ཝུ་ཆང་གི་ཕ་ས། འཇར་མན།

འཇར་མན་མནའ་འབྲེལ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་སྟེ་བསྡུས་མིང་ལ་འཇར་མན་ཞེས་པ་ནི་ཡོ་རོབ་གླིང་གི་དབུས་རྒྱུད་དུ་གནས། འཇར་མན་གྱི་ཤར་རྒྱུད་ཕོ་ལན་དང་ཆེ་ཁི་ལ་བཅར་ཞིང་། ལྷོ་རྒྱུད་ཨོ་སི་ཐྲི་ལི་ཡ་དང་སི་ཝེས་ཙེར་དང་འདབས་འབྲེལ་དུ་གནས། ནུབ་རྒྱུད་ཧོ་ལན་དང་བྷེལ་ཇམ། ལུ་སེམ་པག །ཧྥ་རན་སི་བཅས་དང་མཚེས་མར་བཅར། བྱང་རྒྱུད་ཏེན་མག་དང་། བྱང་མཚོ་དང་བྷོ་རོ་ཏི་མཚོ་དང་ཉེ་བར་བཅར། འཇར་མན་གྱི་ས་བབ་ཁྱད་ཆོས་ནི་ལྷོ་མཐོ་ཞིང་བྱང་དམའ་བ་དང་། ལྗོངས་ཀྱི་བཀོད་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྟར་ན། ལྷོ་རྒྱུད་རི་བོས་མུ་ཁྱུད་དུ་བསྐོར་ཞིང་། དབུས་རྒྱུད་མཚོ་འཕགས་མཐོ་བའི་མཐོ་སྒང་མངོན་པར་གསལ་བ། བྱང་རྒྱུད་ཁོད་ཡངས་པའི་བདེ་ཐང་ཡིན། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆེས་མཐོ་བའི་ཁྲོ་གྷི་རི་བོའི་མཚོ་འཕགས་ལ་སྨི་2963ཡོད་པ་རེད།

འཇར་མན་གྱི་བཟོ་ལས་འཕེལ་རྒྱས་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཡོངས་ཀྱི་མདུན་གྲལ་དུ་ཚུད་ཡོད་དེ། འཛམ་གླིང་གི་སྟོབས་འབྱོར་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཨང་བཞི་པ་དང་ཉོ་ཚོང་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ཨང་གཉིས་པ་ཡིན། བཟོ་ལས་ཐོན་རྫས་དང་ཚན་རྩལ་གྱིས་འཛམ་གླིང་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་ཚན་རིག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། ཞིང་ལས་ལ་གཙོ་བོ་རྒུན་འབྲུམ་དང་ཞོག་ཁོག །འབྲུ་རིགས་སོགས་གཉེར་ཞིང་། འབྲོག་ལས་ནི་གཙོ་བོ་བ་གླང་དང་ཕག་སོགས་ལ་བརྟེན། འཇར་མན་གྱི་ཝུ་ཆང་ཐོན་ཚད་འཛམ་གླིང་གི་ཨང་གཉིས་པ་ཡིན་པས་ཀུན་གྱིས་འཇར་མན་ལ་ཝུ་ཆང་གི་ཕ་ས་ཞེས་ཀྱང་འབོད་དོ། །

འཇར་མན་གྱི་བྷ་ཧྥ་ལི་ཡ་མཐོ་སྒང་ནི་ཨེར་ཕེ་སི་རི་རྒྱུད་ཀྱི་མདུན་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པའི་མཐོ་སྒང་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཆ་སྙོམས་ཀྱི་མཚོ་འཕགས་ལ་སྨི་500ཡོད། མཐོ་སྒང་འདིའི་ལྷོ་མཐོ་ཞིང་བྱང་དམའ་བ་དང་། ལྷོ་ནས་བྱང་དུ་རིམ་བཞིན་ངྷོ་ནའོ་གཙང་པོའི་ཕྱོགས་སུ་བསྲིངས་ཡོད། བྷ་ཧྥ་ལི་ཡ་མཐོ་སྒང་གི་གཤོང་སར་མའོ་ནེ་ཁེ་དང་ཨོ་གྷི་སི་སྦོར་སོགས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་མང་པོ་ཆགས་ཡོད་པ་དང་། མཐོ་སྒང་དེ་ནི་འཇར་མན་གྱི་ཞིང་ལས་དང་ཕྱུགས་ལས་ཀྱི་རྟེན་གཞི་གཙོ་བོར་ངོས་འཛིན།

འཇར་མན་གྱི་བཞུར་རྒྱུན་ཆེས་རིང་བའི་གཙང་པོ་ནི་ངྷོ་ནའོ་གཙང་པོ་ཡིན་ཞིང་། དེའི་བཞུར་རྒྱུན་གྱི་ཚད་ལ་སྨི་སྟོང་647དང་། འབབ་ཡུལ་ལ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་5.62ཡོད་པ་དང་། ཆེ་ཆུང་མི་འདྲ་བའི་ཆུ་ལག་ཀྱང་མང་ངོ་། །

ཏི་དབྱི་ཀྲི་གླུ་གར་ཁང་གིས་འཇར་མན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གླུ་གར་ཁང་ཡོངས་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་བཀོད་པའི་མཛེས་པ་མ་ལུས་པར་མཚོན་ཞིང་། དེ་ནི་སྤྱི་ལོ་1912ལོར་བཞེངས་པ་དང་། འཇར་མན་མི་དམངས་ལ་དབང་བའི་གླུ་གར་ཁང་དུ་ངོས་འཛིན། གླུ་གར་ཁང་དེར་འཛམ་གླིང་ན་སྙན་པའི་གྲགས་པ་འབར་བའི་རོལ་མོ་བ་དང་སྒྱུ་རྩལ་པ་གདན་ཞུ་བྱས་ནས་གླུ་གར་གྱི་གསོལ་སྟོན་ཐེངས་མང་པོར་བཤམས་པས་མིང་གྲགས་ཆེའོ། །

ཧེ་ངྷེལ་སྦོར་གནའ་བོའི་མཁར་རྫོང་ནི་ནེ་ཁཱེར་གཙང་པོའི་འགྲམ་གྱི་རི་བོའི་སྟེང་དུ་ཡོད་པ་དང་། མཁར་རྫོང་དེ་ནི་ནེ་ཁཱེར་གཙང་པོའི་ནང་གི་ཁམ་མདོག་གི་བྲག་རྡོས་བསྐྲུན་ཞིང་། མཁར་རྫོང་གི་ནང་དུ་ཕྱི་དགྲ་འགོག་སྲུང་གི་སོ་ལྟའི་སྐྱོ་ར་དང་། སྡོད་ཁང་། ཕོ་བྲང་སོགས་ཡོད། མཁར་རྫོང་དེ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པ་ནས་བསྐྲུན་མགོ་བརྩམས་ཤིང་། ཁྱོན་བསྡོམས་ལོ་ངོ་བཞི་བརྒྱའི་རིང་བསྐྲུན་པར་བཞེད།

རའོ་ཋོན་མཁར་རྫོང་ནི་འཇར་མན་གྱི་བྷོ་ཨིན་ཀྲོའུ་ཡི་ཆེས་མིང་དུ་གྲགས་པའི་གྲོང་རྡལ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། འཇར་མན་གྱི་ཆེས་དགའ་བསུ་ཐོབ་པའི་ཡུལ་སྐོར་བསྟི་གནས་ཀྱང་ཡིན། དེ་ལ་དུས་རབས་བར་མའི་མུ་ཏིག་རྡོག་ཅིག་ཅེས་པའི་མཚན་སྙན་ཡོད། གནའ་ཉམས་དོད་པའི་མཁར་རྫོང་དེ་ནི་དུས་རབས་དགུ་པར་བསྐྲུན་མགོ་བརྩམས་ཤིང་། དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པར་ཆེས་ཐོག་མར་མཁར་རྫོང་ལ་ར་བ་བསྐོར། རའོ་ཋོན་མཁར་རྫོང་དུ་གྲ་མ་ཉམས་ཤིང་གྲུ་མ་ཆག་པའི་གནའ་བོའི་བཟོ་བཀོད་ཀྱི་རྣམ་པ་མང་པོ་ཡོད་པ་དང་། བཟོ་བཀོད་མང་པོར་དུས་རབས་བར་མའི་ཡོ་རོབ་གླིང་གི་འཆར་ཡན་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་རྣམ་པས་ཕྱུག །

འཛམ་གླིང་ན་མིང་དུ་གྲགས་པའི་བྱིས་སྒྲུང་མཁར་རྫོང་སྟེ་ངང་དཀར་ཕོ་བྲང་ནི་འཇར་མན་གྱི་ལྷོ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་སྤྱི་ལོ་1869-1886བར་བསྐྲུན། ཕོ་བྲང་དེའི་རྣམ་པའི་ཁྱད་ཆོས་ནི་རོ་མའི་བཟོ་བཀོད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་ཁྱད་ཆོས་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ཡོད་པར་མ་ཟད། དུས་རབས་བར་མའི་འཇར་མན་གྱི་སྐྱ་དམག་མཁར་རྫོང་གི་རྣམ་པར་ཡང་དཔེ་བལྟས་ཡོད་པས་མཁར་རྫོང་གཞན་ལས་ཁྱད་དུ་འཕགས། མཁར་རྫོང་དེའི་ནང་དུ་གནའ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བྱུང་བ་དང་དཔའ་བོའི་རྟོགས་བརྗོད་མཚོན་པའི་ལྡེབས་རིས་མང་པོ་ཡོད། དེ་ལ་ངང་དཀར་རྡོ་བའི་ཕོ་བྲང་ཞེས་པའི་མིང་ཐོགས་དོན་ནི་རོ་ངྷི་ཝེ་ཞི་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་ངང་དཀར་ལ་དགའ་མོས་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་གིས་གཟིམས་ཁང་ནང་རྡོ་བ་དཀར་པོས་བཟོས་པའི་ངང་དཀར་ཆུང་ཆུང་ཞིག་བཞག་པས་ཕོ་བྲང་གི་མིང་ལའང་ངང་དཀར་ཕོ་བྲང་ཞེས་ཐོགས་པར་སྐད།

ཝེར་ཚི་སྦོར་ཕོ་བྲང་ནི་འཇར་མན་གྱི་བྷོ་ཨིན་ཀྲོའུ་ཡི་ཝེར་ཚི་སྦོར་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་སྤྱི་ལོ་1719-1744བར་བསྐྲུན་པར་བཞེད། ཕོ་བྲང་གི་མདུན་དུ་ཧྥ་ལན་ཁིའི་ལྷ་མོ་མགོན་སྐྱབས་མའི་གྱེན་འཕྱུར་ཆུ་མིག་དང་། ཕོ་བྲང་གི་ནང་དུ་ལྟ་ན་སྡུག་པའི་སྐུ་བརྙན་འབུར་དུ་དོད་པའི་བར་ཁྱམས། འཛམ་གླིང་གི་ཆེས་རིང་བའི་གནམ་གཅལ་ལྡེབས་རིས་ཀྱི་སྐས་རིམ། རྔམ་བརྗིད་ལྡན་པའི་རྡོ་ཀ་མ་རིའི་ཀ་བ་དང་གསེར་གྱིས་བརྒྱན་པའི་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་བཅས་ཡོད། ཝེར་ཚི་སྦོར་ཕོ་བྲང་ནི་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པར་པཱ་རོ་ཁི་རྣམ་པའི་བཟོ་བཀོད་ཀྱི་ཚབ་མཚོན་དུ་ངོས་འཛིན་ཞིང་། སྤྱི་ལོ་1981ལོར་འཛམ་གླིང་ཤུལ་བཞག་རིག་གནས་ཀྱི་མིང་ཐོའི་ནང་དུ་ཚུད།

རྒྱལ་ས་བྷོ་ལིན་ནི་འཇར་མན་གྱི་གཞི་ཁྱོན་ཆེས་ཆེ་བའི་གྲོང་ཁྱེར་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་འཇར་མན་གྱི་བཟོ་ལས་གྲོང་ཁྱེར་དང་། སློབ་གསོ་དང་རིག་གནས་ཀྱི་རྟེན་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། འཛམ་གླིང་གི་རིག་གནས་བརྗེ་རེས་ཀྱི་ལྟེ་གནས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། བྷོ་ལིན་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུན་ཤིན་ཏུ་རིང་བའི་གྲོང་ཁྱེར་ཞིག་ཡིན་པས། གྲོང་ཁྱེར་ནང་གི་བཟོ་བཀོད་ལ་གནའ་ཉམས་དོད་ཅིང་རྔམ་བརྗིད་ལྡན། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གནས་གང་སར་སྐར་ཚོགས་ཐང་ལ་ལྷུང་འདྲའི་མཚེའུ་དང་གཙང་པོ་མང་ཞིང་། མེ་ཏོག་དང་རྩི་ཤིང་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་ཁོ་ལག་རབ་ཏུ་རྒྱས་པས། ཀུན་གྱིས་སྲོལ་རྒྱུན་དང་དེང་རབས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཟུང་དུ་སྦྲེལ་བའི་མེ་ཏོག་གི་གྲོང་ཁྱེར་ཞེས་བསྔགས་སོ། །

ཞ་རའོ་ཋི་སྦོར་ཕོ་བྲང་ནི་ཕུ་རོ་ཧྲི་རྒྱལ་རྒྱུད་ཀྱི་དབྱར་ཁའི་ཕོ་བྲང་ཡིན་ཞིང་། བཀྲག་མདངས་རྣམ་པར་བཀྲ་བའི་ཕོ་བྲང་དེས་བྷ་རོ་ཁི་བཟོ་བཀོད་རྣམ་པའི་ཁྱད་ཆོས་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ཡོད། ཕོ་བྲང་གི་ནང་དུ་རི་མོ་འགྲེམ་སྟོན་ཁང་དང་ཨེ་ཅེབ་དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང་། རིག་གནས་ཉར་ཚགས་ཁང་སོགས་སྔོན་བྱོན་མེས་པོ་ཚོའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་རྩལ་ལས་འཁྲུངས་པའི་སྒྱུ་རྩལ་བརྩམས་ཆོས་དང་རིག་དངོས་མང་པོ་ཕྱི་རབས་པའི་བསམ་བློའི་རྒྱགས་ཕྱེ་རུ་གནང་འདུག་གོ།