ཉེ་རབས་བོད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱད་ཆོས།

[གནད་བསྡུས] དེ་ཡང་རྩོམ་བྱུང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ངོས་ནས་དཔྱད་ན། བོད་ཀྱི་ཉེ་རབས(1700-1935)ལེགས་བཤད་རྩོམ་རིག་ནི་དཔེར་བྱ་གཅིག་གིས་དོན་གྱི་རྣམ་གྲངས་དུ་མའམ་བརྗོད་དོན་ཡོངས་སུ་མཚོན་ཞིང་། ས་ཆུ་མེ་རླུང་གི་འབྱུང་བ་བཞི་དང་ཤིང་མེ་ས་ལྕགས་ཆུ་སྟེ་འབྱུང་བ་ལྔ་ལ་སྦྱར་བའི་བསྟན་བཅོས་སྣ་ཚོགས་བྱུང་། ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་དཔྱད་ན། གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི《ཆུ་ཤིང་བསྟན་བཅོས》ལ་དཔེར་བྱས་པའི་དམ་པའི་ལྷ་ཆོས་ཀྱི་སྐོར་དང་། འཇུ་མི་ཕམ་པའི《རྒྱལ་པོ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས》དང་ཨ་མདོ་དགེ་བཤེས་ཀྱི《ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དཔག་བསམ་ལྗོན་པ》བཅས་གཙོས་པའི་འཇིག་རྟེན་མི་ཆོས་སྐོར་གྱི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཏེ། བརྗོད་བྱའི་ཁྱད་པར་གྱི་དབང་གིས་ལེགས་བཤད་ཀྱི་ཆུ་རྒྱུན་གཉིས་སྔ་ཕྱིར་བརྡོལ་བ་ནི་སྐབས་ཐོག་འདིའི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དམིགས་བསལ་ཅན་ཞིག་ཏུ་འདོད།

[གནད་ཚིག] ཉེ་རབས། ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས། བྱུང་འཕེལ།

བོད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་དམ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དག་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་དང་བསྟུན་བོད་རང་སའི་ཡུལ་ཆོས་ལ་ཆུ་ལ་ཆུ་བཞག་ལྟར་འདྲེས་ཏེ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་། དེའི་སྔོན་ལ་རང་རེའི་ཡུལ་དུའང་ལེགས་བཤད་ཀྱི་ས་བོན་ལྟ་བུ་མེད་པ་མིན་ཏེ། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་བྱུང་བའི《ཕུས་ནུ་ལ་བཏམས་ཤིང་བསྟན་པའི་མདོ》དང《མྱིའི་སྤྱོད་ལམ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བསྟན་པ》《འཕྲུལ་ཀྱྀ་བྱིག་ཤུས་ཕྱི་མ་ལ་བསྟན་པའྀ་མདོ》བཅས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་ཤོག་དྲིལ་དག་ནི་དུས་སྔ་མོའི་ལེགས་བཤད་ཀྱི་རིགས་སོ། ། གཞན་དུ། བསྟན་པ་སྔ་དར་ནས་བཟུང་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གསུང་རབ་མང་པོ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུའི་སྒོ་འཕར་ཕྱེ་ཞིང་། དེ་དང་མཐུན་པར་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དུ་མའང་བོད་སྐད་དུ་འགྱུར་བ་བསྟན་འགྱུར་གྱི“གོ”དུམ་པར་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་བདུན་བསྡུས་ཡོད། དེ་དག་དུས་རབས་བརྒྱད་པ་ནས་བཅུ་གཅིག་པའི་སྐབས་ལ་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་པ་དང་རྒྱ་གར་གྱི་པཎྜི་ཏས་ཕན་ཚུན་གྲོགས་སུ་བྱས་ཏེ་བསྒྱུར་པ་ཤ་སྟག་གོ ། ཕྱིས་སུ་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཁོང་གི་ཐོས་བསམ་སྒོམ་པའི་ཐུགས་གཞིག་དང་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་མྱོང་བ། རྒྱ་གར་གྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དག་ལ་དཔེ་བལྟས་ཏེ《ལེགས་པར་བཤད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར》རམ་ཡོངས་གྲགས་སུ《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》དང་། 《ལེགས་བཤད་འཕྲུལ་གྱི་དྲ་བ》《སྐྱེས་བུའི་རྣམ་འབྱེད་བཤད་པ་གཞོན་ནུའི་མགུལ་རྒྱན》《ཆོས་དང་ཆོས་མ་ཡིན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་ལེགས་བཤད་ཉི་མའི་སྙིང་བོ》སྟེ་ཚིགས་བཅད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་གསུམ། ཚིག་ལྷུག་གི་ལེགས་བཤད་གཅིག་མཛད་དེ་ལེགས་བཤད་ཅེས་པའི་རྩོམ་ལུས་འདི་བོད་སྐད་ཀྱི་ལམ་ནས་བརྗོད་བྱ་རྗོད་བྱེད་དང་། གཞུང་ཚད་ཀྱི་གྲུབ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་འགྲོ་བར་རྨང་གཞི་བཏིང། གཞན་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་མཁས་གྲུབ་ཆེན་པོ་སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་བོས(1360-1406) 《མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད》སོགས་གཞིར་བྱས་ཏེ《ལེགས་པར་བཤད་པའི་གཤེན་དབྱངས》ཞེས་པ་བརྩམས། གཞུང་ཚད་ལེན་སྟངས་དང་དཔེ་དོན་སྦྱོར་ལུགས། ལྟ་གྲུབ་འགྲེལ་ཕྱོགས་ཕལ་ཆེར་ལ་རྒྱ་གར་གྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དང《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》ཀྱི་བྱིན་རླབས་ཞུགས་ཡོད་པ་ནི་ཟུར་བལྟས་ལེབ་མཐོང་དུ་སྣང་།དེར་མ་ཟད་དགའ་ལྡན་ཁྲི་རབས་བཅོ་ལྔ་པ་པཎ་ཆེན་བསོད་ནམས་གྲགས་པས (1478-1554)《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》དཔེ་གཞིར་བྱས་ཏེ་མཁས་བླུན་སྤྱིའི་ཁྱད་པར་མདོར་བསྟན་དང་།བྱེ་བྲག་གི་ཁྱད་པར་རྒྱས་པར་ཕྱེ་སྟེ《མཁས་པ་དང་བླུན་པོ་བརྟག་པའི་བསྟན་བཅོས་དགེ་ལྡན་ལེགས་བཤད་པདྨ་དཀར་པོའི་ཆུན་པོ》ཞེས་བྱ་བ་གསུངས། འདིར་ཐུབ་པའི་སྐྱེས་རབས་སོགས་སྔོན་གྱི་བྱུང་བ་དང་དུས་ཀྱི་མཐོང་ཐོས་སོགས་དཔེའམ་དཔེ་ཆོས་སུ་དྲངས་ཏེ་སྐབས་དོན་རྫོགས་པར་བསྟན་པས། 《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》ཀྱི་རྗེས་ནས་བྱུང་བའི་རྩོམ་རྒྱ་འཐུས་ཚང་ཅན་དུ་འགྱུར་བཞིན་པའི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཤིག་ཏུ་འདོད། སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་བོ་འདས་ནས་ལོ་ངོ་བརྒྱ་དང་སོ་གཅིག་འཁོར་བའི་ལོར་རྒྱལ་རོང་ཁྲོམ་ར་ཞེས་པར་ལྡོང་བཙུན་བསོད་ནམས་གཡུང་དྲུང(1537-1609)འཁྲུངས་ཤིང་ཁོང་གིས་ནམ་མཁའ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་བསྐུལ་ངོར《ལེགས་བཤད་ལམ་གྱི་རིམ་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཚིག་བར་བདུན་ལ་ཤད་བར་དུ་བགྱིས་པ་ཤོ་ལོ་ཀ་དྲུག་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་པ》ཞེས་བྱ་བ་མཛད། གོང་དུ་བཀོད་པ་དག་ནི་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་ཡར་སྔོན་དུ་བྱུང་བའི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཤ་སྟག་སྟེ། འདི་དག་ལས་འགའ་ཞིག་ནི་རྩོམ་པ་པོ་གང་ཡིན་གསལ་བར་མ་ངེས་ཀྱང་བོད་རང་ས་ནས་བྱུང་བ་དང་གཅིག རྒྱ་གར་གྱི་པཎྜི་ཏ་དང་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་པ་ཕན་ཚུན་བགྲོས་ཏེ་བསྒྱུར་པ་དང་གཉིས། བོད་ཀྱི་མཁས་པས་རང་སྐད་དུ་བརྩམས་པ་སོགས་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དུ་མ་སྣང་། བརྗོད་བྱ་དང་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཐད་ནས་ཀྱང་རྒྱ་གར་གྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་དམ་པའི་ལྷ་ཆོས་ཀྱི་དོན་བརྗོད་པ་གཙོ་བོར་བྱས། རྗོད་བྱེད་ཚིག་ལྷུག་གི་རིམ་པ་ནས་ཕལ་ཆེ་བ་ཚིགས་བཅད་དང་། ཤོ་ལོ་ཀ་གཅིག་ལ་ཚིག་རྐང་བཞི་དང་ཚིག་རྐང་རེར་ཚེག་བར་བདུན་དུ་སྣང་། འདི་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དང་སྙན་ངག་མེ་ལོང་བོད་དུ་དར་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལས་བྱུང་བར་མངོན་པས། འཕེལ་རིམ་འདི་ལས་བོད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་རྩོམ་རིག་ནི་ཐ་ཐོར་དུ་གནས་པའི་རྣམ་པ་ལས་འདས་ཏེ་ལུས་དང་བརྗོད་དོན་འཐུས་ཚང་དུ་འགྱུར་བའི་རྣམ་པ་གསལ་བར་མངོན་ཞིང་། དེས་ཕྱིས་འབྱུང་བསྟན་བཅོས་དག་ལ་ཆུ་ལུད་དང་དྲོད་གཤེར་ལྟ་བུའི་མཐུན་རྐྱེན་བསྐྲུན་པའང་རྟོགས་ཐུབ།

གཅིག ཉེ་རབས་ལེགས་བཤད་རྩོམ་རིག་གི་བྱུང་བ།

ཉེ་རབས་ཀྱི(1700-1935)ལོ་ངོ་ཉིས་བརྒྱ་སོ་ལྔའི་རིང་ལ་སྔོན་དར་རྩོམ་རིག་བྱེ་བྲག་པ་དག་སྨིན་ཐག་ཆོད་ཅིང་། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཚུལ་ཡང་རྣམ་པ་ཙམ་མིན་པར་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་གྲུབ་སྟངས་དང་། གཏན་ཚིགས་ཀྱི་སྒྲུབ་ལུགས། བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་བཅས་སྣ་གང་ནས་དཔྱད་ཀྱང་ཕུན་ཚོགས་གྲ་རྒྱས་སུ་སྣང་། དམིགས་བསལ་དུ་ལེགས་བཤད་རྩོམ་རིག་ལ་མཚོན་ནའང་བརྗོད་བྱ་དང་རྗོད་བྱེད། རྩོམ་སྟངས་དང་དཔེ་དོན་སྦྱོར་ལུགས། ཁོག་འབུབས་དང་གཞུང་ཚད་སོགས་གང་ཐད་ནས་སྔོན་གྱི་སྒྲིག་གཞི་ཐར་ཐོར་བ་དང་བརྗོད་གཞི་སྣ་རྐྱང་བ། རྗོད་བྱེད་ཆིག་རྐྱང་དང་བརྗོད་བྱ་སྤྱི་རྡོག་ཙམ་ལས་འདས་ཏེ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བབས་པ། རྗོད་བྱེད་གདམས་ཡུལ་ལ་དམིགས་ཏེ་འབོལ་རྩོམ་གྱི་ལུགས་དང་པཎྜི་ཏའི་ལུགས་ཀྱི་ཚིག་རྒྱན་གྱི་བཀོད་པ་སྣ་ཚོགས་རང་དབང་དུ་བྱས་པ། གཞུང་ཚད་ཀྱང་ལེའུ་དང་སྐབས། རབ་བྱེད་བཅས་བསྟན་བཅོས་ཆེན་པོའི་ལུགས་ལྟར་བརྩམས་ཡོད་པས་དུས་ཀྱིས་བཅད་དེ་ཉེ་རབས་ཀྱི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་དག་བྱེ་བྲག་ཏུ་གླེང་ན་དགོས་པ་ངེས་ཅན་ལྡན།

དེ་ཡང་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པ་ནས་ཉི་ཤུ་པའི་དུས་དཀྱིལ་ལ་དབུ་སུམ་པ་པཎྜི་ཏ་ནས་མཇུག་ཨ་མདོ་དགེ་བཤེས་འཇམ་དཔལ་རོལ་བའི་བློ་གྲོས་ཀྱི་བར་དུ་མཁས་དབང་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་བཅུ་དགུ་བཞུགས་པ་རྣམས་རེའུ་མིག་ཏུ་དྲངས་ཏེ་གསལ་བར་བཀྲམ་ན་འདི་ལྟ་སྟེ།

ས་པཎ་གྱིས《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》མཛད་པ་ནས་སུམ་པ་པཎྜི་ཏས1761ལོར《མིའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མེ་ཏོག་ཕྲེང་མཛེས》མཛད་པའི་བར་ཧ་ལམ་ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་ལྔ་ལྷག་ཟིན་ཅིང་། འདིའི་རིང་ལ《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》ཀྱིས་མཚོན་པའི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་བདུན་མ་གཏོགས་མེད་པ་འདིས་ཀྱང་དུས་སྐབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་རིང་རང་རེའི་དགོན་སྡེ་དང་སྡེ་དེར་བྱོན་པའི་མཁས་གྲུབ་དག་གིས་གཞུང་བཀའ་པོད་ལྔ་དང་། སྔགས་རྒྱུད་སྡེ་བཞིའི་སྐོར་ལ་ཐོས་བསམ་དང་བསྟན་བཅོམ་རྩོམ་པ་ལས། མིའི་ནར་མའི་ཀུན་སྤྱོད་ལ་ཐུགས་གཞིག་གནང་སྟེ་དེར་མཐུན་གྱི་བསྟན་བཅོས་མཛད་པའི་སྲོལ་ནི་ཆགས་མེད་པ་འདྲ། ཉེ་རབས་ཀྱི་དུས་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་སྔོན་གྱི་ལེགས་བཤད་ལ་འགྲེལ་བ་དང་རང་གིས་བསྟན་བཅོས་གསར་རྩོམ་བྱེད་པའི་དུས་སྐབས་ཤིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཆོག་སྙམ།

གཉིས། ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

དེ་ཡང་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས། རིགས་པས་དཔྱད་ན་ཆོས་ལུགས་མི་འགལ་ཞིང་། ། འཇིག་རྟེན་བྱ་བ་ཀུན་ནས་ལེགས་བསྒྲུབ་པ། ། ཞེས་འཇིག་རྟེན་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་གནས་ལུགས་གཙོ་བོར་སྟོན་པ་ནི་ལེགས་བཤད་ཀྱི་བརྗོད་གཞིའམ། ལེགས་བཤད་ཡིན་ན་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་སྟོན་པ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་ཉེ་རབས་སུ་སླེབས་པ་ན། ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ནང་དོན་ཡང་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་དོན་ཙམ་སྟོན་པ་ལས་བརྒལ་ཏེ། ཐར་བ་དང་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའམ་གང་ཟག་གི་རྒྱུད་ཀྱི་ལོག་རྟོག་སེལ་བྱེད་ཀྱི་ཐབས་སྟོན་པའི་དམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་བརྗོད་བྱས་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ལུས་ཕལ་ཆེར་ཟིན་པའི་ཚད་དུ་སླེབས། དེ་བཞིན་དུ་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ལུས་དང་གཞུང་ཚད། མཚན་བྱང་སོགས་ཀྱི་ཐད་ནས་ཀྱང་སྔོན་དང་བསྡུར་ན་ཐོད་བརྒལ་གྱི་ཆ་དུ་མ་ཞིག་ཡོད་པ་གཤམ་ནས་རེ་རེ་བཞིན་སྤྲོས་ན།

1.ལུས་དང་གཞུང་ཚད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

ལེགས་བཤད་ནི་མཐོ་དམན་དབུལ་ཕྱུག་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་རང་གི་ས་ཚོད་ལྟར་ཉམས་སུ་བསྟར་ཆེད་བརྩམས་པ་ཡིན་པས། འདི་ལ་ཐོག་མའི་དུས་སུ་ལུས་དང་གཞུང་ཚད་ཀྱི་ངོས་ནས་རྣམ་གཞག་ཆེར་མི་བྱེད་ཀྱང་། རྒྱ་གར་གྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་བདུན་བོད་དུ་བསྒྱུར་པ་དང་དེ་དག་གཞིར་བྱས་ཏེ་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》མཛད་པ་ནས་བཟུང་རང་རེའི་མཁས་པའི་སྡེར་ལེགས་བཤད་རྩོམ་སྟངས་ཀྱི་མ་གདན་ལྟ་བུ་ཞིག་བཤམས་ཤིང་། རྐྱེན་དེ་ལས་ཕྱིས་འབྱུང་མཁས་པ་དག་གིས་སྔར་གྱི་རྩོམ་རྒྱ་གཞིར་བྱས་ཏེ། ལེགས་བཤད་རྩོམ་པ་དང་དེའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་གསར་གཏོད་ཀྱི་ཆའང་དུ་མ་ཞིག་བསྣན། རྒྱ་གར་གྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་བདུན་ལས་ཙ་ན་ཀའི་རྒྱལ་པོ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དང་མ་སུ་རཀྵས་བྱས་པའི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་གཉིས་ལེའུར་བྱས་པ་སྔ་མར་ལེའུ་བརྒྱད་དང་ཕྱི་མར་ལེའུ་བདུན་གྱིས་གྲུབ། ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》རབ་བྱེད་དགུར་བཀོད་དེ་མཛད་པའང་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་འདི་གཉིས་ལ་དཔེར་བྱས་པར་མངོན། དེའི་ཕྱིས་སུ་བྱོན་པའི་སུམ་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་གྱི《མིའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མེ་ཏོག་ཕྲེང་མཛེས》དང་གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི《ཆུའི་བསྟན་བཅོས》དང《ཤིང་གི་བསྟན་བཅོས》 དཀྱིལ་ཟུར་བློ་བཟང་སྦྱིན་པའི《ཟླ་བའི་བསྟན་བཅོས》 ནོམ་ཆུ་མཁན་པོ་ངག་དབང་ཕུན་ཚོགས་ཀྱི《མེའི་བསྟན་བཅོས》དང《ལྕགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས》《ལེགས་བཤད་དབང་གི་རྒྱལ་པོ》 པཎ་ཆེན་བློ་བཟང་ཐུབ་བསྟན་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མའི《སའི་བསྟན་བཅོས》དང《ཆུའི་བསྟན་བཅོས》 བཅས་ཕུད་པའི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་གཞན་དག་རབ་བྱེད་དང་ལེའུར་བྱས་ཡོད། ལེགས་བཤད་དེ་དག་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་བསྟན་བཅོས་ལྟར་གཞུང་རྒྱས་པའི་རིགས་མིན་པར་ལེགས་བཤད་གདམས་ཡུལ་གྱི་ལུས་ངག་ཡིད་གསུམ་གྱི་སྤྱོད་ལམ་སོགས་འཆོས་བྱེད་ལ་དགོངས་ཏེ་མཛད་པ་ཡིན་ལ། དེའང་རབ་བྱེད་རེ་རེར་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་ལེགས་ཉེས་བླང་དོར་གྱི་རྣམ་གཞག་སྤྱིར་ཕྱེ་སྟེ། བྱེ་བྲག་ཏུ་མཁས་བླུན་དང་དབུལ་ཕྱུག མཆོག་དམན་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་མེད་པར་ཐམས་ཅད་བག་ཡོད་པར་བྱས་ཏེ་རང་གི་ལུས་ངག་གི་སྤྱོད་པར་བརྟག་ཚུལ་དང་། རྒྱལ་པོ་དང་དམངས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་ལེགས་པར་སྲུང་ཚུལ་སོགས་ལུས་ཡོངས་རྫོགས་ཚིགས་བཅད་ཡིན་ལ། གཞུང་དངོས་ཀྱི་ཚིགས་བཅད་བྱིངས་ཚེག་བར་བདུན་མ་དང་དགུ་མ། བཅུ་གཅིག བཅུ་གསུམ་སོགས་སུ་བསྡེབས་ཡོད། གཞུང་ཚད་ཀྱང་ལེའུ་དང་སྐབས། རབ་བྱེད་བཅས་བསྟན་བཅོས་ཆེན་པོའི་ལུགས་ལྟར་བརྩམས་ཤིང་། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མཆོད་བརྗོད་དང་བསྔོ་སྨོན་ཕུད་པའི་གཞུང་ཧྲིལ་བོར་མང་མཐའ་ལ་རབ་བྱེད་ཉེར་གཅིག་དང་ཉུང་མཐའ་ལ་རབ་བྱེད་གཉིས་སུ་སྣང་།དེའང་ཤོ་ལོ་ཀའི་གྲངས་ཀྱི་ཐད་གཞུང་ཧྲིལ་བོར་ཤོ་ལོ་ཀ་ཉི་ཤུ་རྩ་གྲངས་ཅན་དང་། བརྒྱ་ནས་སྟོང་ཕྲག་གཅིག་ལྷག་ཅན་ཡང་ཡོད་པ་གཤམ་གསལ་ལྟར།རྫ་དཔལ་སྤྲུལ་འཇིགས་མེད་ཆོས་ཀྱི་དབང་པོའི《གཞོན་ནུ་བློ་ལྡན་གྱི་དྲིས་ལན་ལེགས་བཤད་བློ་གྲོས་སྙིང་བོ》ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཚིག་རྒྱན་སོགས་ཀྱིས་མ་བཅིངས་པར་འབོལ་རྩོམ་གྱི་ལུགས་སུ་བརྩམས་ཤིང་། རྒན་གཞོན་ཟུང་གི་དྲི་བ་དྲིས་ལན་གྱི་ཚུལ་དུ་གནས་སྐབས་ཚེ་འདིའི་འགྲོ་ལུགས་དང་།འཇིག་རྟེན་མིའི་མཐུན་འཇུག་ལས་བརྩམས་པའི་མིའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཤིག་ཡིན། བསྟན་བཅོས་གཞན་རྣམས་ནི་ཚིགས་བཅད་དུ་བསྡེབས་ཡོད་ཅིང་ཤོ་ལོ་ཀ་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་རྐང་བཞིས་གྲུབ་པ་ཡིན། བརྗོད་བྱའི་དབང་གིས་རྐང་བ་ལྔ་དང་དྲུག བརྒྱད། དགུ་སོགས་སུ་བྱས་པ་ནི་དཔེར་ན།“ཡ་རབས་རྣམས་ལ་བསྟོད་བྱ་ཞིང་། ། མ་རབས་རྣམས་ཀྱི་མགོ་འཕང་སྨད། ། དེ་ལྟར་ལེགས་ཉེས་ཤན་འབྱེད་པའི། ། མི་བདག་གང་ན་ཡོད་པ་དེར། ། སྐྱེ་བོ་ཡ་རབས་དགའ་འགྱུར་ཞིང་། ། མ་རབས་རྣམས་ཀྱང་བག་ཡོད་འགྱུར། ། ལྡོག་ན་མ་རབས་སྐྱེ་བོ་ཡིས། ། ས་སྟེང་གང་གྱུར་ཆུས་སྲིད་བརླག །”①ཅེས་པ་ལྟ་བུར་རྐང་བ་བརྒྱད་དང་།གཞན་ཡང《ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དཔག་བསམ་ལྗོན་པ》ལས་ཀྱང་།“ཤེས་རབ་མེད་པའི་རྨོངས་ཆེན་དགྲས། ། གཞོན་ནུ་འདོད་པའི་ཚོགས་ཀྱིས་བསླུ། ། མཁས་པ་ང་རྒྱལ་བཏུད་དེ་བསླུ། ། བླ་མ་ཆོས་བརྒྱད་ཐབས་ཀྱིས་བསླུ། །རྒྱལ་པོ་རང་འདོད་དཔུང་གིས་བསླུ། ། བློན་པོ་གཡོ་སྒྱུའི་རྩལ་ལས་བསླུ། ། ཕལ་ཆེར་ཆགས་དང་སྡང་བས་བསླུ། ། ལ་ལ་ང་རྒྱལ་སྟོབས་ཀྱིས་བསླུ། ། འགའ་ཞིག་སྒྱིད་ལུག་ཞུམ་པས་བསླུ། །བསླུ་ཚུལ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པའི། ། སྐྱོན་རྣམས་ཟད་མཐའ་ག་ལ་ཐུག ། མདོར་ན་ཤེས་སྒྲིབ་ཕྲ་མོ་ནས། ། དམྱལ་བའི་སྡུག་བསྔལ་རགས་པའི་བར། ། སྐྱོན་རྣམས་གང་དང་གང་མཆིས་པ། ། ཤེས་རབ་མེད་པའི་རྨོངས་པ་ཡིས། ། བསྐྱེད་པའི་ངང་ཚུལ་ཤེས་གྱིས་ལ། ། ངེས་པར་གཟོད་བྱེད་ཉོན་མོངས་ཀྱི། ། དྭངས་པ་འདི་ཉིད་འཇོམས་པར་གྱིས། །”① ཞེས་རྐང་བ་བཅོ་བརྒྱད་ཅན་ཡང་ཡོད་དོ། །

2.བརྗོད་བྱའི་ཁྱད་ཆོས།

ཕྱིས་ཀྱི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་འདི་དག་ཚིག་དོན་གཉིས་ཆར་ནས་རྒྱ་གཞུང་གི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ལ་བསྟུན་ཚབས་ཆེ་ཡང་། ཡུལ་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་ཆའང་དུ་མ་ཞིག་བྱུང་ཡོད། རྒྱ་གར་གྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་བདུན་ལས་སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་གསུམ་གྱི་བརྗོད་བྱ་ལ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆ་དང་། དེའི་རྗེས་ཞུགས་ལྟ་བུར་ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད་ཀྱི་རབ་བྱེད་དགུ་པ་ལའང་ལྷ་ཆོས་ལ་སྦྱར། ཕྱིས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དག་གི་བརྗོད་བྱ་ལས་ལུགས་གཉིས་དང་དེ་ལས་ཀྱང་ཆོས་ལུགས་ལ་སྦྱར་བ་ཇེ་མང་དུ་གྱུར་པ་ནི་དཔེར་ན། 《ཆུའི་བསྟན་བཅོས》ལས།“འཇིག་རྟེན་ཡ་རབས་སྤྱོད་པ་ནས། ། མདོ་སྔགས་ལམ་གྱི་རིམ་པའི་བར། ། དཔེར་བྱ་གཅིག་གིས་མཚོན་པ་འདི། ། ལེགས་བཤད་འཕྲུལ་གྱི་རྒྱ་མཚོ་ཡིན། །”②ཞེས་དང་། 《རླུང་གི་བསྟན་བཅོས》ལས།“ཚོགས་གཉིས་མཐར་སོན་སངས་རྒྱས་དེའི། །

སྐུ་གཉིས་མངོན་དུ་བྱེད་པའི་ཐབས། ། ལུགས་གཉིས་བླང་དོར་གཡོ་བའི་རླུང་། ། དོན་གཉིས་འགྲུབ་ཕྱིར་འདི་ན་སྤྲོ། །”③ཞེས་དང་། 《ཟླ་བའི་བསྟན་བཅོས་ལས》“ཆོས་དང་འཇིག་རྟེན་ཁྲིམས་ལུགས་གཉིས། ། འགལ་མེད་མཉམ་པོར་སྤྱོད་པའི་ཚུལ། ། རབ་གསལ་ཟླ་བའི་བསྟན་བཅོས་འདི། ། མགྲིན་པའི་མཚོ་ནས་འདོན་ལ་སྤྲོ། །”④ཞེས་པ་ལྟ་བུའོ། ། དེ་དག་བསྡུས་ན། གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེས“དམ་པའི་ཆོས་ལ་བརྩོན་བྱས་ན། ། སྲིད་ཀྱི་དཔལ་ཡང་དེ་ཡིས་འགྲུབ། །”⑤ཅེས་པ་བཞིན་ནོ། ། དེར་མ་ཟད་ཕྱི་མ་ཕྱི་མས་སྔ་མ་སྔ་མར་དཔེར་བལྟས་ཏེ་བརྗོད་དོན་ཕལ་ཆེར་ཕྱོགས་གཅིག་གནད་དུ་བཟུང་སྟེ་བསྟན་པ་ནི། ཕྱིས་འབྱུང་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་མཁན་ཕལ་ཆེ་བས་མདོ་སྔགས་གཉིས་འགལ་མེད་དུ་ཉམས་བཞེས་མཛད་པའི་གནད་ལས་འཕྲོས་ཏེ་འཇིག་རྟེན་ལུགས་གཉིས་ཀྱང་གཅིག་གྲོགས་གཅིག་ཏུ་ཤར་བར་གཟིགས་ཤིང་། དེ་ཡང་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་རྣམ་པར་བརྩམས་པ་འདི་ནི། བོད་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དུས་སྔ་མོ་ནས་རང་རེ་ཅག་ལ་དེང་སྐབས་འཛམ་གླིང་སྤྱི་དཔེར་ཆགས་བཞིན་པའི་དཔལ་ཡོན་ཞེས་པར་ལམ་སྟོན་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་གནང་ཡོད་པར་འདོད། གཞན་《ཤིང་གི་བསྟན་བཅོས》སུ།“དེ་ལྟར་ཤིང་གི་བསྟན་བཅོས་ལས། ། ཆོས་ཀྱི་ལམ་བསྟན་སརྒ་སྟེ། ། ད་ནི་འཇིག་རྟེན་ཚུལ་ལུགས་འགའ། ། བཤད་དོ་རྣ་བ་བླགས་ཏེ་ཉོན། །”①ཞེས་དང་། 《ཆུའི་བསྟན་བཅོས》ལས།“འཇིག་རྟེན་ཚངས་པའི་རལ་ཀློང་དུ། ། འཁྱམས་པའི་སརྒ་མཐར་སོན་ཏེ། །

སྒྲིབ་གཉིས་དྲི་མ་འཁྲུད་པའི་ཕྱིར། ། དམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་ལམ་དུ་འདྲེན། །”②ཞེས་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཕྱེད་སྔ་མར་འཇིག་རྟེན་མི་ཆོས་དང་ཕྱི་མར་དམ་པའི་ལྷ་ཆོས་བསྟན། 《མིའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མེ་ཏོག་ཕྲེང་མཛེས》ལས།“དེས་ན་ཡ་རབས་སྤྱོད་གཙང་དགེ་བཅུ་སྤྱོད། ། ཆང་སྤོང་འཚོ་བཟང་མི་འཚེ་གུས་སྦྱིན་མཆོད། ། ཚངས་གནས་བཞི་ལྡན་མངོན་མཐོའི་རྒྱུ་བཅུ་དྲུག །གཞན་ཡང་དཀོན་མཆོག་ལ་གུས་དམ་ཆོས་བརྩོན། །③ཞེས་ལེགས་བཤད་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་ལུགས་གཉིས་དང་དགོས་དོན་གཙོ་བོ་དམ་པའི་ལྷ་ཆོས་ལ་སྦྱར་བ་ཤས་ཆེ། དེ་ལས་ཀྱང་ཉམས་ལེན་གྱི་རིམ་པ་དངོས་ལས་བློ་ལྡོག་རྣམ་བཞི་དང་ཕྱིན་དྲུག་གི་སྤྱོད་པའི་སྐོར་ནས་བརྩམས་པ་ནི། ཇི་སྐད་དུ།“མཐར་ནོམ་ཆུ་མཁན་པོ་ངག་དབང་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་མེ་དང་། ལྕགས་དང་།རིན་པོ་ཆེའི་བསྟན་བཅོས་ཞེས་རྣམ་པ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་སུ་སྣང་ཡང་བརྗོད་བྱ་ཆོས་དང་སྦྱར་བ་མཛད་ལ། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མིང་ལའང་དམ་པ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་མེའི་བསྟན་བཅོས་ཐར་ལམ་གསལ་བའི་སྒྲོན་མེ་སོགས་སུ་བཏགས། རྒྱ་གར་གྱི་རིག་གནས་ལས་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཞེས་པའི་ལུགས་ནི་སྲིད་ལུགས་ལ་གོ་ཡང་འདི་པས་རྩ་བ་ནས་ཆོས་ལུགས་སུ་བསྒྱུར་འདུག”④ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། ། དེ་དག་ཅུང་ཞིབ་རྒྱས་སུ་བཀོད་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། 《མེའི་བསྟན་བཅོས》ལས།“ཕྱིན་དྲུག་བསྡུ་བཞིའི་སྒྲོན་འོད་ཀྱིས། ། འགྲོ་ལ་ཕན་བདེའི་སྣང་བ་སྟེར། །བློ་མཆོག་རྣམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ལ། ། དགའ་བཞིན་འཇུག་པ་ཨེ་མ་རྨད། །”⑤ཅེས་དང་།“བསྡུ་བཞིའི་སེམས་ཅན་ཚིམ་འདོད་པས། ། མཁོ་བ་སྦྱིན་པ་ཐོག་མར་གཅེས། ། སྦྱིན་རྫས་ཁབ་སྐུད་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་། ། སྦྱིན་ཡུལ་སྤྲོ་དགའ་ལྷག་པར་འདྲེན། །”⑥ཞེས《ལྕགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས》ལས་དང་། གཞན་བཤེས་གཉེན་བསྟེན་ཚུལ་གྱི་སྐོར་ལ། 《མེའི་བསྟན་བཅོས》ལས།“རིན་ཆེན་སྒྲོན་མེ་བསྟེན་བྱས་ན། ། མུན་པ་སེལ་ཞིང་སྣང་བ་གསལ། ། དེ་བཞིན་དམ་པའི་བཤེས་ལ་བསྟེན། ། གཏི་མུག་མུན་སེལ་ཤེས་རབ་གསལ། །”⑦ཞེས་པ་བཞིན། ལེགས་བཤད་ཀྱི་ཤོ་ལོ་ཀ་རེ་རེའི་ནང་དུ་ལུགས་གཉིས་བླང་དོར་གྱི་གནད་རྣམས་གཏན་ཚིགས་དང་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ཚིག་འཇམ་ཞིང་དོན་རྣོ་བ། གནད་དུ་འཁེལ་བའི་སྒོ་ནས་གདམས་པས། བརྗོད་བྱའི་གོ་རིམ་ལྡན་ཞིང་ནང་དོན་གསལ་ཆ་ཆེ་བའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ལ། ཁྱད་ཆོས་དེ་འདྲ་ཞིག་གྲུབ་པར་བསྟན་བཅོས་ཕྱི་མ་ཕྱི་མས་སྔ་མ་སྔ་མར་མིག་ལྟོས་བགྱིས་ཡོད་པ་མཁས་པ་རྣམས་ནས་ཞལ་གྱིས་བཞེས་ཚུལ་ལ།“གྲགས་སྙན་ནོར་བུའི་ཞགས་པ་ཡིས། ། རྒྱ་བོད་འཛིན་མའི་མཐའ་བཅིངས་པ། ། དཔལ་ལྡན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏའི། ། ལེགས་བཤད་ལམ་ལ་བརྟེན་པ་ཡིན། །”⑧ ཞེས《ཤིང་གི་བསྟན་བཅོས》ལས་དང་། གཞན་ཡང་དཀྱིལ་ཟུར་བློ་བཟང་སྦྱིན་པས།“ལུགས་ཟུང་བ་དན་གཡོ་བའི་ལེགས་བཤད་རླུང་གི་བསྟན་བཅོས་ཞེས་བྱ་འདི་ནི་གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེས་མཛད་པའི་ཆུའི་བསྟན་བཅོས་དེ་ཉིད་མིག་ལམ་དུ་གྱུར་ཅིང་། བླ་མ་རིན་པོ་ཆེ་རྣམ་རྒྱལ་བཟོད་པ་དེ་ཉིད་ཀྱིས་མཛད་པའི་ས་དང་མེའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱང་ཡོད་པར་གྲགས་པས་ད་དུང་དེ་དག་གི་སྟེང་དུ་རླུང་གི་བསྟན་བཅོས་ཤིག་ཀྱང་བྱུང་ན་འབྱུང་བ་བཞིའི་བསྟན་བཅོས་ཆ་ཚང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་བློ་གསལ་རྣམས་སྤྲོ་བ་སྐྱེས་ནས་བསྟན་བཅོས་དེ་དག་ལ་ཐོས་བསམ་གྱི་སྒོ་ནས་འཇུག་འདོད་ཆེ་བ་ཡོད་རེའི་བསམ་པས་ཀུན་ནས་བསླངས་ཏེ།”①ཞེས་དང་། པཎ་ཆེན་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མས།“ཚུལ་འདིའང་དཀོན་མཆོག་གསུམ་འདུས་དངོས། ། འཇམ་མགོན་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ་མཆོག །གང་གི་ཞལ་ལུང་ཆུ་ཡི་གཏེར། ། རྣམ་བཞིའི་བགྲོད་པའི་རྗེས་སུ་བསྒྲུབས། །”②ཞེས། གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ་དང་དཀྱིལ་ཟུར་བློ་བཟང་སྦྱིན་པ། རྗེ་དྲུང་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན། པཎ་ཆེན་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ་རྣམས་ནས་རང་རང་གི་ལེགས་བཤད་རྩོམ་སྐབས་བསྟན་བཅོས་སྔ་མ་རྣམས་ཀྱི་ཆ་ཤས་བླངས་ཡོད་ལ། ལེགས་བཤད་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་འཐུས་ཚང་དུ་འགྲོ་བར་ཐུགས་དགོངས་བཞེས་ཡོད་པའང་རྟོགས་ཐུབ། གཞན་རྗེ་དྲུང་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན་གྱིས་ཀྱང་ས་ཆུ་མེ་རླུང་ཤིང་གི་བསྟན་བཅོས་བཅས་གསུངས་པར་དཔགས་ན། དེ་དུས་ནས་འབྱུང་བ་ལྔའི་དཔེ་ལ་སྦྱར་བའི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་བཞུགས་པར་སྣང་ཡང་ད་ལྟ་ཆ་ཚང་བར་མཇལ་དུ་མེད།《རྒྱལ་པོ་དང་དམངས་ལ་སྤྲིངས་པའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་འཇིག་རྟེན་གསོ་བའི་སྨན》དང《དམངས་ལ་སྤྲིངས་པའི་གཏམ་དཔེ་དོན་འབྲེལ་བ》《རྒྱལ་པོ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས》《ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དཔག་བསམ་ལྗོན་པ》སོགས་ནི་རྣམ་པའི་ཆ་ནས་མིའི་ཆོས་ལུགས་ལ་སྦྱར་བ་གཙོ་ཆེ་ཞིང་།ལྷག་པར་དུ《རྒྱལ་པོ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ས་གཞི་སྐྱོང་བའི་རྒྱན》ནི་འཇམ་མགོན་མི་ཕམ་པས་སྡེ་དགེ་ས་སྐྱོང་བླ་མ་ངག་དབང་འཇམ་དཔལ་རིན་ཆེན་དང་། 《ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དཔག་བསམ་ལྗོན་པ》ནི་ཨ་མདོ་དགེ་བཤེས་འཇམ་དཔལ་རོལ་བའི་བློ་གྲོས་ཀྱིས་མགོ་ལོག་ཨ་སྐྱོང་དཔོན་པོ་བསྟན་འཛིན་གྲགས་པ་ལ་གདམས་པ་སྟེ། གདམས་ཡུལ་གཉི་ག་རྒྱལ་པོ་དང་དཔོན་པོ། གདམས་དོན་སྲིད་ཀྱི་སྐྱོང་ལུགས་ཡིན། བརྗོད་བྱ་དང་གཞུང་ཚད་ཀྱི་ཐད་ནས་སྔ་མ་འཕགས་པ་གསེར་འོད་དམ་པ་དང་། ས་སྙིང་འཁོར་ལོ་བཅུ་པ། མདོ་སྡེ་དྲན་པ་ཉེར་གཞག་སོགས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་བཀའ་དང་། སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཤེས་རབ་བརྒྱ་པ་དང་རིན་ཆེན་ཕྲེང་བ་སོགས་གཏམ་ཚོགས་ཀྱི་སྐོར། སློབ་དཔོན་མ་ཏི་ཙི་ཏྲས་རྒྱལ་པོ་ཀ་ནིས་ཀ་ལ་སྤྲིངས་པ་དང་སངས་རྒྱས་གསང་པས་བོད་རྒྱལ་བློན་ལ་སྤྲིངས་པ་སོགས་སྤྲིངས་ཡིག་གི་སྐོར།

སློབ་དཔོན་ཉི་མ་སྦས་པའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་མཛོད་དང་ཙ་ན་ཀའི་རྒྱལ་པོ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས། ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད་སོགས་རྒྱ་བོད་མཁས་པས་བརྩམས་པའི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དུ་མར་ཁུངས་བཅོལ་ཏེ། མི་བདག་མཁས་པའི་སྒོ་གསུམ་གྱི་སྤྱོད་ལམ་དང་འཁོར་གྱི་སྐྱེ་བོ་བརྟག་ཚུལ། ཐབས་ལ་མཁས་པའི་སྒོ་ནས་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་ཚུལ་སོགས་རྒྱས་བསྡུས་རན་པའི་སྒོ་ནས་རབ་བྱེད་ཉེར་གཅིག་དང་། ཕྱི་མ་ལ་རིགས་སྤྱིའི་དབྱེ་བ་དང་དེའི་རང་བཞིན་གསལ་བར་བསྟན་པའི་རྗེས་སུ་རིགས་རྒྱས་པར་བྱེད་པའི་སྒོ་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་གྱི་ཤེས་རབ་འཕེལ་བར་བྱེད་པ། མཁས་པའི་མཚན་ཉིད་དང་མཁས་བླུན་གྱི་བྱ་བ་འབྲས་བུ་དང་བཅས་པའི་དབྱེ་བ། གཞན་རྒྱལ་པོའི་མཚན་ཉིད་དང་རྒྱལ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་སུ་བྱ་བ་གཏན་ལ་ཕབ་སྟེ་རྒྱལ་པོའི་འཁོར་ཇི་ལྟར་བྱ་བ། རྒྱལ་སྲིད་ཀྱི་རང་གཞན་གྱི་དོན་མཐར་ཐུག་སྒྲུབ་པའི་འདུས་སྡེ་ཇི་ལྟར་བསྐྲུན་ཚུལ་སོགས་ཡལ་འདབ་བཅུ་གསུམ་གྱིས་གྲུབ་ཅིང་། འདི་གཉིས་ནི་བོད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཀུན་ལས་གཞུང་ཚད་རྒྱས་ཤོས་དང་མི་ཆོས་སམ་འཇིག་རྟེན་སྲིད་ལུགས་ཀྱི་སྐོར་ནས་བརྩམས་པ་ཆེས་མང་བས། བོད་ཀྱི་ཉེ་རབས་སུ་བྱུང་བའི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་འཐུས་ཚབ་ལྟ་བུར་བཞག་ཀྱང་མི་རུང་བ་མེད་དོ། །

3.རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

བསྟན་པ་ཕྱི་དར་སྐབས་བོད་ལ་སྙན་ངག་མེ་ལོང་དར་བ་ནས་བཟུང་། ལེགས་བཤད་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་དེ་སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་ལུགས་ལྟར་ཚིགས་བཅད་ལ་གཞོལ་ཆེ་བའི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ། ཚིགས་བཅད་ཀྱི་ལམ་ནས་བརྩམས་པའང་ཚེག་བར་མང་ཉུང་གི་ཆ་ནས་ཚིག་རྒྱན་རིག་པའི་སྒོ་འབྱེད་ལས།ཚིག་རྐང་རེར་ཚེག་བར་ལྔ་ནས་སོ་གསུམ་བར་དུ་ཡོད་པར་སྔོན་གྱི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བཤད།① ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར་ཚེག་བར་ལྔ་ནས་སོ་གསུམ་དུ་ཡོད་ཀྱང་། ལེགས་བཤད་ཕལ་ཆེ་བ་ཚེག་བར་བདུན་མ་དང་དགུ་མ་ཤས་ཆེ། དཔྱད་གཞིར་གྱུར་པའི་ལེགས་བཤད་འདི་དག་ངག་རིག་བརྩམས་ཆོས་གཞན་དང་བསྡུར་ན། ཚིག་རྒྱན་གྱི་སྦྱོར་བ་གཙོ་བོར་མ་བྱས་ཤིང་ཁ་དམ་པའི་ལུགས་སུའང་མ་སྦྱར་བར་རྒྱ་གར་དང་བོད་ལ་རྒྱུག་ཆེ་བའི་རིག་བྱེད་གཏམ་རྒྱུད་དང་སྟོན་པའི་སྐྱེས་རབས་སོགས་དང་། ཀུན་ལ་གསལ་ཁ་ཆེ་ཞིང་ཕལ་བས་གོ་སླ་བའི་དཔེ་ལ་སྦྱར་ཏེ་བརྗོད་དོན་གང་ཡིན་གསལ་བར་བསྟན་པར་མ་ཟད། ད་དུང་དཔེ་དོན་སྦྱོར་ལུགས་དང་ཆ་ཡ་སྡེབ་སྟངས་ཀྱི་ཐད་ནས་རྩོམ་ལུས་རང་རྐང་གི་ཐུན་མིན་ཁྱད་ཆོས་ལྡན། ལྷག་པར་དུ་ཕུལ་བྱུང་རབ་བཏགས་སོགས་འཁྱོག་བརྗོད་ཀྱི་རྣམ་པ་སྤངས་ནས་རང་བཞིན་བརྗོད་པའི་རྒྱན་དང་ཟླ་བོ་དངོས་པོའི་དཔེ་སོགས་ཀྱིས་ལུགས་གཉིས་དང་འབྲེལ་བའི་སྤང་བླང་གི་རྣམ་གཞག་སྟོན་པ་ནི། དཔེར་ན། དཔེ་དོན་སྦྱོར་སྟངས་ཀྱི་ཐད་ནས། གཉིད་དང་རྨུགས་ལ་བརྐམ་པ་ཡི། ། སྐྱེས་བུས་ལེགས་ཚོགས་ཐོབ་པ་མེད། ། གལ་ཏེ་ཐོབ་ན་ལེ་ལོ་ཡི། ། ཉེས་པ་བཤད་པ་བརྫུན་དུ་གྲགས། །②ཞེས་པ་དང་། རང་གཞན་སུ་ལའང་མི་ཕན་པའི། ། བྱ་བ་ངན་པ་བཤོལ་ན་ལེགས། ། དགུན་གྱི་ཁ་རླུང་འཚུབ་དུས་སུ། ། ས་བོན་བཏབ་ཀྱང་ཕན་པ་མེད། །③ ཅེས་པ་གཉིས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་རང་བཞིན་བརྗོད་པའི་རྒྱན་དང་ཟླ་བོ་དངོས་པོའི་དཔེ་ལ་སྦྱར་བ་ཤས་ཆེ། ཚེག་བར་དང་ཆ་ཡ་སྡེབ་སྟངས་ཀྱི་ཐད་ནས《མིའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མེ་ཏོག་ཕྲེང་མཛེས》ལས། མངོན་མཐོ་ངེས་ལེགས་ཉེ་རིང་རྒྱུར་འགྱུར་བའི། ། འཇིག་རྟེན་མི་ཆོས་གཙང་མའི་བློ་ལྡན་ཉོན། །④ ཞེས་དང་། དབུལ་དང་སྡར་མ་བླུན་པོ་རྩྭ་དུམ་བཞིན་མོད་ལ། ། བརྒྱ་ནང་ཕྱུག་པོ་སྟོང་པོ་སྟོང་ཁྱུར་དཔའ་བོ་དཀོན། །⑤ ཞེས་ཚིགས་བཅད་རེར་ཚེག་བར་དགུ་དང་བཅུ་གཅིག་ཅན་རེ་གཉིས་མ་གཏོགས་གཞན། བསྟན་བཅོས་ཕལ་ཆེ་བའི་མགོ་མཇུག་གི་མཆོད་བརྗོད་དང་བསྔོ་སྨོན་སོགས་ཕུད་པའི་གཞུང་དངོས་ཀྱི་རིམ་པ་ནི་ཚེག་བར་བདུན་ཅན་དུ་བྱས་ཡོད། ལེགས་བཤད་ནི་གཞན་ལ་ཕན་པའི་བསླབ་བྱ་འདོམས་པ་ཤས་ཆེ་བས་རྩོམ་ལུས་གཞན་དང་བསྡུར་ན་ལྟོས་བཅས་ཀྱིས་ཞི་བ་དང་སྙིང་རྗེའི་ཉམས་ཀྱིས་ཕྱུག་ཅིང་། རྗོད་བྱེད་ཀྱང་ཡི་གེའི་འཇམ་རྩུབ་དང་ཆ་ཡ་སྡེབ་སྟངས་ཀྱི་ཐད་ནས་བརྗོད་དོན་ལ་བསྟུན་ཏེ་ཡི་གེའི་སྡེབ་སྦྱོར་འཇམ་པའམ་ཡང་བ་དང་། ཡི་གེ་མཆོག་གི་རྣམ་གྲངས་ཤས་ཆེ་ལ། ཡི་གེའི་ལྕི་ཡང་སོགས་ཀྱང་མ་ནིང་དང་མོའི་ཡི་གེ་གཙོ་བོར་བྱས་ཐོག ཆ་གསུམ་གྱི་རྗེས་སུ་ཡ་གཅིག་བསྣན་ཏེ་བཀླག་བདེ་ལ་འཛིན་སླ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན། འདི་ནི་བོད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་ཀྱི་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་སུའང་བཞག་རུང་སྙམ། མདོར་དྲིལ་ན། རྒྱ་གར་པས་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་སམ་བོད་པས་ལེགས་བཤད་དུ་འབོད་པའི་རྩོམ་གྱི་རིགས་བྱེ་བྲག་པ་འདི་ནི། འཇུག་ལྡོག་དང་སྤང་བླང་གི་ཚུལ་ལ་བློ་རྩལ་ཞན་པའི་སྐྱེ་བོ་ཕལ་མོ་ཆེ་དང་། ལུགས་གཉིས་ཀྱི་བླང་དོར་ལ་བློ་མིག་ལྡོངས་པའི་གང་ཟག་སྤྱི་དང་། བཤེས་གཉེན་དམ་པས་རྗེས་སུ་མ་བཟུང་ཞིང་རིག་པའི་གནས་ལ་འཇུག་པ་དམན་པའི་གང་ཟག་ལས་དང་པོ་བའི་ཆེད་དུ་བརྩམས་པ་ཡིན་པས། ཚིག་སྦྱོར་གྱི་སྤྲོས་པ་དོར་ཞིང་ཚིག་ཟོར་ཡང་ཞིང་གོ་སླ་བར་སྦྱར་ཡོད།

མདོར་ན། ཉེ་རབས་སུ་བྱོན་པའི་མཁས་པ་ཕལ་མོ་ཆེའི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་དག་གི་འཕེལ་རིམ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོ་ནི། སུམ་པ་པཎྜི་ཏ་དང་ཀུན་མཁྱེན་འཇིགས་མེད་གླིང་པའི་ལེགས་བཤད་ལས་སྔ་མ་སྤྱི་དང་ཕྱི་མ་བྱེ་བྲག་ཅིག་ལ་དམིགས་ཏེ་བརྩམས་ཤིང་། ཡང་སྔ་མས་ལུགས་གཉིས་ལས་དམ་པའི་ལྷ་ཆོས་དང་ཕྱི་མས་འཇིག་རྟེན་མི་ཆོས་ལས་རྒྱལ་པོའི་སྲིད་དང་འབངས་ཀྱི་འཚོ་ཚིས་གཉེར་སྟངས་གཙོ་བོར་བྱས་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་ལུགས་གཉིས་ལས་སྔོན་འགྲོ་ལྟ་བུར་འཇིག་རྟེན་མི་ཆོས་གཙོ་བོར་བྱེད་པ་གཉིས་ཀ་ཞལ་མཐུན། རྗོད་བྱེད་ལའང་སྔ་མར་ཚིག་སྡུད་མང་ལ་ཤོ་ལོ་ཀ་གཅིག་ཏུ་དཔེ་སྣ་ཚོགས་བཀོད་ཅིང་ཕྱི་མས་འབོལ་རྩོམ་གྱི་རྣམ་པ་ལྷུར་བླངས་ཡོད། ཁྱད་པར་དུ་གླེང་དགོས་པ་ཞིག་ནི། 《ཆུ་ཤིང་བསྟན་བཅོས》མཛད་པ་ནས་བཟུང་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་རྩོམ་ལུགས་དེ་སྔོན་གྱི་རྩོམ་སྲོལ་དང་མི་འདྲ་བར་དཔེའི་དངོས་པོ་གཅིག་གིས་དོན་གྱི་རྣམ་གྲངས་དུ་མ་གསལ་བར་བྱེད་པ་དང་།

ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་དག་རང་ཆོས་ཅན་ནམ་བོད་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་ཅན་དུ་འགྱུར་མགོ་བརྩམས། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ལུས་ཧྲིལ་བོ་ཁ་བརྡའི་རྣམ་པར་བྱས་ཏེ་ལེགས་ཉེས་བླང་དོར་སྟོན་པ་ནི་རྫ་དཔལ་སྤྲུལ་གྱི་ལེགས་བཤད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་དང་།

གཞན་གཤེན་མཁས་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་དང་དཀྱིལ་ཟུར་བློ་བཟང་སྦྱིན་པ། རྗེ་དྲུང་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན་གསུམ་གྱིས་སྔ་རྗེས་སུ་རང་རང་གི་གྲུབ་མཐའི་ལྟ་གྲུབ་དང་བསྟུན་པའི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་མང་དུ་གསུངས། དེའི་དུས་སུ་སྐབས་དང་ལེའུ། རབ་བྱེད་བཅས་ཀྱི་གཞུང་ཚད་གཅོད་སྟངས་དེ་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་བཀོལ་བའི་སྲོལ་ཞིག་ཆགས། འདི་ནི་ས་ཕག་རིན་གཙང་སྐབས་སུ་བྱོན་པའི་པཎ་ཆེན་བསོད་ནམས་གྲགས་པ་དང་སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་བོ་གཉིས་ཀྱི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་སོགས་སུ་མ་མཐོང་ཡང་། ཕྱིས་ཀྱི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཕལ་མོ་ཆེའི་ཁྱད་ཆོས་སུ་མངོན། དེར་མ་ཟད་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་དུས་དཀྱིལ་ནས་བཟུང་རྙིང་མ་པའི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པའི་དབུ་ཚུགས་ཤིང་། འདིའི་ཡར་སྔོན་དུ་ས་སྐྱ་པ་དང་དགེ་ལུགས་པ། གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་མཁས་པའི་ལེགས་བཤད་ལས་གྲུབ་མཐའ་གཞན་གྱི་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་མི་སྣང་ངོ་། ། གཞན་འཇུ་མི་ཕམ་པའི《རྒྱལ་པོ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས》དང་ཨ་མདོ་དགེ་བཤེས་འཇམ་དཔལ་རོལ་བའི་བློ་གྲོས་ཀྱིས《ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དཔག་བསམ་ལྗོན་པ》མཛད་པའི་བར་ལོ་ཁྱད་ཆེན་པོ་མི་འདུག་ཀྱང་། དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་མཇུག་དང་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་སྟོད་ཀྱི་རིང་མཁས་པ་ལྔས་ལེགས་བཤད་དགུ་མཛད་པ་སོགས་ནི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་དང་གཞུང་ཚད། ལུགས་གཉིས་ཀྱི་བརྗོད་དོན། དཔེ་དོན་གྱི་སྦྱོར་ལུགས། འཕྲིན་ལས་རྒྱས་ཚུལ་སོགས་གང་ཐད་ནས་རང་རེའི་རྩོམ་བྱུང་ལོ་རྒྱུས་སུ་གོ་གནས་གལ་ཆེན་ཟིན། ཁྱད་པར་དུ་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་འདི་གཉིས་ནི། གདམས་ཡུལ་རྒྱལ་པོ། གདམས་དོན་སྲིད་ཀྱི་སྐྱོང་ལུགས། རབ་བྱེད་མང་དུ་ཕྱེ་བས་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་གཞན་ལས་ཁྱད་པར་བའི་རང་ཆོས་དུ་མ་ལྡན་ནོ། །

* མཁའ་འབུམ་ཐར། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་བོད་རིག་པའི་སློབ་གླིང2021ལོའི་ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་རྩོམ་རིག་ཆེད་ལས་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་གི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་ཡིན།

① རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅུ་དྲུག་པ། [M]མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:115.

① རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅོ་བརྒྱད་པ། 

[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:163.

② ⑤ རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅུ་གསུམ་

པ། [M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:483.491.

③ རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅོ་ལྔ་པ། [M]

མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:325.

④ རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོས་བསྒྲིགས། ལེགས་བཤད་ཟླ་བའི་འོད་སྣང་། [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006:181.

①② རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅུ་གསུམ་

པ། [M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:487.480.

③ རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅུ་གཉིས་པ། 

[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:98.

④ རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོ། རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་གྱི་རིག་གནས་བོད་གངས་ཅན་གྱི་རྩོམ་རིག་དང་ཇི་ལྟར་འབྲེལ་བའི་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ་དཔྱོད་ལྡན་ཡིད་ཀྱི་

དགའ་སྟོན། [G] ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2015:291.

⑤⑥⑦⑧ རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅུ་

གསུམ་པ། [M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:488.493.487.491.

①② རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅོ་ལྔ་པ། 

པོད་བཅུ་བདུན་པ། [M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:329.535.

① དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། སྙན་ངག་ལ་འཇུག་ཚུལ་ཚིག་རྒྱན་རིག་པའི་སྒོ་འབྱེད། [M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012:28.

② རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅུ་གསུམ་པ། 

[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:22.

③ རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅོ་ལྔ་པ། [M]

མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:325.

④⑤ རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས། བསོད་ལོ། རིན་ཆེན་རྡོ་རྗེ་བཅས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད། པོད་བཅུ་གཉིས་

པ། [M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:90.96