མཛེས་རིག་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱི་མཐོང་སྣེ་ལས《རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》གྱི་བརྗོད་སྙིང་ལ་དཔྱད་པ།

གླེང་གཞི།

མིག་སྔར་རྒྱ་ཡིག་གི་སྐད་དོད་དུ（美学）ཅེས་པ་བོད་ཡིག་ཏུ་སྒྱུར་དུས་སྒྱུར་ཚུལ་མང་ལ་འགྱུར་ཡིག་ཀྱང་དུ་མ་མཆིས་མོད། རྒྱ་ཡིག་གི་བརྡ་ཆད་འདི་ཉིད་ནི་དབྱིན་ཡིག（aesthetics）ཞེས་པའི་སྐད་དོད་ལས་བསྒྱུར་ཅིང་།

དབྱིན་ཡིག་གི་བརྡ་ཆད་འདིའི་ཕུགས་ནི་གནའ་བོའི་གྷི་རིག་སྐད་ཀྱི（αισθητικ）ཞེས་པའི་སྐད་དོད་ལ་གཏུགས་དགོས་ཤིང་། གྷི་རིག་ཡི་གེའི་བརྡ་ཆད་དེའི་གོ་དོན་ནི“ཚོར་བའི་རིག་པའམ”ཡང་ན“ཚོར་བ”②རུ་འཇུག་པས། རིག་ཚན་འདི་ནི་རིམ་པར་མིའི་དབང་ཤེས་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་གནད་ཀུན་ལ་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་པའི་རིག་ཚན་རང་རྐྱ་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་རྟོགས་འོས། དེ་ཡང་ཡིན་ཏེ། རིག་ཚན་གང་རུང་ཞིག་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རིག་ཚན་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་ཏུ་འགྲུབ་པ་ལ་གཅིག་ནས་རིག་ཚན་གཞན་པས་དོ་སྣང་མ་བྱས་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་དམིགས་བསལ་བ་ཞིག་ཡོད་དགོས་ལ། གཉིས་ནས་རིག་ཚན་དེ་ཉིད་ལ་འགྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རྩ་བའི་བརྡ་དོན（概念）དང་ཁྱབ་བྱེད（范畴）ཡོད་དགོས་པ་པ་ལས། གལ་ཏེ་རིག་ཚན་དེ་ཉིད་ལ་དབང་བའི་བརྡ་དོན་དང་ཁྱབ་བྱེད་མེད་ཚེ། རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རིག་ཚན་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་མི་ཐུབ་སྟེ། ནུབ་གླིང་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ལ་བལྟས་ཚེ། མཛེས་པ（优美）དང་། མི་སྡུག་པ（丑）དང་། སྤྲོ་གར（喜剧）དང་། སྐྱོ་གར（悲剧）བཅས་པའི་ཁྱབ་བྱེད་མང་པོ་ཞིག་མཆིས་ལ། དེ་བཞིན་དུ་ཀྲུང་གོའི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ལ་བལྟས་ནའང་སྨྲེང་སྐྱོ（沉郁）བག་ཡངས（飘逸）བཅས་པའི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་དུ་མ་མངའ་བ་ལྟར། བོད་ལ་ཡང་དེ་ལྟ་བུའི་མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཡོད་དམ་ཞེ་ན། སྙན་གཞུང་མེ་ལོང་མར་བསྟན་པའི་ཉམས་བརྒྱད་ནི་བོད་ཀྱི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་དུ་འདོད་པ་མ་ཟད། ད་དུང་ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་གྱིས་མཁས་པར་འཇུག་པའི་སྒོ་ལས་ཞི་བའི་ཉམས་བཅས་བསྡོམས་ཏེ་བསྟན་པའི་ཉམས་དེ་དག་ཡང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཁྲོད་ནས་མཐོང་ཐུབ་པས། དེ་དག་ནི་གཅིག་ནས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་ཉམས་ཡིན་པ་མ་ཟད། གཉིས་ནས་བོད་ཀྱི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་གཞུང་ལུགས་གྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རྩ་བའི་ཁྱབ་བྱེད་དུ་འདོད། དེ་བས་གོང་བསྟན་གྱི་ཁྱབ་བྱེད་གང་དང་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་། མི་རིགས་སོ་སོའི་རིན་ཐང་ལྟ་བ། མཚན་ཉིད་བསམ་བློ། ཡུལ་གོམས་གཤིས་ལུགས་བཅས་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་ས་བོན་མི་འདྲ་བའི་ཐོག་ཏུ་སྨིན་པའི་འབྲས་བུ་ཁོ་ན་ཡིན་ཏེ། ཨ་ལགས་དོར་ཞིའི་ཞལ་ནས་ཕྱི་སྣོད་འཇིག་རྟེན་ནང་བཅུད་སེམས་ཅན་གྱི། །རིགས་གཟུགས་རང་བཞིན་རྣམ་འགྱུར་ཁྱད་ཆོས་དང་། ། བསམ་པའི་འདུ་ཤེས་ཁྱད་པར་མཐའ་ཡས་པ། །རྩོམ་རིག་གཏེར་བརྒྱ་བརྡོལ་བའི་འབྱུང་གནས་ཡིན། །①ཞེས་པ་ལྟར། མཛེས་རྟོག་བསམ་བློ་དང་། མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་སོགས་གང་དང་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་། མི་རིགས་དང་ཡུལ་དུས་སོགས་རིག་གནས་ཀྱི་གནས་སྐབས（文化语境） སོ་སོའི་ས་བོན་གྱི་ཐོག་ཏུ་སྨིན་པ་ཤེས་ཐུབ་པ་ཡིན་ནོ། ། དེ་བས་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱི་སྣ་མང་རང་བཞིན་ནི་དོན་དངོས་མིའི་ཚོར་བའི་སྣ་མང་རང་བཞིན་དང་འབྲེལ་ལ། མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ནི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཚོར་བ་རིགས་ཀྱིས་དབྱེ་འབྱེད་བྱ་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་མོད། ཚོར་བའི་མྱོང་རྟོགས་ནི་ཁྱབ་བྱེད་ཁ་ཤས་ཀྱིས་རྫོགས་མཐའ་བྲལ་ལོ། །②ཞེས་པ་ལྟར། རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཁྲོད་ནས་མངོན་པའི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད（美学范畴）ནི་མིའི་འགྱུར་རམ་ཚོར་བ་ཕྱིར་ལུས་ངག་དང་ཆ་ལུགས། རྣམ་འགྱུར་བཅས་སུ་མངོན་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེའི་སྣ་མང་རང་བཞིན་ནི་མཐར་མིའི་ཚོར་བའི་སྣ་མང་རང་བཞིན་དང་འབྲེལ་ཞིང་དེ་འབྲེལ་གྱི་མཛེས་རྟོག་སེམས་ཚོར（审美情绪）རིམ་པའི་ཁྱབ་བྱེད་ལ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། སེམས་འགུལ་ཐེབས་པ་དང་། དངངས་སྐྲག་སྐྱེ་བ། ཡིད་སྨྲེང་བ། གད་མོ་འཆོར་བ། སུན་སྣང་སྐྱེ་བ③བཅས་ཤིན་ཏུ་མང་ངོ་། ། དེ་བས་མཛེས་རྟོག་གི་རིགས་སམ་ཁྱབ་བྱེད་དེ་དག་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་མཛེས་རྟོག་གི་ལྟ་བའི་ཁྲོད་ནས་མཐོང་ཐུབ་པ་དང་། རྩོམ་པ་པོའི་བརྩམས་ཆོས་བྱེ་བྲག་པའི་ཁྲོད་ནས་ཀྱང་མཐོང་ཐུབ་པས། རྩོམ་པ་པོ་ཚེ་རིང་ནོར་བུའི《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》གྱི་མཛེས་རྟོག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཕྱོགས་ཙམ་དཔྱད་པར་བྱའོ། །

དང་པོ། 《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》གྱི་རྟོགས་སླ་བའི་བརྗོད་སྙིང་གི་རིམ་པ།

སྤྱིར་དེང་གི་དུས་འདིར་ཅི་ཞིག་འབྲི་རྒྱུ་དང་ཇི་ལྟར་འབྲི་རྒྱུ་གཉིས་ལས་ཕྱི་མ་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་བརྩམ་བྱའི་སྔོན་འགྲོའི་གནད་ཀྱི་གལ་ཆེན་དུ་འཛིན་འོས་པའི་དགོངས་དོན་ནི་ཆར་རྗེས་ཀྱི་ཤ་མོ་བཞིན་རྩོམ་རིག་གི་སྤང་ཐང་གི་ཕྱོགས་བཞི་ལས་བརྡོལ་བཞིན་མཆིས་མོད། ཇི་སྐད་དུ་དེ་ལྟར་བསྟོད་སོགས་ཡུལ་ཤེས་ན། །ཇི་ལྟར་བསྟོད་དང་སྨད་པ་དང་། །འགྲན་དང་དགའ་བར་བྱེད་པ་ཡི། །ཚིག་སྦྱོར་གནད་ཀྱང་ང་ཡིས་བཤད། །ཅེས་ཅི་ཞིག་འབྲི་རྒྱུའི་གལ་ཆེན་རང་བཞིན་བསྟན་པ་ལྟར།ནུབ་གླིང་གི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་བ་ཧྥུ་རོ་དབྱི་ཌིས་རྩོམ་པ་པོ་དང་ཉིན་མོའི་རྨི་ལམ་ཞེས། རྩོམ་རིག་ནི་ཡིད་ཀྱི་དགོས་མཁོའི་སྐོང་ཐབས་ཤིག་ཡིན་ཏེ་ཡུལ་ཅན་སེམས་ཀྱི་འཕྲོ་འདུ་ཡིན་ཚུལ་གྱི་ལྟ་བ་བཏོན་ཡོད་ལ། བོད་ལའང་སྔར་ནས་ཀུན་སློང་བཟང་པོའི་སྟོབས་དང་ཡོན་ཏན་ལས་སྙིང་རྗེ་སོགས་ཀྱི་སེམས་བསྐྱེད་དང་འབྲེལ་བའི་རྩོམ་པ་པོའི་རྒྱུ་ཀུན་སློང་དྲུག་གི་ལྟ་དགོངས་ཐུན་མིན་མཆིས་པས། མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ནི་རིག་གནས་དང་ལྟ་བ་དངོས་ཡོད་གང་རུང་གི་བསྐྱེད་འབྲས་ཡིན་ཙང་། བརྩམསས་སྒྲུང་གིས་དུས་རབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་གནས་བབ་ལས་བསྐྱེད་པའི་མིའི་འཚོ་གནས་ཀྱི་གནས་བབ་བཀྲམ་སྟོན་ནུས་པ་མ་ཟད། མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ནི་རིག་གནས་དང་ལྟ་བ་དངོས་ཡོད་གང་རུང་གི་རྟེན་སའི་ཆོས་ཀྱང་ཡིན་པས། འུ་ཚོས་མི་རིགས་རང་གི་རིག་གནས་ཀྱི་གནས་སྐབས་ལས་འབུས་པའི་ཁྱབ་བྱེད་ལས། མི་རིགས་སོས་སོའི་རྩོམ་རིག་གི་ལྗོན་པའི་རྩ་བ་ནི་མི་རིགས་སོ་སོའི་ཐ་དད་དུ་སྣང་བའི་རིག་གནས་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ས་ཞིང་ལས་འབུས་འདུག་པ་ལའང་ངེས་ཤེས་ལེགས་པོ་བསྐྱེད་ནུས། དེ་བས་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱིས་ཅི་ཞིག་འབྲི་རྒྱུའི་གནད་ལས་བརྩམས་ཏེ་ཇི་ལྟར་འབྲི་བའི་གནད་དེ་ཡང་ཐག་གིས་ཆོད་དོ། །

དེ་ཡང་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱི་མཐོང་སྣེ་ནི་རྩོམ་རིག་གི་རོ་བཅུད་དེ་བརྩམས་ཆོས་ལས་མངོན་པའི་མིའི་དགའ་སྡང་ཆགས་ཞེན་སོགས་ལས་བརྡོལ་བའི་ཚོར་བར་མྱོང་བའི་ཐབས་ལེགས་ཤོས་ཏེ། དངོས་པོ་དང་ཚེ་སྲོག འཇིག་རྟེན་དང་འཚོ་བ། ལྡོག་མེད་དང་སྟེས་དབང་གི་ཆོས་ཉིད་ནི་དུས་ཚོད་དང་ཁོར་ཡུག་གི་གཞི་རུ་གཞས་ནས་ཡོད་པས། ཡུལ་དུས་ཀྱིས་འཚོ་གནས་ཀྱི་རྩ་བའི་གཞི་གྲུབ①པས་ཡུལ་དུས་དང་འབྲེལ་བའི་འཕྲེད་ཐིག་ནི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་དེ་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་བརྗོད་གཞིའི་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན་ལ། བརྩམས་སྒྲུང་འདི་ཉིད་བཀླགས་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གཏིང་ཟབ་རང་བཞིན་ཞིག་ངང་ངམ་ཤུགས་ཀྱིས་བརྡོལ་བའང་དེ་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད་པས། གཤམ་ནས་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་གནད་ཚད་མདའ་ཐིག（坐标轴）ཏུ་བཟུང་བའི་དུས་ཚོད་ཀྱི་འཕྲེད་ཐིག་དང་ཁོར་ཡུག་གི་གཞུང་ཐིག་ལ་རག་ཙམ་དཔྱད་ན།

གཅིག དུས་ཚོད་ཀྱི་འཕྲེད་ཐིག་ལས་བརྡོལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན།

དེ་ཡང་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན（历史感）གྱིས་དུས་ཚོད་རང་བཞིན་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་གྲུབ་ཆའི་སྲོག་ཤིང་དུ་འཛིན་པས།② དུས་ཚོད་རང་བཞིན་ནི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་དུ་གྱུར་པའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་ནང་སྙིང་གི་གྲུབ་ཆར་གྱུར། བརྩམས་སྒྲུང་ལས་དུས་ཚོད་རང་བཞིན་གྱིས་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་དེ་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ཇི་ལྟར་མངོན་ཞེ་ན། དེ་ནི་དངོས་ལུགས་ཀྱི་དུས་ཚོད་དང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་དུས་ཚོད་གཉིས་ལས་གསེད་བཀྲོལ་འོས་ཏེ། ཐོག་མར་བརྩམས་སྒྲུང་གི་ནང་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་ཞིབ་བརྗོད་ནི་ཉིན་ཞག་དང་ཟླ་བ། ལོ་སྟེ་བསྐྱར་ཟློས་དང་འཁོར་རྒྱུག་གི་ཐིག་གཤིས་ཅན（线性）གྱི་དངོས་ལུགས་དུས་ཚོད་ཀྱིས་གཏན་འབེབས་ནན་མོ་བྱས་ཡོད་དེ། བརྩམས་སྒྲུང་གི་དོན་བརྗོད་ཀྱི་ཆུ་རྒྱུན་གསུམ་པོ་ནི་ཆུ་མིག་གཅིག་ལས་བརྡོལ་ཏེ། ཆུ་རྒྱུན་དང་པོ་ནི་བགྲེས་པོར་གྱུར་པའི་འཇིགས་མེད་དབང་གྲགས་དང་སྐྱེ་བ་བླངས་ཟིན་པའི་ཞི་འོད་ཐུབ་བསྟན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་གཉིས་ཀྱི་ལབ་གླེང་སྟེ། མཇུག་འབྲས་སྔོན་འགོད་ཀྱི་དོན་བརྗོད་ཐབས་རྩལ（后设叙事技巧）གྱིས་མིའི་གཤིས་རྒྱུན་ལ་གོམས་པའི་མཛེས་རྟོག་གི་རིམ་པ་གཏོར་ཏེ། ཆུ་རྒྱུན་གསུམ་པ་རྗེ་མི་ལའི་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་མི་ཚེའི་རྒྱུད་རིམ་དང་བསྡེབས་ནས་བཞུར་བའི་མི་སྣ་འཇིགས་མེད་དབང་གྲགས་ཀྱི་དགའ་སྐྱོ་འདྲེས་མའི་ལས་དབང་གི་ཆུ་རྒྱུན་གཉིས་པ་ལས་དེ་འབྲེལ་གྱི་བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་དང་། དམངས་གཙོའི་བཅོས་སྒྱུར། རིག་གནས་གསར་བརྗེ། བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་སོགས་ཉེ་བའི་ལོ་ངོ་ལྔ་བཅུའི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འཕོ་འགྱུར་ཁྲོད་ཀྱི་ཕྱི་ནང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་དང་དཔལ་འབྱོར་འགྲོ་འོང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་འཕོ་འགྱུར་དང་འཚོ་བའི་རྣམ་པ་ནི་མི་སྣའི་མྱོང་རྟོགས་དང་ལྷན་དུ་ཆུ་དྭངས་ཉ་གསལ་བཞིན་ངེད་ཅག་གི་མིག་ལམ་དུ་རིམ་པ་སྟར་ཆགས་སུ་མངོན་ཏེ། དངོས་ལུགས་དུས་ཚོད་དང་འབྲེལ་བའི་མི་ཚེའི་རྒྱུད་རིམ་ལོ་ཟླའི་རིམ་པ་བཞིན་ཤར་བས། ལྡོག་མེད་དངོས་ལུགས་དུས་ཚོད་ལས་མངོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ཀློག་པ་པོའི་སེམས་སུ་རེས་མོས་སུ་འཁོར་དུ་འཇུག་ལ། ལར་ཉེ་བའི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་གི་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འཕོ་འགྱུར་གྱི་གནས་བབ་ཀྱང་གསལ་པོར་བརྗོད་ཡོད་སྙམ། དེ་བས་ཕ་བོང་ཁའི་དུར་ཁྲོད་དང་བརྟན་འཇགས་སུ་གནས་པའི་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལ་སོགས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཉམས་སྣང་འབར་བའི་སྣོད་ཀྱི་བཀོད་པའམ་ཡིད་བརྙན་དེ་དག་གི་གཏན་ཆགས་རང་བཞིན་ལས་མངོན་པའི་དངོས་ལུགས་དུས་ཚོད་ཀྱི་རྩ་གཅིག་རང་བཞིན（一维性）དང་མཐར་སྨུག་སྣག་གི་བཞིན་ངོགས་སུ་ལོ་ཟླའི་བཞུར་རྒྱུན་གྱི་གཉེར་རིས་གཡོ་ཞིང་། གཉེར་མའི་བཤུལ་རིས་དཔྲལ་བ་དང་། མིག་ཟུར། ཁ་ཟུར་ངོས་སུ་གས་ཁ་སོང་འདུག་ལ། དུས་ཀྱི་ཁ་བ་དཀར་པོས་མགོ་སྐྲ་སྐྱ་ཆིལ་ཆིལ་དུ་བཏང③རུང་། སེམས་ཀྱི་ཟབ་ས་ནས་མི་ཚེ་དང་འཇིག་རྟེན་ལ་སྔར་བཞིན་ཞེན་ཆགས་ཅུང་ཙམ་སྐྱེས་ཀྱིན④པའི་འཇིགས་མེད་དབང་གྲགས་ཀྱི་མྱོང་རྟོགས་དངོས་ལས་ཐོན་པའི་སྐྱོ་སྡུག་དང་རེ་ཆད། དཀའ་ངལ་སོགས་དང་བསྡུར་ཏེ། དུས་ཚོད་ཀྱིས་མིའི་སེམས་སུ་བསྐྱལ་ཡོང་བའི་སྐྱོ་ངལ་རང་བཞིན་དང་། རེས་མོས་སུ་མིའི་དགའ་སྐྱོ་དང་ཤི་གསོན་རྡོག་རྫིས་བྱས་ཏེ་མདུན་དུ་སྐྱོད་པའི་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་དབར་གྱི་འགལ་ཟླ་རིང་དུ་བསྲིངས་ཁར། མིའི་རྗེན་འཆར་དང་མྱོང་རྟོགས་བསམ་པའི་འཆར་སྒོ་ནས་བརྡོལ་བའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་དུས་ཚོད་དེས། འདས་མ་ད་གསུམ་ལྷན་དུ་སྦྲེལ་ནུས་པའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་དྲན་ཤེས་མི་ཞིག་ལ་ཡོད་ངེས་པའི་ཆགས་སྡང་དང་སེམས་འགྱུ་དེ་ཉིད་རྩ་བ་བྱས་ནས། སེམས་ཀྱི་འགྱུ་བག་དང་ཡིད་ཀྱི་མྱོང་བ་ལ་བརྟེན་པའི་དྲན་ཚོར①བསླངས་ཏེ་དངོས་ལུགས་དུས་ཚོད་ཀྱི་རྩ་གཅིག་རང་བཞིན་གཏོར་བས། སེམས་ཁམས་ལས་འབུས་པའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱིས་མིའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་མྱོང་བའི་ཟབ་ཚད་དང་ཡུན་ཚད་མུ་ནས་མུ་རུ་བསྲིངས་ཤིང་། ཡི་གེའི་ཕྲེང་བས་གྲངས་ཀས་ཚོད་དཔག་དཀའ་བའི་ཚོར་བས་སྟེར་བའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་བཀྲམས་སོ། །

གཉིས། ཡུལ་གྱི་འཕྲེད་ཐིག་ལས་མངོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན།

ཡུལ་དང་འབྲེལ་བའི་མཛེས་རྟོག་གི་ཁྱབ་བྱེད་དེའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ནི་གསར་སྣང་རང་བཞིན་ཞིག་དང་དུས་ཀྱིས་ཡུལ་བརྗེ་ཚུལ་དང་། ཡུལ་གྱིས་དུས་བརྗེ་བའི་འཕྲེད་ཐིག་ཏུ་གནས་ཏེ། དགོན་པའི་རྒྱལ་སྒོ་ཆེན་མོའི་མདུན་དུ་དགེ་འདུན་པ་ལ་ལས་དཔུང་པར་མེ་མདའ་བཀལ་ཞིང་ལག་ཏུ་གྲི་ཁྱེར་ཏེ་ཅི་བྱ་གཏོལ་མེད་དུ་ལུས་པའི་ཚེ་ན། གླང་དར་གྱིས་རུ་སྣེ་ཁྲིད་པའི་དཔུང་ཁག་དེ་དགོན་པ་དང་བྲལ་ནས་ལྗོན་ཤིང་སྟུག་པོའི་འོག་གི་བྱེ་ལམ་བརྒྱུད་ལྷ་སའི་ཕྱོགས་སུ་སྨུག་ཆིལ་ལེར་སྐྱོད་ཅིང་གདའ།②ཞེས་པ་དང་ཁྱུར་མིད་མ་གཏོང་ཨ③ཞེས་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཚར་སྣང་དང་བཅས་འགྱིག་བྱི་རིལ་ཁོ་གཉིས་ལ་ངོམ་པའི་ངང་ཚུལ་དེ་དང་། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་གྲ་སྒྲིག་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་འགན་དབང་སྤྱོད་རྒྱུའི་སྐོར་ཐོས་སྐད།④ཅེས་པ་དང་། རྒན་པ་ཆོས་འཕེལ་གྱི་བུ་མོས་སྤྱི་ཚོགས་གསར་པར་སླེབས་ཟིན་པས་དགའ་རོགས་བསྒྲིག་རྒྱུ་རང་དབང་ཡིན། ཞེས་ལབ་པའི་ཚིག་དང་བར་སྐོར་གྱི་གྱང་ངོས་སུ་ཚགས་པར་སྦྱར་བ་བཅས་བརྡར་གཅོད་རང་བཞིན་གྱི་ཞིབ་འབྲིས་མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་ལས་ཁོར་ཡུག་དེར་ཁྱབ་པའི་གསར་སྣང་རང་བཞིན་ངེས་ཅན་ཞིག་བརྗོད་ཡོད་ལ། གསར་སྣང་དེ་དག་གིས་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་འཚོ་གནས་ཁོར་ཡུག་གི་འགྱུར་ལྡོག་མཚོན་ཏེ། འུ་ཅག་མི་སྣའི་མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་ལ་སིམ་པའི་གསར་སྣང་རང་བཞིན་ཏེ་ཁོར་ཡུག་ངེས་ཅན་གྱི་གསར་སྣང་དང་འགྲོགས་ཏེ་ཤེས་མེད་ཚོར་མེད་ངང་ཡུལ་དུས་རིམ་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འཕོ་འགྱུར་གྱིས་མཚོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་མཁའ་དབུགས་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་བསྟིམས་པར་བྱས་འདུག་སྙམ།

དུས་ཚོད་ཀྱིས་ཁོར་ཡུག་བརྗེ་ཚུལ་དང་། ཁོར་ཡུག་གིས་དུས་ཚོད་བརྗེ་བའི་ཚུལ་ལས་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་དུ་གྱུར་པའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ཇི་ལྟར་མངོན་ཚུལ་ལ་དཔྱད་ན། བརྩམས་སྒྲུང་ལས་མཚན་དགུང་དུ། ངེད་ནས་རྩམ་པ་ལྡེང་ངེས་དང་ཟས་སྣོད་ཁྱེར་ཏེ་སེ་ར་དགོན་པ་དང་ཁ་བྲལ་ནས་ཡུལ་བྱོལ་གྱི་ལམ་དུ་བཞུད་དོ། །⑤ཞེས་པའི་ཚིག་ནས་བརྩམས་ལེའུ་བཞི་པའི་གཞིས་ཀ་ཞེས་པའི་ཚན་པ་ཧྲིལ་པོར་བཀོད་ཡོད་པའི་སེ་རའི་དབུ་རྩེའི་རི་གཤམ་བརྒྱུད་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བྲོས་པའི་ལམ་བར་གྱི་མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་སྟེ། དོག་སྡེའི་གྲོག་ཤུར་དུ་སླེབས་པ་དང་བྲག་རྡོར་བསྙེས་ནས་མཚན་བསྐྱལ་ཚུལ། རྒན་པོ་དང་འཕྲད་ཚུལ། གདོང་དཀར་ནུབ་ཏུ་གནས་གཡར་ཚུལ། ཁྲི་བཟང་ཟམ་ཆེན་དུ་སླེབས་ཚུལ། གསེར་ཐང་གཞིས་ཀར་འབྱོར་ཚུལ་སོགས་ནི་ཡུལ་གྱིས་དུས་བརྗེ་ཚུལ་ཡིན་ཏེ། ཁོར་ཡུག་བརྗེ་བར་དུས་ཚོད་ཡུན་རིང་བཀོལ་བས་དེ་ལས་བྱུང་བའི་མྱོང་བ་ཐུན་མོང་བ་དེས་ཀྱང་དུས་རབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རང་བཞིན་མིའི་མྱོང་ཡུལ་དུ་བཀྲམས་འདུག་པས། དེ་ནི་སེམས་ཁམས་ཀྱིས་ཁོར་ཡུག་ལ་ཉམས་སུ་མྱོང་སྟངས་ཤིག་གོ །བརྩམས་སྒྲུང་གི་ཕྱིར་རྫོངས་ཀྱི་ལེའུ་རུ་རི་ཟུར་ཞིག་ཏུ་སླེབས་སྐབས། བཅིངས་འགྲོལ་དམག་མི་བཅུ་གྲངས་ཤིག་གིས་ངེད་གཉིས་ཀྱི་བགྲོད་ལམ་བཀག①སྟེ། མོ་ཊར་བླུགས་ནས་མཐར་རྔ་ཆེན་གྱི་ངལ་རྩོལ་བསྒྱུར་བཀོད་བྱ་སའི་གནས་སུ་སླེབས་ཞེས་བཀོད་ཡོད་པ་དེ་ནི། ཁོར་ཡུག་ངེས་ཅན་ལས་མངོན་པའི་གསར་སྣང་རང་བཞིན་གྱིས་དུས་རབས་འཕོ་འགྱུར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་མཚོན་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་ཙམ་གྱིས་ལམ་ཐག་རིང་བའི་ཁོར་ཡུག་བརྒལ་བའི་དུས་ཀྱིས་ཡུལ་བརྗེ་ཚུལ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་པས། དེ་གཉིས་དབར་གྱི་འགྱུར་ལྡོག་ལས་དངོས་ལུགས་ཀྱི་གྲངས་ཚད་དང་བར་ཐག་བཅས་གྲངས་ཀའི་ཚད་རྟགས་ཀྱིས་བྱ་དངོས་ལ་ཚོད་འཛིན་བྱས་པའི་དུས་རབས་ལ་ཕྱོགས་དུས་ཀྱི་མིའི་མྱོང་རྟོགས་ལས་བསྐྱེད་པའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ཞིག་ཀྱང་མངོན་འདུག་སྙམ།

གཉིས་པ། 《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》ལས་མངོན་པའི་གཏིང་ཟབ་བརྗོད་སྙིང་གི་རིམ་པ།

སངས་རྒྱས་གསུང་ལ་དྲང་དོན་དང་། །དགོངས་པ་དང་ནི་ལྡེམ་དགོངས་སོགས། །②ཞེས་བརྗོད་བྱར་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་དང་སྒྲ་ཇི་བཞིན་མ་ཡིན་པ་དགོངས་པ་དང་ལྡེམ་པོའི་དགོངས་པ་བསྟན་པ་བཞིན། མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ལས་བརྩམས་སྒྲུང་གི་དགོངས་པར་གྱུར་པའི་རིམ་པར་འཇུག་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེའོ། །

གཅིག མཛེས་པ་ལས་མངོན་པའི་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པ།

དེ་ཡང་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱི་དཔེ་མཚོན་དུ་གྱུར་པའི་མཛེས་པ་དང་བརྗིད་པ་ནི་གནའ་ནས་མིའི་རིགས་ཀྱི་བསམ་པའི་འཁྱེར་སོར་འཚམ་པའི་ཁྱབ་བྱེད་ཡིན་ཏེ། དེ་ལ་ཀུན་དང་འཕྲོད་པའི་རང་བཞིན་ལྡན་ལ། ཡུལ་ཅན་དང་ཡང་མཐུན་སྦྱར་ཆེ་བས་སྔོན་བྱོན་མཛེས་ཚོར་མཁས་དབང་དག་གི་སྔོག་ཆོས་སུ་གྱུར་ཡོད་པ་མ་ཟད། དེང་སྐབས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་པ་དག་གིས་སྔོག་དང་སྔོག་མུས་ཀྱི་ཆོས་ཀྱང་ཡིན་པས། ཕྲན་གྱིས་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཉིད་ལས་མངོན་པའི་མཉམ་འདུས་རང་བཞིན་དང་། མཛེས་ཚོར་བྱེད་པོའི་མཛེས་རྟོག་གི་ནུས་པ་ཡང་རིམ་པར་འཐུས་ཚང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་དོན་དངོས་དང་། མིའི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ཤིང་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་རང་བཞིན་གྱི་དངོས་ཡོད་ལ་གཞི་བཅོལ་ཏེ་གཞིགས་པས། ཚེ་སྲོག་ནི་ཧ་ཅང་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་ཙང་། དེ་ནི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱི་འབྱུང་གཞི་དང་བང་མཛོད་ཡིན་ལ་ཁྱབ་བྱེད་ནི་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པས་གཏམས་པའི་དོན་སྙིང་ལ་འཇུག་པའི་ལྡེ་མིག་ཏུ་འདོད་དེ། མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་རྐྱང་མ་དང་ཁྱབ་བྱེད་གང་མང་ཕན་ཚུན་བརྗེ་སྒྱུར་དང་འཕོ་འགྱུར་ལས་བརྩམས་སྒྲུང་གིས་མངོན་པའི་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པར་འཇུག་པ་ལ། བརྩམས་སྒྲུང་གིས་འུ་ཅག་གི་མཐོང་ལམ་དུ་སྣ་མང་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུར་གྱུར་པའི་སྣ་མང་གི་ཚེ་སྲོག་རྣམ་པ་བཀྲམས་ཡོད་དེ། བརྩམས་སྒྲུང་དུ་རགས་འབྲི་བྱས་ཡོད་པའི་མི་སྣ་གང་མང་དང་། ཅུང་ཞིབ་མོར་བྲིས་ཡོད་པའི་མི་སྣ་ཡོངས་ནི་སོ་སོའི་འཚོ་གནས་ཀྱི་བར་སྟོང་དུ། དགའ་སྐྱོ་ཆགས་སྡང་དང་འགྲོགས་ནས་འཚོ་བཞིན་ཡོད་པའི་ཕྱིར། སྤྱིར་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པ་ནི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་གཅིག་ཙམ་གྱིས་ཐག་གཅོད་ཐབས་བྲལ་མོད། འབྲི་སླ་བའི་ཐབས་ཙམ་དུ་དེ་ལྟར་བྱས་ནའང་འགལ་བ་ཆེར་མེད་པས། བརྩམས་སྒྲུང་ལས་ཅུང་ཞིབ་མོར་བྲིས་ཡོད་པའི་མི་སྣ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་ལ། བརྩམས་ཆོས་ལས་གསལ་བའི་ཁོའི་དགོན་པར་སྡོད་སྐབས་ཀྱི་འཚོ་བའི་སྐོར་གྱི་ཞིབ་འབྲི་དང་། བྲོས་བྱོལ་ལམ་བར་དུ་བཀོད་པའི་ཞིབ་འབྲི་གཞིར་བཟུང་ནས་དཔྱད་ཚེ། དེའི་མི་ཚེའི་རྫོགས་ཚིག་ནི་བྱིས་པའི་དུས་ཏེ་དུས་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་བཀོད་དགོས་སོང་བས། ཁོང་གི་ཚེ་སྲོག་ཧྲིལ་བོ་ནི་དགའ་ན་དགོད་རྒྱུ་དང་སྡུག་ན་ངུ་རྒྱུ་ལས་གཏིང་ཟབ་པའི་བསམ་གཞིགས་དང་། སེམས་སུ་ཚད་བརྒལ་གྱི་འགལ་འདུ་ཉུང་བའི་ཕྱིར། ཁོའི་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པ་ནི་མཛེས་པའི་ཁྱབ་བྱེད་དང་བསྡོངས་ནས་བཞད་པའི་ཟོལ་མེད་རྣམ་དག་གི་མེ་ཏོག་ཅིག་ཏུ་རློམ། དེ་ཡང་ཚེ་སྲོག་གཞན་དག་གི་རྣམ་པར་རེ་རེ་བཞིན་བརྗོད་དགོས་ཚེ། ཡིག་ཚོགས་མང་བའི་རྒྱུ་ལས་མ་འདས་པས་སྤངས་སོ། །

གཉིས། ཞི་བའི་ཉམས་སམ་ཁྱབ་བྱེད་ལས་འཕོས་པའི་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པ་དང་རེ་སྙེག

སྤྱིར་ཚེ་སྲོག་ནི་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་དགའ་སྐྱོས་གཙོ་བྱས་པའི་ཚོར་བའི་ཁྲོད་རེས་མོས་སུ་འཁོར་བ་མ་ཟད། དེ་འབྲེལ་གྱི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱང་བརྗོད་ཐབས་བྲལ་བའི་ཚོར་བ་དང་འགྲོགས་ནས་ཡོད་པས། ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པ་ནི་གཏན་འཁེལ་གྱི་ཁྱབ་བྱེད་རྐྱང་མས་གཏན་འབེབས་བྱ་ཐབས་བྲལ་མོད། འབྲི་སླ་བའི་ཆེད་དུ་ཅུང་གཏན་འཁེལ་གྱི་ཁྱབ་བྱེད་སྤྱད་དེ་དཔྱད་ན། མི་སྣ་གཙོ་བོ་འཇིགས་མེད་དབང་གྲགས་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པ་ནི། བརྩམས་སྒྲུང་གི་དཀར་ཆག་ལས་གསལ་བ་བཞིན། ལེའུ་གཉིས་པ་སྐྲག་སྣང་དང་ལེའུ་གསུམ་པ་ཡུལ་བྱོལ་ནི་འཇིགས་རུང་གི་ཉམས་ཀྱིས་ཁེངས་པའི་ཁྱབ་བྱེད་དུ་བསྡུ་འོས་ཏེ། འགྱུར་ལྡོག་ཆེ་བའི་འཚོ་བ་དེ་དག་ལས་བརྡོལ་བའི་ཅི་བྱ་གཏོལ་བྲལ་གྱི་འཇིགས་སྣང་གི་ཉམས་སམ་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱི་ལྕགས་སྒྲོག་གིས་མི་སྣའི་ཡིད་ཀུན་ནས་བཅིངས་ཡོད་པའི་ཕྱིར། ལེའུ་དྲུག་པ་སྐྱ་སར་བབས་པ་དང་། བཅུ་གཅིག་གྲོང་ཡུལ་གྱི་ཚན་པ་ནི་དགའ་སྐྱོ་འདྲེས་མའི་འཚོ་བའི་གཞི་ལས་འབུས་པས། སྤྱིའི་ཆ་ནས་དྲག་ཤུལ་གྱི་ཉམས་ཀྱི་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་དང་སྒེག་པའི་ཉམས་ཀྱི་ཁྱབ་བྱེད། སྙིང་རྗེའི་ཉམས་ཀྱི་ཁྱབ་བྱེད་ཕན་ཚུན་འདྲེས་པ་ལས་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པ་མངོན་ཡོད་ལ། ལེའུ་བདུན་པ་སྡིག་སྦྱོང་གི་ལེའུ་དང་བརྒྱད་པ་བྱ་གཏོར། བཅུ་པ་གུ་ཡངས་ཀྱི་ཚན་པ་ནི་གཙོ་བོར་ཞི་བའི་ཉམས་ཀྱི་ཁྱབ་བྱེད་ཀྱིས་གཏམས་ཡོད་ལ། དེ་ནི་བརྩམས་ཆོས་ལས་མངོན་པའི་ཚེ་སྲོག་གི་རེ་སྙེག་གམ་ཕུགས་འདུན་ཡང་ཡིན་ཏེ། བྱེད་ལས་སྨྲ་བའི་ངོས་ནས་དབྱེ་བའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཕུགས་འདུན། དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཕུགས་འདུན། ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཕུགས་འདུན། མཛེས་རྟོག་གི་ཕུགས་འདུན། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཕུགས་འདུན་བཅས་ལས། མཛེས་རྟོག་གི་ཕུགས་འདུན་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཕུགས་འདུན་ཕུད། ཕུགས་འདུན་གཞན་དག་ཚང་མར་ངོ་བོ་གཉིས་ལྡན་ཏེ། མངོན་པའི་ལུགས་མཐུན་རང་བཞིན་དང་ཁྲིམས་མཐུན་རང་བཞིན་ལྡན་ཞིང་། མི་མངོན་པའི་ཉེན་ཁའི་རང་བཞིན་དང་གནོད་འཚེའི་རང་བཞིན་ཡང་མཆིས་པའོ། །①ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་གནོད་པ་བྱེད་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་བྱུང་བས་མི་བརྫི་བའི་སེམས་རྣལ་དུ་གནས་ཐུབ་པའི་བཟོད་པ་ལྡན་ལ། སེམས་ཅན་གྱི་དོན་བྱ་བའི་ཕྱིར་སེམས་མངོན་པར་སྤྲོ་བ་དང་དེས་བསླངས་ཏེ་སྒོ་གསུམ་གྱི་ལས་ལ་གཡོ་བའི་བརྩོན་འགྲུས་ལྡན་པའི་ཆགས་ཞེན་ཡོད་ཀྱང་དབང་ཐང་གི་བྲན་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གཡོག་ཏུ་མ་གྱུར་ལ། འདོད་སྲེད་ཡོད་ཀྱང་དེའི་གཟེབ་ཏུ་མ་ཚུད་པར། མཛའ་མཐུན། ཡིད་རྟོན། འདྲ་མཉམ། ཞི་བདེར་སྨོན་ཞིང་། གཡོ་ཁྲམ། དྲག་སྦྱོར། འཁྲུག་རྩོད་ལ་ཡིད་ཀྱི་གཏིང་རིམ་ནས་མི་འདོད་པའི་རང་གི་སེམས་ཉིད། ཀུན་ནས་དྲན་པའི་ཐག་པ་ཡིས། ། སེམས་ཀྱི་གླང་པོ་དམ་བཏགས་ན། །འཇིགས་པ་ཐམས་ཅད་མེད་གྱུར་ཅིང་། །དགེ་བ་ཐམས་ཅད་ལག་ཏུ་འོང་། །①ཞེས་པ་ལྟར་བྱམས་དང་བརྩེ་བའི་བློ་མིག་ལྡན་ཞིང་། ཞི་བའི་མི་གཞིའི་སྙིང་སྟོབས་ཀྱིས་ཕྱུག་པའི་ཉེན་ཁའི་རང་བཞིན་དང་གནོད་འཚེའི་རང་བཞིན་ལས་བརྒལ་བའི་མཛེས་པའི་ཕུགས་འདུན་སྙེག་པའི་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པའོ། །ངས་ཁོ་ཚོར་ལེ་བདའ་མི་བྱེད། ངའི་གདམ་གསེས་ཁོ་ཚོའི་སྔོན་དཔག་ལས་བརྒལ་སོང་། འོན་ཀྱང་ངས་ཁོ་ཚོ་དང་བསྟུན་པའི་ཆེད་དུ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཐག་གཅོད་བསྒྱུར་མི་སྲིད། དེ་ནམ་ཡང་རྗེ་མི་ལའི་རྣམ་ཐར་སེམས་སུ་བསྒོམས་ཏེ་བྱ་བ་ཆེ་མ་ཆུང་གསུམ་ལ་བཟོད་སྒོམ། སྡིག་བཤགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ལྷད་མེད་ལྡན་ཏེ། མཐའ་མེད་དཀའ་སྡུག་གི་འཚོ་བའི་སྐམ་སར་འཁང་ར་དང་ཞེ་འཁོན་མེད་པར་མི་ཆོས་ཀྱི་སྒྲིག་སྲོལ་དང་མཐུན་པའི་བསམ་བློའི་ཀུན་སྤྱོད་དང་འདོད་བློའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ཆར་ཆུ་སྦྱིན་པའི་བདག་པོའོ། །ཆར་ཆུ་དེས་མི་སོ་སོའི་འདོད་བློས་བསྐྲུན་པའི་སེམས་ཀྱི་སྐམ་སར་བརླན་གྱིས་གསོ་ནུས་ལ། མི་དང་མིའི་སེམས་བར་འཆམ་མཐུན་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་འཚོ་བ་རོལ་བའི་དགོས་ངེས་ཀྱི་མེ་ཏོག་འབུས་ངེས།

མཇུག་བསྡུའི་གཏམ།

མདོར་ན། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ནི་རིག་གནས་དང་ལྟ་བ་དངོས་ཡོད་གང་རུང་གི་བསྐྱེད་འབྲས་ཡིན་ཏེ། བརྩམསས་སྒྲུང་གིས་དུས་རབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་གནས་བབ་ལས་བསྐྱེད་པའི་མིའི་འཚོ་གནས་ཀྱི་གནས་བབ་ནི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་ཁྱབ་བྱེད་ལས་བཀྲམ་སྟོན་བྱས་འདུག་པས། དེས་ཚད་མཐོ་ཤོས་དང་གཏིང་ཟབ་ཤོས་ཀྱིས་དུས་སྐབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ལོ་རྒྱུས་འཕོ་འགྱུར་གྱི་དོན་དངོས་འུ་ཅག་གི་མིག་ལམ་དུ་བསྟར་ནས། འུ་ཅག་གིས་དུས་སྐབས་ངེས་ཅན་གྱི་སྐབས་དོན་འོག་གི་དངོས་ཡོད་གནས་བབ་ལ་ངེས་ཤེས་བསྐྱེད་པར་ཕན་ནུས་སྐྲུན་ཡོད་ལ། དེ་ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ནས་བརྗོད་ན་མཛེས་རིག་གི་ཁྱབ་བྱེད་ནི་རིག་གནས་དང་ལྟ་བ་དངོས་ཡོད་གང་རུང་གི་རྟེན་སའི་ཆོས་དེ་ཡིན་པས། འུ་ཚོས་བརྩམས་ཆོས་ལས་མངོན་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་གནས་སྐབས་ལས་འབུས་པའི་ཁྱབ་བྱེད་དེས། མི་རིགས་ཤིག་གི་མཛེས་རྟོག་གི་བསམ་བློ་དང་མཛེས་རྟོག་གི་བརྩེ་བའི་གཏིང་ཟབ་རང་བཞིན་དང་རྒྱ་ཁྱབ་རང་བཞིན་མངོན་རྗེས། མིའི་རིགས་ཀྱི་མཛེས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་མཛེས་རྟོག་བརྩེ་དུང་བར་གྱི་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དང་འགྱུར་ལྡོག་མཚོན་ཏེ། མི་གཤིས་དེའི་རྒྱབ་ཏུ་གནས་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་གཏིང་ཚད་ལ་ཤེས་རྟོགས་དང་དེ་ལས་མངོན་པའི་མི་གཞིའི་སྙིང་སྟོབས་བཀྲམ་སྟོན་བགྱིས་ནས་བརྩམས་སྒྲུང་གི་བརྗོད་སྙིང་ནི་ཁྱབ་བྱེད་དང་འགྲོགས་ཏེ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཡུལ་ཁམས་དང་ཚེ་སྲོག་གི་ཡུལ་ཁམས་སུ་མུ་ནས་མུ་རུ་བསྲིངས་པ་རྟོགས་ནུས་སོ། ། ། །

① 朱立元 :《美学大辞典》 [M]上海辞书 : 2014年， P 1

 ལོ་ཡག (བོད་ལྗོངས)

① དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བརྩམས། 《 སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ཤེས་བྱའི་གནད་བསྡུས》 [M]པེ་ཅན། ཀྲུང་གོའི་གློག་བརྙན་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༨ ལོ། ཤ༣༣

② 高建平主编 :《美学核心素养》 [M]北京 :中国文联出版社 ,2020年12月，P 71

③ 高建平主编: 《美学核心素养》 [M]北京; 中国文联出版社,2020年,P 54

① 颜翔林著 ;《审美范畴》[M] 北京; 中国社会科学出版社 ,2018年， 详见P9

② 高建平主编 ；《 美学核心素养》[M] 北京 ; 中国文联出版社, 2020 年 12 月， P03

③ ཚེ་རིང་ནོར་བུས་བརྩམས། བློ་བརྟན་གྱིས་བསྒྱུར། 《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》 [M]བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཁང་།༢༠༡༨ལོ། ཤ༡༡

④ ཚེ་རིང་ནོར་བུས་བརྩམས། བློ་བརྟན་གྱིས་བསྒྱུར། 《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》 [M] བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཁང་།༢༠༡༨ལོ། ཤ༡༢

① 何悦人； 论惆怅美[J] 宁夏社会科学 ，1988(05):91-95+102

② ཚེ་རིང་ནོར་བུས་བརྩམས། བློ་བརྟན་གྱིས་བསྒྱུར། 《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》 [M] བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཁང་། ༢༠༡༨ལོ། ཤ༤༤

③ ཚེ་རིང་ནོར་བུས་བརྩམས། བློ་བརྟན་གྱིས་བསྒྱུར། 《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》 [M] བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཁང་། ༢༠༡༨ ལོ། ཤ༡༠༧]

④ ཚེ་རིང་ནོར་བུས་བརྩམས། བློ་བརྟན་གྱིས་བསྒྱུར། 《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》 [M] བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཁང་། ༢༠༡༨ལོ། ཤ༡༢

⑤ ཚེ་རིང་ནོར་བུས་བརྩམས། བློ་བརྟན་གྱིས་བསྒྱུར། 《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》 [M] བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཁང་།༢༠༡༨ལོ། ཤ༦༤

① ཚེ་རིང་ནོར་བུས་བརྩམས། བློ་བརྟན་གྱིས་བསྒྱུར། 《 རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མཆོད་སྦྱིན》 [M] བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཁང་།༢༠༡༨ལོ། ཤ༡༩༢

② ས་པཎ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བརྩམས། 《 ས་པཎ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་གསུང་འབུམ》 [M]བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༢༠ ལོ། (སྨད་ཆ)ཤ༧༡

① 颜翔林著;《审美范畴》，[M]北京；中国社会科学出版社，2018年 详见P9

① སློབ་དཔོན་ཞི་བ་ལྷས་རྩ་བ་མཛད། རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན་གྱིས་འགྲེལ་བ་མཛད།《 སྤྱོད་འཇུག་རྩ་འགྲལ་ཆེན་མོ》 སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་བསྡུ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཁང་གིས་བསྒྲིགས། ཤ༡༣༡