ལྡན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་འོག་ང་ཚོས་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དུས་རབས་གསར་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པས་མཛུབ་སྟོན་གནང་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་མཛུབ་སྟོན་གལ་ཆེན་དང་དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་ཇུས་ཆེན་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱེད་པ། “གཏན་འཁེལ་གཉིས་”ཀྱི་ཐག་གཅོད་རང་བཞིན་གྱི་དོན་སྙིང་ལ་གོ་བ་གཏིང་ཟབ་ལེན་པ། “འདུ་ཤེས་བཞི་”ཆེ་རུ་སྐྱེད་པ་དང་། “གདེང་ཚོད་བཞི་”བརྟན་དུ་གཏོང་བ། “སྲུང་སྐྱོང་གཉིས་”བྱེད་ཐུབ་པ་བཅས་བྱས་ནས། བརྟན་བརླིང་དང་། འཕེལ་རྒྱས། སྐྱེ་ཁམས། མཐའ་བརྟན་བཅས་ཀྱི་“དོན་ཆེན་བཞིར་”དམིགས་ཏེ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་དཔེ་བཟང་ཁུལ་དང་། ས་མཐོའི་དཔལ་འབྱོར་སྤུས་ཚད་མཐོན་པོའི་འཕེལ་རྒྱས་སྔོན་སྐྱོད་ཁུལ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་དཔལ་ཡོན་མཐོ་ས། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མཐའ་བརྟན་མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་བྱ་སྤྱོད་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་བཅས་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་བཏོད་དེ་མི་དམངས་ཀྱི་ཆེད་དུ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། མི་དམངས་ལ་བརྟེན་ནས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་མི་དམངས་ཀྱིས་ཐུན་མོང་ཐོག་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པ་བཅས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ལ་ཐོབ་སྣང་དང་། སྐྱིད་སྣང་། བདེ་སྣང་བཅས་ཟམ་མི་འཆད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ནས། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་ལ་གྲུབ་འབྲས་གསར་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཐོབ་དང་འཐོབ་བཞིན་ཡོད།

གཉིས། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་ཇུས་ཆེན་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་ལ་སྐྱེ་བོ་ཀུན་གྱིས་དོ་སྣང་བྱེད་པའི་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་ཡོད།

འཚོ་གནས་དབང་ཆ་དང་འཕེལ་རྒྱས་དབང་ཆར་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་ཡོད། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་དབུལ་པོ་དབུལ་རྐྱང་སེལ་ཐབས་བྱེད་དགོས། བོད་ལྗོངས་རྙིང་པར་མི་དམངས་དབུལ་ཕོངས་ཉམས་ཞན་དང་དཀའ་སྡུག་ཚད་མེད་མྱོང་དགོས་བྱུང་ཡོད། ད་ལྟ་བོད་ལྗོངས་སུ་2019ལོར་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་དབུལ་སྒྲོལ་ཐུབ་པ་དང་། དབུལ་ཕོངས་རྫོང་（ཆུས་）74ཡི་དབུལ་ཞྭ་ཕུད་པ་དང་། ཡིག་ཚགས་དང་གཱ་བཟོས་པའི་མི་འབོར་དབུལ་པོ་ཁྲི་62.8ཚང་མ་དབུལ་བྲལ་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད། 2022ལོར་དབུལ་བྲལ་མི་འབོར་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཡོང་འབབ་སྒོར་ཁྲི་1.38ཟིན་ནས་ལོ་རེའི་ཆ་སྙོམས་འཕར་ཚད་དེ་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་བཀོལ་སྤྱོད་ཆོག་པའི་ཡོང་འབབ་འཕར་ཚད་ལས་མཐོ་བ་ཡོད་པ་དང་དབུལ་བྲལ་གྲུབ་འབྲས་སྔར་བས་བརྟན་དུ་ཕྱིན་ཡོད་ལ། མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཇེ་མཐོར་ཕྱིན་ཡོད། བོད་ལྗོངས་རྙིང་པར་རྒྱ་ཆེའི་ཞིང་བྲན་རྣམས་ལ་ཟས་ཀྱིས་ལྟོ་མི་འགྲང་བ་དང་གོས་ཀྱིས་རྒྱབ་མི་ཁེབས་པས། ད་ལྟའི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་བསྡོམས་འབོར་དེ་1959ལོའི་སྒོར་དུང་ཕྱུར་1.74ནས་2022ལོའི་སྒོར་དུང་ཕྱུར་2165ཡན་བར་འཕར་བ་དང་། འབྲུ་རིགས་ཐོན་ཚད་དེ་1959ལོའི་ཏུན་ཁྲི་18.29ནས་2022ལོའི་ཏུན་ཁྲི་107བར་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་བཀོལ་སྤྱོད་ཆོག་པའི་ཡོང་འབབ་སྒོར་སོ་སོར་48753དང་18209ཟིན་པ་དེ་2021ལོ་ལས་སོ་སོར་8%དང་10%ཙམ་འཕར་ཡོད། ཚེ་སྲོག་བདེ་ཐང་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་ཏན་ཏིག་ཐོབ་པ། བོད་ལྗོངས་རྙིང་པར་མི་འབོར་ཉུང་བ་དང་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཚེ་ཚད་ལོ་35.5ལས་ཟིན་གྱི་མེད། ད་ལྟའི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་མི་འབོར་དེ་1959ལོའི་ཁྲི་122.8ནས་2021ལོའི་ཁྲི་364.81བར་མང་དུ་ཕྱིན་ཞིང་། དེའི་ནང་བོད་རིགས་མི་འབོར་གྱིས་86.01%བཟུང་བ་དང་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཚེ་ཚད་ལོ་72.19ཟིན་ཡོད།

དཔལ་འབྱོར་དང་། སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱེད་ཚད་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་ཡར་ཐོན་བྱུང་ཡོད། ལས་ཞུགས་སྔོན་ལ་འཇོག་པའི་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་ནུས་ལྡན་བྱས་པ། ང་ཚོས་རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་དང་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུར་སྤྱི་འདོམས་བྱས་ཏེ་ཁུར་པོ་ཡང་དུ་གཏོང་བ་དང་། ལས་གནས་བརྟན་དུ་གཏོང་བ། ལས་ཞུགས་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བ་སོགས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་བྱེད་ཐབས་རབ་དང་རིམ་པ་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་2022ལོར་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་དུ་མི་ཁྲི་5.1གསར་དུ་ལས་ཞུགས་ཐུབ་པ་དང་། ལོ་འདིའི་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་མཐར་ཕྱིན་སློབ་མ་ལས་ཞུགས་ཐུབ་ཚད་95.6%ཟིན་པ། འདས་པའི་ལོ་5ཡི་ནང་ལོ་ལྟར་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ཁྲི་60ཡན་ལས་ཞུགས་སྤོ་སྒྱུར་ཐུབ་པ་བཅས་བྱུང་ཡོད། སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་སྔོན་ལ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྔོན་དུ་ལོ་ངོ་15རིང་གི་གཞུང་གྲོན་སློབ་གསོའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། སློབ་ཞུགས་གོང་གི་སློབ་གསོ་ནས་མཐོ་རིམ་སློབ་གསོའི་བར་གྱི་སློབ་མར་རོགས་དངུལ་སྤྲོད་པའི་སྲིད་ཇུས་མ་ལག་ཟམ་མི་འཆད་པར་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ཡོད། མིག་སྔར་བོད་ལྗོངས་སུ་རིམ་པ་ཁག་དང་རིགས་ཁག་གི་སློབ་གྲྭ་ཁྱོན་བསྡོམས་3339ཡོད་པ་དང་། ལྗོངས་ཕྱི་ནང་གི་སློབ་གྲྭར་ཡོད་པའི་སློབ་མའི་མི་གྲངས་བསྡོམས་འབོར་ཁྲི་92.2ཟིན་ནས་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་མི་འབོར་བསྡོམས་འབོར་གྱི་བཞི་ཆ་གཅིག་ཟིན། གསར་འཕར་ངལ་རྩོལ་ནུས་ཤུགས་ལ་ཆ་སྙོམས་སློབ་གསོ་ཐོབ་པའི་ལོ་ཚད་དེ་ལོ་13.1བར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་མགྱོགས་པོ་བྱུང་བ། མིག་སྔར་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་མི་འབོར་སྟོང་རེར་སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་གཞིའི་ཉལ་ཁྲིའི་གྲངས་འབོར་5.37དང་འཕྲོད་བསྟེན་ལག་རྩལ་མི་སྣའི་གྲངས་འབོར་6.94ཟིན་པ་དང་། གཞི་རྩའི་སྤྱི་པའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུའི་རྣམ་གྲངས་28ཟིན་པ་དང་ཁ་གསབ་གྲོན་དངུལ་མི་རེར་ཆ་སྙོམས་སྒོར་110བར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་ལུགས་གསོ་རིག་སྨན་བཅོས་སྒྲིག་གཞི་དང་འཕྲོད་བསྟེན་ལག་རྩལ་མི་སྣའི་གྲངས་འབོར་ལྡབ་འཕར་བྱུང་ནས་ཞང་གྲོང་ཚང་མར་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་དང་བོད་སྨན་གྱི་ཞབས་ཞུ་ཁྱབ་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་བརྟན་པོའི་ངང་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རྒན་གསོ་དང་། སྨན་བཅོས། ལས་ཤོར། ལས་རྨས། བུ་བཙའ་བཅས་འགན་བཅོལ་ཆེ་གྲས་ལྔ་གཙོ་བོར་འཛིན་པའི་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གྲོང་མི་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་མ་ལག་བཙུགས་ཏེ། མིག་སྔར་སྤྱི་ཚོགས་འགན་བཅོལ་སྣ་ཚོགས་ནང་ཞུགས་པའི་མི་གྲངས་ཐེངས་གྲངས་ཁྲི་320.38ཟིན་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་རོགས་སྐྱོབ་མ་ལག་ཉིན་བཞིན་འཐུས་ཚང་དུ་ཕྱིན་ནས་ལོ་རེར་མ་མཐའི་འཚོ་བ་འགན་ལེན་མི་སྣ་ཁྲི་24ཡན་དང་དམིགས་བསལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་མི་སྣ་ཁྲི་1.4ཟིན་ཡོད། སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཡར་ཐོན་བྱུང་བ། རིག་གནས་དམངས་ཕན་ལས་གྲྭ་གསར་གཏོད་དང་ལག་བསྟར་བྱེད་པ་དང་། རིམ་པ་ལྔ་པའི་སྤྱི་པའི་རིག་གནས་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཛུགས་པ་དང་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ཡོད། སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོ་（སྡེ་ཁུལ་）5492ཀྱི་རིག་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་རུ་ཁག་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པ་དང་ལས་འགན་ཆེད་གཉེར་དང་གཅིག་ལྕོགས་ཀྱི་རིག་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་རུ་ཁག་མི་ཁྲི་10ལས་བརྒལ་ཡོད།

ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཆ་དང་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་དབང་ཆའི་འགན་སྲུང་ལ་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོར་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ཡོད། མི་དམངས་ཀྱིས་རང་ཁྱིམ་རང་བདག་བྱེད་པ་མངོན་འགྱུར་གང་ལེགས་བྱུང་བ། བོད་ལྗོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་རྩ་ཁྲིམས་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱིས་གནང་བའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་གནས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་དབང་ཆ་ཁག་ལོངས་སྤྱོད་གང་ལེགས་བྱེད་ཆོག །རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་མིའི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་བཞི་པའི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འཐུས་མི་ཁྱོན་བསྡོམས་24ཡོད་ཅིང་། དེའི་ནང་བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་འཐུས་མི་16ཡོད་པས་66.7%ཟིན་པ་དང་། ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་རིམ་བཞིའི་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་42153ནང་བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གིས་89.2%བཟུང་ཡོད། སྐབས་རིམ་བྱུང་གི་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་ཀྲུའུ་ཞི་ཚང་མ་བོད་རིགས་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་འགན་བཞེས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་གསོ་སྐྱོང་དང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ལས་དོན་ལ་ཤུགས་སྣོན་ཟམ་མི་འཆད་པ་བརྒྱབ་ཅིང་། བོད་རིགས་ཀྱིས་གཙོ་བོར་བྱས་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་དང་རིགས་ཁག་གི་ཤེས་ལྡན་པ་ནི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པའི་དཔུང་ཁག་གི་རྐང་འཛིན་པ་དང་ལས་རིགས་ཁག་གི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་རྐང་འཛིན་སྟོབས་ཤུགས་སུ་གྱུར་ཡོད། ཕུལ་བྱུང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ། བོད་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་དང་བེད་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུར་ཁྲིམས་ལུགས་ཀྱི་སྲུང་སྐྱོབ་ཐོབ་པ་དང་། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཁྱབ་ཁོངས་ཁག་ཏུ་རྒྱ་ཁྱབ་ངང་སྤྱོད་ཐུབ་པ། བོད་ཡིག་གི་བསྟན་བཅོས་ནུས་ལྡན་ངང་སྲུང་སྐྱོབ་དང་བེད་སྤྱོད་ཐུབ་ཡོད། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་རྣམ་གྲངས་སྣ་ཚོགས་རྒྱུན་འཛིན་དང་སྲུང་སྐྱོབ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ནུས་ལྡན་བྱུང་བ་དང་། ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་རིམ་བཞིའི་མིང་གཞུང་མ་ལག་སྔར་བས་འཐུས་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། དེའི་ནང་ལྷ་མོ་དང་། གླིང་སྒྲུང་། བོད་སྨན་ལུམས་བཅོས་སོགས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་མིའི་རིགས་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་བརྩམས་ཆོས་མིང་གཞུང་ནང་བཅུག་ཡོད། མི་རིགས་ཁག་གི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་ལ་བརྩི་འཇོག་གང་ལེགས་ཐོབ་ལ། ཆོས་ལུགས་དད་མོས་རང་དབང་ལ་ཁྲིམས་ལྟར་འགན་སྲུང་ཐུབ་པ། བོད་ལྗོངས་སུ་ཆོས་ལུགས་ཁག་དང་གྲུབ་མཐའ་ཁག་ཚང་མ་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པ་དང་། ཆོས་ལ་དད་པ་དང་ཆོས་ལ་མི་དད་པའི་མང་ཚོགས་ལ་ཕྱོགས་རིས་མེད་པ། ཆོས་ལུགས་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ཡུལ་1700ལྷག་ཙམ་དང་ཆོས་ལུགས་དམངས་སྲོལ་བྱེད་སྒོ་1700ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་བཅས་ཀྱིས་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་གཏན་གྱི་ཆོས་ལུགས་དགོས་མཁོ་གང་ལེགས་བསྐངས་ཡོད། ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་སྒྲིག་ཁོངས་སུ་ཚུད་པའི་གྲྭ་བཙུན་ཚང་མ་སྤྱི་ཚོགས་འགན་བཅོལ་མ་ལག་ནང་བཅུག་ནས་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་དང་། རྒན་གསོ་འགན་བཅོལ། མ་མཐའི་འཚོ་བའི་འགན་ལེན། མི་ལུས་ལ་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་གནོད་འཚེའི་ཚོགས་པའི་འགན་བཅོལ་བཅས་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཡོད། མི་རིགས་འདྲ་མཉམ་དང་མཐུན་སྒྲིལ་ཉིན་རེ་བཞིན་སྲ་བརྟན་དུ་གྱུར་པ། ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་བརྟན་པོ་འཛུགས་རྒྱུ་གཙོ་རྐང་དུ་འཛིན་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གཏོད་པའི་བྱེད་སྒོ་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སྤེལ་དགོས། ཀྲུང་གོའི་ཕུགས་འདུན་གྱི་བརྗོད་དོན་གཙོ་བོའི་སློབ་གསོ་དང་། རྒྱལ་གཅེས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སློབ་གསོ། བོད་ལྗོངས་གསར་རྙིང་བསྡུར་བའི་སློབ་གསོ། “སྣང་ཆེན་བཞི་དང་དགའ་ཞེན་བཞིའི་”བརྗོད་དོན་གཙོ་བོའི་སློབ་གསོ། “རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས། སྤྱི་དམངས་ཀྱི་འདུ་ཤེས། ཁྲིམས་སྐྱོང་གི་འདུ་ཤེས་”བཅས་ཀྱི་སློབ་གསོ་གཏིང་ཟབ་སྤེལ་ནས་“ལོ་རྒྱུས་བཞིའི་”སློབ་གསོ་དང་། བོད་ས་གནས་དང་མེས་རྒྱལ་བར་གྱི་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་སློབ་གསོ། ཁ་ཕྲལ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་བཅས་ཏན་ཏིག་སྤེལ་ཡོད། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་མི་དམངས་དང་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་བར་གྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་རིག་གནས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དེ་བས་དམ་ཟབ་ཏུ་སོང་བ་དང་། བར་སྟོང་བཀོད་པའི་ཐད་ཕན་ཚུན་འདྲེས་ནས་ཡོད་པ། བསམ་བློའི་བརྩེ་དུང་ཐད་དེ་བས་ཉེ་བ་བཅས་བྱུང་སྟེ། མི་རིགས་ཁག་གིས་ཐུན་མོང་ཐོག་མཐུན་སྒྲིལ་འབད་འཐབ་དང་ཐུན་མོང་ཐོག་དར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་བྱུང་ནས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་ལྟར་བརྩེ་བ་དང་སེམས་པ་གཅིག་མཐུན་ངང་ཀྲུང་གོའི་ཕུགས་འདུན་མཉམ་དུ་སྒྲུབ་པའི་གསོན་ཉམས་དོད་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད།

ཁོར་ཡུག་གི་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་བྱེད་པའི་ཆུ་ཚད་སྔར་ལས་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་གསར་པ་བྱུང་བ། ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ས་ཆའི་རྒྱ་ཁྱོན་50%སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དམར་ཐིག་ནང་བཅུག་ཡོད། 2022ལོར་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་གཅིག་སྡུད་རྣམ་པའི་འཐུང་ཆུའི་ཆུ་འགོའི་ཆུ་སྤུས་ལོན་ཚད་100%དང་། ས་ཆུ་ཤོར་བའི་ས་ཆ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་746བཅོས་སྐྱོང་དང་། ཉམས་འགྲོ་བའི་རྩྭ་ཐང་མུའུ་ཁྲི་437.5ཉམས་གསོ་བཅས་བྱས་ནས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྤུས་ཚད་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྔོན་ཐོན་ཆུ་ཚད་དུ་མཐའ་འཁྱོངས་ཐུབ་ཡོད། ལྗང་མདོག་ཐཱན་ཉུང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྒུལ་ནུས་གསར་པ་འདོན་པ། “ཐཱན་ཟུང་”གཞི་རྩར་དཔྱད་དཔོག་བྱེད་པ་དང་། ཐཱན་རྩེར་སོན་གྱི་ལག་བསྟར་ཇུས་གཞི་སྒྲིག་བཟོ་བྱེད་པ། ནུས་ཁུངས་དང་། བཟོ་ལས། འགྲིམ་འགྲུལ། བཟོ་བཀོད་སོགས་གཙོ་གནད་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་བཙོག་འཕྲི་ཐཱན་ཆག་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བ། ཐཱན་རྩེར་སོན་གྱི་“1+N”སྲིད་ཇུས་མ་ལག་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་གྲུབ་ཡོད། རང་བྱུང་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་གྲུབ་འབྲས་གསར་པ་ཐོབ་པ། 2022ལོར་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ནགས་ཚལ་ཁྱབ་ཚད་12.31%ཟིན་པ་དང་། རང་བྱུང་རྩྭ་ཐང་གི་ཕྱོགས་བསྡུས་སྔོ་ཁེབས་ཁྱབ་ཚད་48.02%ཟིན་པ། འདམ་རའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ཆིང་ཁྲི་652.9ཟིན་ཡོད། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་གཙོ་གནད་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་དང་མཁའ་རླུང་གི་སྤུས་ཚད་ལེགས་པའི་ཉིན་གྲངས་ཀྱི་བསྡུར་གྲངས་99%ཡན་ཟིན་པ་དང་། གཙང་པོ་དང་མཚེའུ་ཡི་གཙོ་བོའི་ཆུ་སྤུས་དེ་རིགས་IIIཀྱི་ཆུ་ཁོངས་ཆུ་ཚད་དུ་སླེབས་པའམ་དེ་ལས་ལེགས་པོ་ཐོན་ཡོད།

དམིགས་སུ་བཀར་བའི་ཚོགས་པའི་ཁེ་དབང་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་འགན་སྲུང་བྱས་ཆོག །བུད་མེད་དང་བྱིས་པའི་ཁེ་དབང་སྲུང་སྐྱོང་ཏན་ཏིག་བྱས་པ། 2022ལོར་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་སྦྲུམ་མ་འཆི་ཚད་དང་ཕྲུ་གུ་དམར་འབྱར་འཆི་ཚད་ཁག་སོ་སོར་45.8/ཁྲི་10དང་7%བར་ཆག་ཡོད། ལོ་དགུའི་འོས་འགན་སློབ་གསོ་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་ཚད་དང་མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་དུས་མཚམས་ཀྱི་སློབ་མ་སློབ་ཞུགས་བྱེད་ཚད་སོ་སོར་96.94%དང་90.2%ཟིན་ཡོད། བཅའ་ཁྲིམས་རོགས་སྐྱོར་ལས་ཁུངས་156བཙུགས་པ་དང་། བུད་མེད་དང་བྱིས་པའི་ཁེ་དབང་སྲུང་སྐྱོང་མཉམ་གྲོས་ཁྲིམས་ར་31བཙུགས་ཡོད། རྒས་འཁོགས་ཀྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་ལམ་སྲོལ་ཟམ་མི་འཆད་པར་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་བ། ཁྱིམ་སྡོད་སྡེ་ཁུལ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་ཕན་ཚུན་མཐུན་སྦྱོར་དང་། སྨན་གསོས་དང་ལུས་གསོས་ཟུང་དུ་འབྲེལ་བའི་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཛུགས་པ་དང་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་སྟེ་མིག་སྔར་བོད་དུ་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་སྒྲིག་གཞི་དང་སྒྲིག་བཀོད་སྣ་ཚོགས་145དང་ཉལ་ཁྲི་ཁྲི་1.3ཟིན་ཡོད། རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུའི་ཁ་གསབ་དང་། ནུས་ཤོར་རྒས་འཁོགས་ལ་ནད་གཡོག་བྱེད་པའི་ཁ་གསབ། དཔལ་འབྱོར་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་ལོ་ན་མཐོ་བ་དང་ནུས་ཤོར་ཁ་གསབ་སོགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་བས་རྒས་འཁོགས་ཁྲི་6.7ཙམ་ལ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱས་འབྲས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་བྱུང་བ། དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་འཚོ་བའི་ཁ་གསབ་དང་། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚབས་ཆེན་གྱི་ནད་སྐྱོང་ཁ་གསབ་ཀྱི་ཚད་གཞི་མཐོ་རུ་གཏོང་བ་དང་རྒྱ་ཁྱོན་ཆེ་རུ་སྐྱེད་པར་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ་ཁ་གསབ་ཁག་གཉིས་སོ་སོར་སྒོར་100དང་སྒོར་200བར་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད། 2012ལོ་ནས་བཟུང་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་ཁ་གསབ་ཁག་གཉིས་སྒོར་དུང་ཕྱུར་10ཙམ་སྤྲད་པས་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་མང་ཚོགས་མི་ཐེངས་ཁྲི་80ལྷག་ཙམ་ལ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། མིག་སྔར་ལོ་16ནས་ལོ་59བར་གྱི་ལས་ཞུགས་ལོ་ཚད་ཀྱི་ལག་ཁྱེར་ཡོད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་15789ལས་ཞུགས་ཐུབ་པ་དང་སློབ་ལོ་ལོན་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་བྱིས་པ་དང་ལོ་ཆུང་འོས་འགན་སློབ་གསོ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་ཚད་7.15%ཟིན་ཡོད།

དུས་རབས་གསར་པའི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་ལ་གྲུབ་འབྲས་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཐོབ་པའི་རྩ་བ་ནི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་སྲོག་ཤིང་དང་ཏང་ཡོངས་ཀྱི་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་ཕྱོགས་སྟོན་དང་ལམ་སྣེ་ཁྲིད་པ་དང་། ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དུས་རབས་གསར་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ངང་མཛུབ་ཁྲིད་གནང་བར་ཐུག་ཡོད། ལག་ལེན་ལས་ར་འཕྲོད་བྱུང་དོན། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས་ན་ངེས་པར་དུ་ཀྲུང་གོའི་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་ལེན་བྱ་རྒྱུ་བཅས་གཅིག་གྱུར་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅིའི་མཛུབ་སྟོན་གལ་ཆེན་དང་དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་ཇུས་ཆེན་ལག་བསྟར་བྱ་རྒྱུ་ངེས་པར་དུ་རྒྱུན་འཁྱོངས། འཕེལ་རྒྱས་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་ལ་སྐུལ་སྤེལ་གཏོང་རྒྱུ་ངེས་པར་དུ་རྒྱུན་འཁྱོངས། མི་དམངས་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་འདུ་ཤེས་ངེས་པར་དུ་རྒྱུན་འཁྱོངས། མིའི་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་སྐུལ་སྤེལ་གཏོང་རྒྱུ་དམིགས་ཡུལ་དུ་འཛིན་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བཅས་བྱེད་དགོས།

གསུམ། བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ཀྲུང་གོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགྲོ་ལམ་ཐོག་བསྐྱོད་དེ་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་རྒྱུན་མཐུད་ངང་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།

འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་ཆེས་ལེགས་ཤོས་ཤིག་མེད་ཀྱང་དེ་ལས་ལེགས་པ་ཞིག་ཡོད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་འགན་སྲུང་ལ་སྒྲུབ་བཞིན་པ་ལས་བསྒྲུབས་ཚར་བ་མེད། དུས་རབས་གསར་པའི་རྒྱང་སྐྱོད་ཀྱི་ལམ་བུ་གསར་པར། ང་ཚོས་བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་འགྱུར་མེད་སྟོབས་ལྡན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་འོག་བོད་ལྗོངས་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་མཛུབ་སྟོན་གལ་ཆེན་དང་དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་བོད་སྐྱོང་ཇུས་ཆེན་མུ་མཐུད་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཏེ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་། དཔལ་འབྱོར་དང་། སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས། ཁོར་ཡུག་བཅས་ཀྱི་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་ཤུགས་ཆེན་གཏོང་བ། བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ཀྲུང་གོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགྲོ་ལམ་ཐོག་ཡག་པོ་སྐྱོད་པ་བཅས་བྱས་ནས་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་རྒྱུན་མཐུད་ངང་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།

བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དཔེ་བཟང་ཁུལ་བཏོད་དེ་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ཡུན་རིང་བདེ་འགོད་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གཏོད་དགོས། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དཔེ་བཟང་ཁུལ་གཏོད་རྒྱུ་དེ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་ལས་འགན་ཨང་དང་པོར་བརྩི་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། མེས་རྒྱལ་གཅིག་གྱུར་དང་། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ། སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་བརླིང་བཅས་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་པ་དང་། དར་ཆ་གསལ་སྒྲེང་གིས་ཁ་ཕྲལ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་འཐབ་རྩོད་སྤེལ་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདག་དབང་དང་། བདེ་འཇགས། འཕེལ་རྒྱས་བཅས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་དགོས། སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་དང་གསར་གཏོད་བྱེད་པ་དང་། ལས་དོན་སྒྲུབ་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་ལས་ཀའི་ཞན་ཆ་གསབ་པ། སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་མ་ལག་དང་བཅོས་སྐྱོང་ནུས་པ་དེང་རབས་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་ཤུགས་ཆེན་གཏོང་དགོས། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་དཔེ་བཟང་ཁུལ་གཏོད་པའི་སྲོལ་ཡིག་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དྲིལ་བསྒྲགས་སློབ་གསོར་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ཐོག །“མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་ལྟར་བརྩེ་བའི་”བྱེད་སྒོ་རྒྱ་ཆེར་བཏང་ནས་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་རོགས་རེས་དང་། ཐུན་མོང་ཡར་ཐོན། འགྲོ་འོང་རྒྱ་ཆེ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤེལ་རེས། མཉམ་འདྲེས་གཏིང་ཟབ་བཅས་ཀྱི་གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཆགས་པ་བྱེད་དགོས། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་གཏིང་ཟབ་གཏོང་བ་དང་། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དེ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་འཚམ་མཐུན་ཡོང་བར་ཁྲིད་སྟོན་ཧུར་ཐག་བྱེད་དགོས།

བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ས་མཐོའི་དཔལ་འབྱོར་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་སྔོན་སྤེལ་ཁུལ་གཏོད་དེ་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གཏོད་དགོས། འཕེལ་རྒྱས་ཁྲོད་དམངས་འཚོར་འགན་སྲུང་དང་ལེགས་སུ་གཏོང་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ་ས་མཐོའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་སྔོན་སྤེལ་ཁུལ་གཏོད་རྒྱུ་དེ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་ལས་འགན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་བརྩིས་ནས། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་མཚམས་གསར་པར་གཞི་ཚུགས་ཏེ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གསར་པ་ཆ་ཚང་བ་དང་། ཡང་དག་པ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་གཏོད་དགོས། “ལྡན་པ་གསུམ་དང་ཕན་པ་གཅིག་”ལག་བསྟར་བྱེད་པ་སྟེ། འཕེལ་རྒྱས་ཚང་མར་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་གྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་དགོས་པ་དང་། ཚང་མར་གཅིག་གྱུར་སྲུང་སྐྱོང་དང་ཁ་ཕྲལ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་དོན་སྙིང་ལྡན་དགོས་པ། ཚང་མར་དམངས་འཚོ་ལེགས་བཅོས་དང་མི་སེམས་གཅིག་སྒྲིལ་གྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་དགོས་པ། ཚང་མར་མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོབ་སྣང་དང་། སྐྱིད་སྣང་། བདེ་སྣང་བཅས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། ཐོན་ལས་དང་པོ་ལེགས་སུ་གཏོང་བ་དང་། ཐོན་ལས་གཉིས་པ་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་བ། ཐོན་ལས་གསུམ་པ་མཐོ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་ལ་ཕན་ཐོགས་ཡོད་དགོས་པ། ཐབས་བརྒྱ་ཇུས་སྟོང་གིས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གཞི་སྒྲོམ་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྨང་གཞི་བརྟན་དུ་གཏོང་དགོས། ཁྱད་ལྡན་ཞིང་འབྲོག་ལས་དང་། ནུས་རྒྱུ་གཙང་མ། ལེགས་ལྡན་གཏེར་རྫས། ས་མཐོའི་ཡང་བའི་བཟོ་ལས། ལྗང་མདོག་འཛུགས་སྐྲུན་རྒྱུ་ཆ། ཀུན་སྤྱོད་མཁའ་འགྲུལ། རང་བྱུང་འཐུང་ཆུ་སོགས་ཀྱི་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ་དང་། “གྲངས་འཛིན་བོད་ལྗོངས་”འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ། རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ལས་ཕྱོགས་སྒྱུར་རིམ་སྤོར་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ། གསར་དར་འཐབ་ཇུས་རང་བཞིན་གྱི་ཀ་རྟེན་ཐོན་ལས་སྐྱེད་སྲིང་ཧུར་ཐག་བཅས་བྱས་ཏེ་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་དགེ་མཚན་དེ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དགེ་མཚན་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དགེ་མཚན་དུ་ཏན་ཏིག་འགྱུར་བ་བྱེད་དགོས། གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་གཏོང་བའི་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཏེ་དབུལ་བྲལ་འགག་སྒྲོལ་གྱི་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་དང་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བ་དང་གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ལག་བསྟར་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ནས་གནས་སྡོད་དང་ལས་ཞུགས་ལ་འཚམས་པའི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་དགོས།

བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་དཔལ་ཡོན་གྱི་མཐོ་ས་བཏོད་དེ་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་བོད་ལྗོངས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གཏོད་དགོས། ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་སྐྱེ་ཁམས་དཔལ་ཡོན་གྱི་བསམ་བློ་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱས་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་དཔལ་ཡོན་གྱི་མཐོ་ས་དེ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་ནང་གནས་ཀྱི་བླང་བྱ་ཞིག་ཏུ་བརྩི་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། ས་མཐོའི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུ་དེ་དོན་ཆེན་ཨང་དང་པོར་བརྩི་བ་དང་། རི་སྔོན་ཆུ་དྭངས་ནི་གསེར་རི་དངུལ་རི་ཡིན་ལ། གངས་རི་འཁྱགས་ཀླུང་ཡང་གསེར་རི་དངུལ་རི་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་བརྟན་པོ་འཛུགས་དགོས། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཨང་དང་པོར་འཇོག་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། རི་དང་ཆུ། ཀླུང་། ནགས། མཚེའུ། རྩྭ། བྱེ་མ། འཁྱག་པ་བཅས་གཞི་གཅིག་ཅན་གྱི་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རྒྱུད་རིམ་ལྡན་པའི་བཅོས་སྐྱོང་ལ་སྤྱི་འདོམས་བྱེད་དགོས། སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ཉམས་གསོར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་དང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་ལས་གྲྭ་གལ་ཆེན་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་རང་བྱུང་སྐྱེ་ཁམས་བདེ་འཇགས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སྲུང་བ་དང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གི་སྤུས་ཚད་དང་བརྟན་ལྷིང་རང་བཞིན་མཐོ་རུ་བཏང་ནས་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོའི་སྲོག་ཆགས་དང་རྩི་ཤིང་། རི་ཆུ་ཀླུང་གསུམ་སྲུང་སྐྱོང་ཏན་ཏིག་བྱེད་དགོས།

བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མཐའ་བརྟན་མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་བཏོད་དེ་མཐའ་མཚམས་སྲ་བརྟན་གཏོང་བའི་བདེ་འཇགས་ལས་དོན་གྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གཏོད་དགོས། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མཐའ་བརྟན་མཐའ་དར་དམངས་ཕྱུག་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་གཏོད་རྒྱུ་དེ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་འཐབ་ཇུས་ལས་འགན་ལ་བརྩི་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་དང་། ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་དང་དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་ཐོན་ལས་ཡུལ་དང་བསྟུན་ནས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ། མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ཆ་རྐྱེན་དང་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་དང་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་སུ་གཏོང་བར་ཤུགས་རྒྱག་པ། དཔལ་འབྱོར་གྱི་འདེགས་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ནས་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་འགན་སྲུང་དང་། ཕྱུག་འགྱུར་གྱི་ཐབས་ལམ་ཡོད་པ། མཐའ་སྲུང་གི་སྒུལ་ཤུགས་ཡོད་པ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདེགས་སྐྱོར་ཡོད་པ་བཅས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་ཞིག་ཧུར་ཐག་བཏོད་དེ། མཐའ་སྲུང་སྲ་བརྟན་དང་མཐའ་མཚམས་བདེ་འཇགས་ཡོང་བར་འགན་ལེན་ཐུབ་པ་བྱས་ནས་མཐའ་མཚམས་མང་ཚོགས་ཀྱི་བདེ་སྡོད་ལས་བརྩོན་དང་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་འཚོ་བར་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས།

བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ཁྲིམས་ལྟར་བོད་སྐྱོང་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས་ཁྲིམས་ལྟར་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་བྱེད་པའི་རྣམ་པ་གསར་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གཏོད་དགོས། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཁྲིམས་སྐྱོང་བོད་ལྗོངས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོར་ཁྱབ་པ་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། རྩ་ཁྲིམས་དང་མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་བཅའ་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་ནན་ཏན་བྱས་ཏེ་འགན་ནུས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པ་དང་། འགན་དབང་ཁྲིམས་བཀོད། ཁྲིམས་འཛིན་དམ་ནན། ཡོངས་བསྒྲགས་དྲང་གཞག །སྤྱོད་གཙང་ནུས་ཆེ། ཁྲིམས་སྲུང་ཡིད་རྟོན་བཅས་ཀྱི་ཁྲིམས་སྐྱོང་སྲིད་གཞུང་ཞིག་ཧུར་ཐག་བསྐྲུན་དགོས། ས་གནས་ཀྱི་ཁྲིམས་འཛུགས་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་། ཁྲིམས་ལྟར་སྲིད་འཛིན་བྱ་རྒྱུར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ། ཀུན་གསལ་ཁྲིམས་འཛིན་ལམ་སྲོལ་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ། ཁྲིམས་སྐྱོང་ཁྲིམས་འཛིན་ལས་དོན་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ། ཁྲིམས་སྐྱོང་དྲིལ་བསྒྲགས་སློབ་གསོ་རྒྱག་པ་བཅས་བྱས་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་འགན་སྲུང་ཏན་ཏིག་བྱེད་པར་ཁྲིམས་སྐྱོང་གི་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་མཁོ་འདོན་བྱེད་དགོས།

བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་སྤྱི་ཚོགས་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་བཏང་སྟེ་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ལ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལོངས་སྤྱོད་གང་ལེགས་བྱེད་པའི་རྣམ་པ་གསར་པ་ཟམ་མི་འཆད་པར་གཏོད་དགོས། མི་དམངས་ཀྱིས་དགའ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་འཚོ་བར་བཅངས་པའི་རེ་སྨོན་ཟམ་མི་འཆད་པར་མངོན་འགྱུར་བྱ་རྒྱུ་དེ་འབད་འཐབ་ཀྱི་དམིགས་འབེན་དུ་འཛིན་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ནས། མི་སེམས་ནི་ཆབ་སྲིད་ཆེ་ཤོས་དང་མི་སེམས་ཕྱོགས་ས་ནི་གདིང་ཤུགས་ཆེ་ཤོས་ཡིན་པ། མི་སེམས་བདེ་འགོད་ནི་བརྟན་བརླིང་ཆེ་ཤོས་ཡིན་པ་བློ་ལ་བརྟན་པོར་ངེས་ཏེ། མང་ཚོགས་ཉེ་འགྲམ་གྱི་དོན་ཆུང་དེ་ཏང་ཨུ་དང་སྲིད་གཞུང་གི་དོན་ཆེན་དུ་བརྩིས་ནས་དམ་འཛིན་ཏན་ཏིག་བྱེད་པ་དང་། ལས་ཞུགས་ལས་གཏོད་ཀྱི་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ། མཐོ་སློབ་མཐར་ཕྱིན་སློབ་མ་དང་གླ་རྒྱག་ཞིང་པ་སོགས་སྤྱི་པའི་ལས་ཞུགས་ལས་གཏོད་ཀྱི་ལས་དོན་ཡག་པོ་སྒྲུབ་པ་བཅས་བྱེད་དགོས། མི་དམངས་ཀྱི་བློ་ལ་བབ་པའི་སློབ་གསོ་ལེགས་པོར་གཉེར་ནས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སློབ་གསོ་དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་དགོས། བདེ་ཐང་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགན་སྲུང་ལས་གྲྭ་ལག་བསྟར་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་མ་ལག་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་སྟེ། གཞི་རྩའི་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུ་དང་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་བཏང་ཐོག། མང་ཚོགས་ལ་དངོས་གནས་དྲང་གནས་ཀྱི་ཐོབ་སྣང་དང་། སྐྱིད་སྣང་། བདེ་སྣང་བཅས་ཡོད་པ་བྱེད་དགོས།

བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ཏང་གིས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལས་དོན་ལ་འགོ་ཁྲིད་བྱ་རྒྱུར་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ནས་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གཏོད་དགོས། ཀྲུང་གོའི་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་དེ་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་རྩ་བའི་འགན་ལེན་དང་། ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་དེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་སོ་སོ་དང་ཕྱོགས་ཁག་སོ་སོའི་ལྷུ་ཚིགས་སོ་སོར་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ནས། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ཁ་ཕྱོགས་ཡང་དག་ཡོང་བའི་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས། ཏང་གིས་ལས་བྱེད་པར་དོ་དམ་བྱེད་པའི་རྩ་དོན་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། སྤྱོད་ཡོན་གཉིས་ལྡན་དང་། ཀུན་སྤྱོད་གཙོ་བོར་འཛིན་པ། ཕྱོགས་བཞི་མཚམས་བརྒྱད། སྤྱོད་ཡོན་གཉིས་ལྡན་གྱི་མི་ཁོ་ན་བསྐོ་གཞག་བྱེད་པ་བཅས་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། འཇོན་ནུས་ལ་བརྟེན་ནས་ལས་བྱེད་པ་བཀོལ་སྤྱོད་དང་། བྱས་འབྲས་དངོས་ལ་བརྟེན་ནས་དཔའ་བོར་འཛིན་པའི་ཁྲིད་ཕྱོགས་གསལ་པོ་འཛུགས་པ། ཕུལ་བྱུང་ཤེས་ལྡན་མི་སྣའི་ནུས་རྩལ་ཀུན་འདོན་གྱི་ལམ་ལུགས་དང་ལམ་སྲོལ་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱེད་དགོས། རུལ་སུངས་བྱེད་མི་ཕོད་པ་དང་། རུལ་སུངས་བྱེད་མི་ནུས་པ། རུལ་སུངས་བྱེད་མི་འདོད་པ་བཅས་གཞི་གཅིག་ཏུ་སྐུལ་སྤེལ་གཏོང་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ནས་རུལ་སུངས་ལ་ཆད་གཅོད་ནན་པོ་བྱས་ཏེ། མི་དམངས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་སྲུང་སྐྱོང་ཏན་ཏིག་བྱེད་དགོས། སྤྱོད་ཚུལ་འཛུགས་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནམ་ཡང་ལམ་ཐོག་ན་ཡོད་པ་དང་། རྒྱུན་རྣམ་ཅན་གྱི་ཐོག་ནས་སྤྱོད་ཚུལ་འགྱུར་ལྡོག་དང་དོན་འཁྱོལ་ལ་དམ་འཛིན་ནན་པོ་བྱེད་པའི་ལས་དོན་སྤེལ་ཏེ། ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་འོག་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བྱ་གཞག་གི་ལམ་ཕྱོགས་དང་བྱེད་ཕྱོགས་སྲིད་ཇུས་གངས་ལྗོངས་ས་མཐོར་རྩ་བ་ཚུགས་པ་དང་མེ་ཏོག་བཞད་ནས་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་པའི་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས།

ཡ་མ་དབང་མོས་བསྒྱུར།