[གནད་བསྡུས] ཚབ་ཚིག་ནི་ཚིག་ཚོགས་དང་ཐ་སྙད། དེ་མིན་ཚིག་ཧྲིལ་བོ་ཞིག་གི་ཚབ་ཏུ་འཇུག་རུང་ཞིང་། རྒྱུན་ལྡན་གྱི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་སྤྱོད་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་སྐད་བརྡའི་གྲུབ་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། དེ་བས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་རྒྱ་བོད་སྐད་བརྡའི་ཚབ་ཚིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་པའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་དེ་གཉིས་གཤིབ་བསྡུར་དང་། རྒྱ་བོད་ཚབ་ཚིག་ལོ་ཙཱར་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ཏེ་དེའི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན་སོགས་གླེང་ཡོད།
[གནད་ཚིག] རྒྱ་བོད་ལོ་ཙཱ། འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག
དང་པོ། རྒྱ་བོད་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཚབ་ཚིག་མདོར་ཙམ་བསྟན་པ།
གཅིག རྒྱའི་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཚབ་ཚིག
རྒྱའི་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཚབ་ཚིག་ལ་སྤྱིའི་ཆ་ནས་རིགས་ཆེན་པོ་གསུམ་དུ་བགར་ཆོག་སྟེ། འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་དང་སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག་བཅས་ཡིན།
1. འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག
དཔེར་ན།“我、咱、你、 吾、 他、 她、它、兹、倷、怹、我们、你们、咱们、他们、她们、它们、吾辈、汝、汝等、侬、朕、列位、彼此、诸位、自己、俺、人家、本人、大伙儿……”ལྟ་བུ་སོགས་མང་། དེ་ལ་ནང་གསེས་སུ་འབོད་བྱེད་ཐ་སྙད་དང་པོ། “我、 我们、 咱、 咱们......”འབོད་བྱེད་ཐ་སྙད་གཉིས་པ།“你、 你们、 您......”འབོད་བྱེད་ཐ་སྙད་གསུམ་པ།“他、 他们、 她、 她们、 它、 它们......”སྤྱི་མིང་འབོད་བྱེད“大家、 大伙儿”བཅས་སུ་དབྱེ་ཆོག
2. སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག
དཔེར་ན། “这、这儿、这里、 这些、这个、那、那个、那里、那儿、 那些、是、 此、彼、有些、今、该、各、然、 其、夫、之、伊、如许”ལྟ་བུ་སོགས་མང་པོ་ཡོད། དེ་ལ་ཡང་ནང་གསེས་སུ་མི་དང་བྱ་དངོས་ཀྱི་སྐོར།“这、 那、此......”སྡོད་གནས་ཀྱི་སྐོར།“这儿、 这里、 那儿、 那里......”དུས་ཚོད་ཀྱི་སྐོར།“这会儿、 这时候、 那会儿、 那时候......”ངོ་བོ་དང་རྣམ་པ། བྱེད་ཐབས་དང་ཚད་གཞི་མཚོན་པའི་སྐོར།“这么、 这样、 这么样、 那么、 那样、 那么样......”གྲངས་མཚོན་པའི་སྐོར།“这么些、 那么些......” གཞན་སྟོན་པ“每、 各、 某、 其他、 别的......”བཅས་སུ་དབྱེ་ཆོག
3. དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག
དཔེར་ན།“谁、什么、怎么、怎的、怎么样、怎样、若何、若干、哪儿、哪里、如何、多少、孰、几、几时、哪样、乌”སོགས་མང་པོ་ཡོད། དེ་ལ་ནང་གསེས་
སུ་མི་དང་བྱ་དངོས་ཀྱི་སྐོར།“谁、哪......”སྡོད་གནས་ཀྱི་སྐོར།“哪儿、 哪里、 什么地方......”དུས་ཚོད་ཀྱི་སྐོར།“多会儿、 几时、 什么时候......”ངོ་བོ་དང་རྣམ་པ། བྱེད་ཐབས་དང་ཚད་གཞི་མཚོན་པའི་སྐོར།“怎么、 怎样、 怎么样......”གྲངས་མཚོན་པའི་སྐོར“几、 多少...... ”བཅས་སུ་དབྱེ་ཆོག
གཉིས། བོད་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཚབ་ཚིག
བོད་ཀྱི་སྐད་བརྡའི་ཚབ་ཚིག་ལ་སྤྱིའི་ཆ་ནས་དབྱེ་བ་གསུམ་དུ་བགར་ཆོག་སྟེ། འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་དང་སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག་བཅས་ཡིན།
1. འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག
འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་ལ་ནང་གསེས་སུ་འབོད་བྱེད་ཐ་སྙད་དང་པོ། དཔེར་ན། ང་དང་བདག ཁོ་བོ། ངེད། ངེད་རང་ཚོ། ང་རང་། ང་ཚོ། ང་ཅག ངེད་རང་ཚོ། ངེད་ཅག འུ་ཅག འོ་སྐོལ་ལྟ་བུ་སོགས་དང་། འབོད་བྱེད་ཐ་སྙད་གཉིས་པ། དཔེར་ན། ཁྱོད། ཁྱོད་རང་། ཁྱེད། ཁྱེད་རང་། ཁྱེད་ཉིད། ཁྱོད་ཚོ། ཁྱོད་རང་ཚོ། ཁྱོད་ཉིད། ཁྱེད་ཚོ། ཁྱེད་རང་ཚོ། ཁྱེད་རྣམས། ཁྱོད་གཉིས་ལྟ་བུ་སོགས་དང་། འབོད་བྱེད་ཐ་སྙད་གསུམ་པ། དཔེར་ན། ཁོ། ཁོ་རང་། མོ། མོ་རང་། ཁོང་། ཁོ་ཚོ། ཁོ་རང་ཚོ། མོ་རང་ཚོ། ཁོང་ཚོ། ཁོང་གཉིས་ལྟ་བུ་སོགས་གཙོ་ཆེར་རིགས་གསུམ་དུ་དབྱེ་ཆོག་པར་སྙམ་ལ། སྔོན་གྱི་ཡིག་རྙིང་སོགས་ལས་ཀྱང་འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་མང་དུ་བྱུང་ཡོད་དེ། དཔེར་ན།“ང་འྀ་ཁྱོད་མྱྀ་བཏང་། ང་འྀ་ནི་ཁྱོད་བཏང་ན།”①ཞེས་པའི་མགུར་གླུ་ལས“ང་དང་ཁྱོད”གཉིས་འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་ལ་འཇུག་པ་དང་། གཞན“ཁྱོད་ཀྱིས་ཎི་ང་བཏང་ན། ། ངས་པོ་ཎི་རྨད་དུ་རུང་། །”②ཞེས་པའི“ཁྱོད་དང་ང”གཉིས།“བཙན་དུ་ཎི་བདག་འཚལ་ན། ། ཆུང་ན་ནི་རྗེ་ཁུར་ཆིག། པྱུག་དུ་ཎི་བདག་འཚལ་ན། ། ལྷ་རི་ཎི་གཡང་སྐྱོང་ཤིག”③ཅེས་པའི“བདག”བཅས་འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་ལ་འཇུག་པ་ལྟ་བུ་སོགས་མང་ངོ་། །
2. སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག
སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག་ནི་འདི་སྒྲ་དང་དེ་སྒྲ་ཡིས་སྟོན་པ་དང་། འདི་ཡིས་ཉེ་བ་དང་དེ་ཡིས་རིང་བ་སྟོན། དེ་སྒྲ་ལ《བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་སྤྱི་རྣམ་བློ་གསལ་འཇུག་ངོགས》ལས“ཐ་སྙད་དབང་གིས་གསུམ་དང་། དངོས་པོའི་དབང་གིས་བཞི། དུས་ཀྱི་དབང་གིས་གཉིས་ལ་འཇུག”④ཅེས་གསུངས་པའི་སྐབས་ཀྱི་དེ་སྒྲས་ཚབ་ཚིག་གི་བྱེད་ནུས་ཟུར་དུ་ཐོན་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། ཁ་སང་གི་ཉིན་དེ་ལ། བདག་གི་དཔེ་ཆ་དེ་ལྟ་བུ་དང་། གཞན《བྱ་སྤྲེལ་གཏམ་རྒྱུད》ལས་ཀྱང“སྤྲེའུས་སྨྲས་པའི་ཚིག་དེ་ལ། ། གཏམ་ལན་གཏམ་ཚིག་ཇི་ལྟར་འཇལ། །”⑤ ཞེས་པའི“དེ”སྒྲ་དང་། 《ཆུ་ཤིང་གི་བསྟན་བཅོས》ལས“ཡལ་འདབ་མེད་པའི་ཤིང་སྐམ་དེར། ། ཅོད་པན་བཏགས་ཀྱང་ག་ལ་མཛེས། །”①ཞེས་པ་ལྟ་བུའི“དེ”སྒྲ་དང་།“དྲྀ་བཟངས་ནྀ་རང་ལ་སྡུག ། དེ་ཙཾ་ནྀ་གཡར་ལ་གཅགས། །”②ཞེས་པའི་སྐབས་ཀྱི“དེ”སྒྲ་བཅས་ནི་ཚབ་ཚིག་ལ་འཇུག་པ་སོགས་མང་དུ་མཆིས།
འདི་སྒྲ་ལ《བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་སྤྱི་དོན》ལས“འདི་སྒྲ་ནི་དུས་ད་ལྟ་བ་དང་ཉེ་བའི་དངོས་པོ། མངོན་སུམ་གྱི་དངོས་པོ་བཅས་ལ་འཇུག”③ཅེས་པའི་སྐབས་ཀྱི་འདི་སྒྲ་ཚབ་ཚིག་ལ་འཇུག་པར་འདོད་དེ། དཔེར་ན། དེ་རིང་གི་ཉི་མ་འདི། བདག་གི་དངོས་པོ་འདི་ལྟ་བུ་དང་།《གཏམ་པད་མའི་ཚལ་གྱི་ཟློས་གར》ལས་ཀྱང“ལུས་མེད་ལུས་སུ་ཞེན་པས་ཆགས་སྡང་བྱུང་། ། དེ་ཕྱིར་གཅེས་འཛིན་སྒྱུ་མའི་ཕུང་པོ་འདི། །”④ཞེས་དང་།“འགྲོ་བའི་ལམ་ལ་བར་སྣང་ཡངས་པ། ། འདི་ལས་གཞན་དུ་འབབ་འདོད་མེད་དེ། །”⑤ཞེས་པའི་སྐབས་ཀྱི“འདི”སྒྲ་ཡང་ཚབ་ཚིག་ལ་འཇུག་པ་སོགས་ཤིན་ཏུ་མང་ངོ་། །
3. དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག
《བརྡ་སྤྲོད་བློ་གསལ་འཇུག་ངོགས》ལས“གང་སུ་ཅི་ཇི་སྤྱི་སྒྲ་ཡིན། ། གང་ནི་ཀུན་གྱི་སྤྱི་སྒྲ་ལ། ། སུ་སྒྲ་གང་ཟག་ཅི་ཇི་གཉིས། ། རིམ་བཞིན་དོན་དང་དཔེའི་སྤྱི་སྒྲ །”⑥ཞེས་བྱུང་བ་ལས་གང་སུ་ཅི་ཇི་བཞི་དང་། དེ་དག་ལ་ཚིག་གྲོགས་སྦྱར་བའི་ཅི་ཞིག་དང་ཅི་སྟེ། ཅི་སླད། ཅི་འདྲ། ཅིའི་ཕྱིར། ཇི་ལྟར། ཇི་སྐད། གང་ཞིག གང་འདྲ། གང་ཕྱིར། ནམ་སྒྲ་བཅས་དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག་ལ་འཇུག དཔེར་ན། 《གཞོན་ནུ་དྲུག་གི་རྟོགས་བརྗོད》ལས“འཇིག་རྟེན་གཙུག་ལག་གཞུང་ལུགས་ཇི་སྙེད་པ། ། དེ་ཡིས་ཁོང་དུ་མ་ཆུད་ཅི་ཞིག་ཡོད། །”⑦ཅེས་པ་ལས“ཅི་ཞིག”ནི་དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག་ལ་འཇུག་པ་དང་། 《ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད》ལས་ཀྱང“གང་དང་གང་ལ་དེ་ཡོད་པ། ། དེ་ཡིས་དེ་ཡི་གྲགས་པ་ཐོབ། །”⑧ཅེས་པ་ལས“གང”ནི་དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག་ལ་འཇུག 《སྣང་ས་འོད་འབུམ》ལས་ཀྱང“བུ་མོ་ཁྱོད་ནི་ད་ནང་གང་ནས་འོང་། ། དོ་ནུབ་འགྲོ་བའི་གནས་ཚང་གང་དུ་ཡོད། ། ཁྱོད་ལ་ཕ་མ་གཉེན་ཚན་ཇི་འདྲ་ཡོད། ། འཇིག་རྟེན་གཏན་གྲོགས་བདག་པོ་སུ་འདྲ་ཡིན། ། ཁྱིམ་དང་ལོངས་སྤྱོད་བུ་ཚ་ག་འདྲ་ཡོད། ། བུ་མོ་ཁྱོད་ཀྱི་མིང་ལ་ཇི་སྐད་ཟེར། །”⑨ཞེས་པའི་གང་། ཇི་འདྲ། སུ་འདྲ། ག་འདྲ། ཇི་སྐད་བཅས་ནི་དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག་ལ་འཇུག
གཉིས་པ། རྒྱ་བོད་སྐད་བརྡའི་ཚབ་ཚིག་གི་གཤིབ་བསྡུར།
བོད་ཀྱི་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད་ཀྱི་སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག་དེ་ངེས་འཛིན་ཡུལ་གྱི་མི་དང་དངོས་པོ་སྟོན་པའི་མིང་ཚིག་གི་རྗེས་སུ་འཇུག་མོད། རྒྱའི་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད་དེ་དང་མི་འདྲ་བར་སྔོན་དུ་འཇུག་པས་ཁྱད་པར་ཡོད་དེ། དཔེར་ན།དཔེ་ཆ་འདི་ཚེ་རིང་གི་རེད།“这本书是才让的”ཞེས་པའི་དཔེར་བརྗོད་འདི་ལ་མཚོན་ན“འདི”ནི་སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག་ཡིན་ལ། ངེས་འཛིན་ཡུལ་གྱི་མིང་གི་རྗེས་སུ་འཇུག“这”ནི་སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག་ཡིན་ལ་ངོས་འཛིན་ཡུལ་གྱི་མིང་གི་སྔོན་དུ་འཇུག་པ་ལྟ་བུའོ། །
སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག“འདི”དང“དེ”གཉིས་མིང་ཚིག་དང་ཚིག་ཚོགས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འཇུག་ཚེ། སྐབས་དེའི་བརྗོད་གཞི་དང་བྱེད་པ་པོ་དམིགས་སུ་སྟོན་པའི་ནུས་པ་ཐོན་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། སློབ་སྦྱོང་ཟེར་བ་དེ་ཚེ་གང་པོའི་དོན་དག་ཡིན་ཞེས་པའི“དེ”སྒྲ་ཡིས་བརྗོད་གཞི་སློབ་སྦྱོང་དེ་དམིགས་སུ་སྟོན་པའི་ནུས་པ་ཐོན་ཡོད། སྐུ་ཞབས་པདྨ་ཚེ་རིང་གིས“མི་དགའ་དགའ་མདོག་བྱེད་པ་དེ། ། ཕོ་གསར་དམག་ལ་འགྲོ་བའི་རྟགས། ། མི་སྡུག་སྡུག་མདོག་བྱེད་པ་དེ། ། མོ་གསར་བག་མར་འགྲོ་བའི་རྟགས། ། ཞེས་པའི་སྐབས་ཀྱི“དེ”སྒྲས་དམིགས་སུ་གཟུང་བྱ་སྟོན་པ་ཡིན།”①ཞེས་བཤད་པ་ལས་ཀྱང་ཤེས་ཐུབ་བོ། །
བོད་ཀྱི་སྐད་བརྡའི་སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག“འདི”དང“དེ”གཉིས་ལ“རུ”སྦྱར་ན་གནས་ཡུལ་ཞིག་སྟོན་པ་དང་། རྒྱའི་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད“在”ཞེས་པའི་སྦྲེལ་ཚིག་བཞག་པ་དང་ཕལ་ཆེར་མཚུངས་སྟེ། དཔེར་ན།འདི་རུ་མེ་ཏོག་མང་པོ་སྐྱེས་ཡོད།“在这儿开着很多花”ཞེས་པའི་སྐབས་ཀྱི“འདི་རུ”ལ་མཚོན་ན་མེ་ཏོག་སྐྱེས་པའི་གནས་དེ་སྟོན་པ་དང་། རྒྱའི་སྐད་ཀྱི“在这儿”ཞེས་པའི་དོན་དང་མཚུངས་སོ། ། སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག“འདི་འདྲ་དང་། འདི་སྐད། དེ་འདྲ། དེ་སྐད”བཅས་ནི་དངོས་པོའི་རྣམ་པ་སྟོན་པར་འཇུག་པ་དང་། དེ་དག་རིམ་བཞིན་རྒྱའི་སྐད་ཡིག་ཏུ“这样、这样说、那样、那样说”བཅས་ཀྱི་ནང་དོན་དང་མཚུངས།
བོད་ཀྱི་སྐད་བརྡའི་དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག་གི་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཚུལ་དེ་ཡང་རྒྱའི་ཚབ་ཚིག་གི་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཚུལ་དང་ཕལ་ཆེར་མཚུངས་སྟེ། དཔེར་ན། ཁོ་སུ་རེད།“他是谁？”ཁྱོད་གང་ནས་ཡོང་།“你来自哪里？”ཁྱོད་དོན་ཅིའི་ཕྱིར་འགྲོ་བ་ཡིན།“你为什么要走？”འཆར་གཞི་དེ་ལག་ལེན་ཇི་ལྟར་བྱེད།“该计划怎样落实？”ཞེས་པ་ལྟ་བུའི་མཚོན་ནུས།
རྒྱའི་སྐད་བརྡའི་འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་ལ“们”ཞེས་པའི་ཚིག་གྲོགས་སྦྱར་ན་མང་པོའི་དོན་སྟོན་པ་དང་། དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག“哪”དང་། སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག“这” དང“那”བཅས་ལ “些”སྦྱར་ན་མང་པོའི་དོན་སྟོན་ཐུབ། དཔེར་ན།“我们、他们、哪些东西、 这些人、那些衣服”སོགས་ལྟ་བུའོ། ། དེ་བཞིན་དུ་བོད་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད་དུའང་འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་ལ
“ཅག”དང“ཚོ”གཉིས་ཀྱི་ཚིག་གྲོགས་སྦྱར་ན་མང་པོའི་དོན་སྟོན་ཏེ། དཔེར་ན། ང་ཅག ང་ཚོ། ཁྱེད་ཅག ཁྱོད་ཚོ། ཁོ་ཚོ། འུ་ཅག་ལྟ་བུ་སོགས་མང་། གཞན་སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག“འདི”དང“དེ”གཉིས་ལ“དག”དང“རྣམས”“ཚོ”བཅས་ཀྱི་ཚིག་གྲོགས་སྦྱར་ན་ཡང་མང་པོའི་དོན་སྟོན་ཏེ། དཔེར་ན། འདི་དག དེ་རྣམས། འདི་ཚོ་ལྟ་བུ་མང་ངོ་། །
གསུམ་པ། རྒྱ་བོད་ཚབ་ཚིག་གི་ལོ་ཙཱ།
གཅིག འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་གི་ལོ་ཙཱ།
འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག་གི་ལོ་ཙཱའི་ཐབས་ལམ་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་རེ་བ་མེད་མོད། ལོ་ཙཱ་བྱེད་དུས་མཉམ་འཇོག་དགོས་པ་རེ་འགའ་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། རྒྱའི་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད་དུ“他”ཡིས་སྐྱེས་པ་མཚོན་པ་དང་།“她”ཡིས་སྐྱེས་མ་མཚོན།“它”ཡིས་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རིགས་དང་དངོས་པོ་སོགས་མཚོན། དེ་བས་ལོ་ཙཱའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་བོད་རང་གི་སྐད་བརྡའི་སྦྱོར་ལུགས་དང་བསྟུན་ཏེ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ནི་གལ་ཆེ།
འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག“我”ནི་སྐབས་འགར“我们”ཡི་ནང་དོན་ལ་འཇུག་པས། བོད་སྐད་དུ་ལོ་ཙཱ་བྱེད་དུས་ཀྱང“ང་ཚོ”འམ་ཡང་ན“ངེད”དུ་བསྒྱུར་ཆོག་སྟེ།དཔེར་ན།“我院才让同学前往你处调研，望协助。”ཞེས་པར“ངེད་སྡེ་ཁག་གི་སློབ་གྲོགས་ཚེ་རིང་ཁྱེད་སར་ཞིབ་དཔྱད་དུ་ཡོང་དགོས་པས་རམ་འདེགས་གནང་རྒྱུ་མཁྱེན།”ཞེས་པར་བསྒྱུར་ཆོག གཞན་འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག“我们”དང“咱们”གཉིས་ནི་བོད་སྐད་ཀྱི་ང་ཚོའི་དོན་ཡིན་མོད། དེ་གཉིས་ལ་ཉན་པ་པོ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་མིན་གྱི་ཐད་ནས་ཁྱད་པར་ཅུང་ཡོད། ད་དུང་རྒྱའི་སྐད་བརྡའི་ཁྲོད་ཀྱི“我们”ནི་སྤྱིར་བཏང་ཡིག་སྐད་ལ་བཀོལ་བ་མང་ཞིང་ཡོངས་ཁྱབ་རང་བཞིན་ལྡན་ལ།“咱们”ནི་ཁ་སྐད་དུ་བཀོལ་བ་མང་། བོད་ཀྱི་སྐད་བརྡའི་ང་ཚོ་ནི་ཡིག་སྐད་ནང་དུ་བཀོལ་བ་མང་ཞིང་། འུ་ཚོ་ནི་ཁ་སྐད་ཁྲོད་སྤྱོད་རྒྱ་ཆེ་བས།“我们”ནི་ང་ཚོ་དང་།“咱们”ནི་འུ་ཚོ་ལ་བསྒྱུར་རུང་བསམ།
འབོད་བྱེད་ཚབ་ཚིག“你、您、你们、您几位、您诸位”བཅས་ནི་ཁྱོད་དང་ཁྱོད་རང་། ཁྱེད་དང་ཁྱེད་རང་། ཁྱོད་ཚོ་དང་ཁྱོད་རང་ཚོ། ཁྱེད་རང་ཚོ། ཁྱེད་རྣམས་བཅས་སུ་བསྒྱུར་འོས། དེ་ལས“你”ཞེས་པ་ནི་རང་དང་མཉམ་པའམ་ཡང་ན་རང་ལས་ཆུང་བར་སྤྱོད།“您”ཞེས་པ་ནི་རང་ལས་མཐོ་བའམ་རྒན་པར་སྤྱོད། དེ་བཞིན་དུ་བོད་རང་གི་སྐད་ལའང“ཁྱོད”དང“ཁྱེད”གཉིས་སྤྱོད་དགོས་ཏེ། དཔེར་ན།“同学，你要去哪？”དང་།“您好! 老师”“学校邀请您当评委”ལོ་ཙཱ་བྱེད་དུས་རིམ་བཞིན་དུ“སློབ་གྲོགས། ཁྱོད་གང་ལ་འགྲོ”དང་།“རྒན་ལགས། ཁྱེད་བདེ་མོ”ཞེས་དང་།“སློབ་གྲྭའི་ཁྱེད་རང་དཔྱད་འདེམས་པར་གདན་ཞུ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད”ཅེས་བསྒྱུར་འོས། དེ་བཞིན“其、夫、伊、倷、怹、旁人、人家”ལྟ་བུ་ལོ་ཙཱ་བྱེད་དུས་སུ་གང་འཚམ་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ།
གཉིས། དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག་གི་ལོ་ཙཱ།
དྲི་བ་འདོན་པའི་ཚབ་ཚིག་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱིས་སྤྱོད་དུས་སྔོན་མའི་ཚབ་ཚིག་དེ་ཐད་ཀར་བསྒྱུར་བ་དང་ཕྱི་མའི་ཚབ་ཚིག་དེ“འདི”དང“དེ”ལ་བསྒྱུར་འོས། དཔེར་ན།“谁讲的好，我就选谁。哪里有球场，他就会出现在那里。”སོགས་ལས་སྔོན་མའི་ཚབ་ཚིག་དེ“སུ”དང“གང་ན”ལ་ཐད་ཀར་བསྒྱུར་ཆོག་པ་དང་།ཕྱི་མ་རྣམས“དེ”དང“དེ་རུ”ལ་བསྒྱུར་དགོས་པས་དམིགས་བསལ་ཡོད། གཞན“谁、 哪、什么、怎样、何时、什么、为什么、即使、 如何、多少、所有、 照样、何谓、 任何、 那个、为什么、 怎样、不管怎样”བཅས་ལ་རིམ་བཞིན་དུ་སུ་དང་གང་། ཅི། ཇི། ནམ། ཅི་ཞིག ཅིའི་ཕྱིར། ཅི་སྟེ།… ན་ཡང…①། ཅི་འདྲ་དང་ཇི་ལྟར། ཅི་ཙམ་དང་ག་ཚོད། ཇི་སྙེད། ཇི་བཞིན། ཇི་སྐད། གང་རུང་ངམ་གང་ཅི། གང་དེ། གང་ཕྱིར། གང་འདྲ། གང་ལྟར་བཅས་ལ་བསྒྱུར་འོས་ཏེ། དཔེར་ན།“那个人是谁？”ཞེས་པའི་སྐབས་ཀྱི“谁”ནི་སུ་ལ་བསྒྱུར་ན་བོད་རང་གི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་གཞུང་ལས“གང་ཟག་ལ་ནི་སུ་ཐོབ་པའི”①ཐོབ་ཐང་སྦྱོར་ཚུལ་དང་མི་འགལ་ཞིང་། རྒྱུན་ལྡན་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ཀྱི་སྐད་ཆའི་བཤད་སྲོལ་དང་ཧ་ཅང་མཐུན། གལ་སྲིད་གོང་གི“谁”དེ་ཅི་འདྲ་ལྟ་བུ་ལ་བསྒྱུར་ན།“མི་དེ་ཅི་འདྲ་ཞིག་རེད”ཅེས་པར་འགྱུར་བས་མི་དེའི་རང་གཤིས་དང་ཀུན་སྤྱོད་སོགས་སྟོན་པ་ལས་མི་དེ་སུ་ཡིན་པར་སྟོན་མི་ནུས། དེ་བཞིན་དུ“他来自哪里？”ཞེས་པའི་སྐབས་ཀྱི“哪里”དེ་གང་ནས་སམ་ག་ནས་ལ་བསྒྱུར་བ་ལས། ག་འདྲ་དང་ཅི་འདྲ། ག་ཚོད་ལྟ་བུ་ལ་བསྒྱུར་ན“ཁྱོད་ག་འདྲ་ཡོང་བ་ཡིན”“ཁྱོད་ཅི་འདྲ་ཡོང་བ་ཡིན”“ཁྱོད་ག་ཚོད་ཡོང་བ་ཡིན”ཞེས་པར་འགྱུར་བས། མི་དེ་ཡོང་བའི་གནས་ཡུལ་སྟོན་མི་ནུས་ཤིང་བརྡ་སྤྲོད་ལུགས་དང་ཡང་མི་མཐུན། དེ་བས། 为什么要走？”“怎样做？”“这价格多少？”“不管怎样”“作业今天要交”“任何事情”བཅས་ལ་ཡང་རིམ་བཞིན་ཅིའི་ཕྱིར་འགྲོ་དགོས། ཇི་ལྟར་བསྒྲུབ་དགོས། འདིའི་རིན་གོང་ག་ཚོད་རེད། གང་ལྟར་ལས་བྱ་དེ་རིང་སྤྲོད་དགོས། ལས་དོན་གང་ཅི་སོགས་སྐབས་བསྟུན་གྱིས་བསྒྱུར་བ་ལས་གང་འདོད་ཀྱིས་བསྒྱུར་མི་རུང་།
གསུམ། སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག་གི་ལོ་ཙཱ།
སྟོན་བྱེད་ཚབ་ཚིག་ལ་གཙོ་བོ་འདི་དང་དེ་གཉིས་ཀྱིས་མཚོན་ཆོག་སྟེ། དཔེར་ན།“这、这儿、这里、这会儿、这样、那、那儿、那里、那会儿”བཅས་ནི་རིམ་བཞིན་དུ་འདི་དང་། འདི་རུ། འདི་ན། འདིའི་སྐབས། འདི་ལྟར། དེ། དེ་རུ། དེ་ན། དེའི་སྐབས་བཅས་སུ་བསྒྱུར་འོས་སྟེ། དཔེར་ན།“这幅画好好看、这儿有广阔的草原、要这样毕业了”ཞེས་པ་རྣམས་རིམ་བཞིན་དུ་པར་འདི་ཧ་ཅང་ཡག འདི་རུ་ཡངས་ཤིང་ཆེ་བའི་རྩྭ་ཐང་ཡོད། འདི་ལྟར་སློབ་མཐར་ཕྱིན་སོང་ཞེས་པར་བསྒྱུར་དགོས་པ་ལས་སྐབས་འདིའི“这”ནི་དེ་དང་།“这儿”ནི་དེ་ན།“这样”ནི་དེ་ལྟར་བཅས་ལ་བསྒྱུར་ན་སྐབས་དོན་དང་འགལ་ཞིང་ཐག་ཉེ་རིང་གཉིས་ལས་ཀྱང་རིང་བར་འཇུག་པ་དང་། དེ་བཞིན་དུ“那幅画不太好看、那儿有足球场、那会儿我在开车”ཞེས་པ་རྣམས་ལ་ཡང་རིམ་བཞིན་དུ་པར་དེ་དེ་འདྲའི་ཡག་པོ་མ་རེད། དེ་རུ་རྩལ་སྦྱང་ར་བ་ཡོད། དེའི་སྐབས་སུ་རླངས་འཁོར་བསྐོར་བཞིན་ཡོད་ཅེས་པར་བསྒྱུར་བ་ལས། སྐབས་འདིའི“那”ནི་འདི་དང་།“那儿”ནི་འདི་ན།“那会儿”འདིའི་སྐབས་བཅས་སུ་བསྒྱུར་ན་སྐབས་དོན་སྟོན་མི་ནུས་ཤིང་། ཐག་ཉེ་རིང་གཉིས་ལས་ཉེ་བར་འགྱུར་འགྲོ་བས་ལོ་ཙཱ་བྱེད་སྐབས་གཟབ་པར་འཚལ་ལོ། །
མཇུག་སྡུད་པ།
ཚབ་ཚིག་ནི་ཚིག་ཚོགས་དང་ཐ་སྙད། དེ་མིན་ཚིག་ཧྲིལ་བོ་ཞིག་གི་ཚབ་ཏུ་འཇུག་རུང་ཞིང་།རྒྱུན་ལྡན་གྱི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་སྤྱོད་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་སྐད་བརྡའི་གྲུབ་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། རྒྱ་བོད་ཚབ་ཚིག་ནི་ང་ཚོའི་ཉིན་རྒྱུན་གྱི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་སྤྱོད་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་། རྒྱ་བོད་ལོ་ཙཱའི་རིག་གནས་ཀྱི་འབྲེལ་འདྲིས་ཁྲོད་མེད་དུ་མི་རུང་བས། ང་ཚོས་རང་རེའི་སྔོན་གྱི་ཡིག་ཚང་སོགས་ལས་བྱུང་བའི་ཚབ་ཚིག་གི་ཐ་སྙད་སྔོག་འདོན་དང་། དེང་རབས་རྒྱ་བོད་ཚབ་ཚིག་གི་ལེགས་པའི་ཆ་ནང་འདྲེན་བྱས་ཏེ། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་ལོ་ཙཱ་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེའོ། །
* ཀུན་དགའ་ཚེ་རིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་བོད་རིག་པའི་སློབ་གླིང2021ལོའི་ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་རྩོམ་རིག་ཆེད་ལས་རྒྱ་བོད་ལོ་ཙཱའི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་ཡིན།
* ལབ་སྒྲོན་རྡོ་རྗེ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་བོད་རིག་པའི་སློབ་གླིང2021ལོའི་ཀྲུང་གོའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་སྐད་ཡིག་རྩོམ་རིག་ཆེད་ལས་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་གི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་ཡིན།
①②③བཙན་པོ་རིམ་བྱོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས། (Pelliot tibétain 1287)：269.270.271-272.
④ དམུ་དགེ་བསམ་གཏན། བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་སྤྱི་རྣམ་བློ་གསལ་འཇུག་ངོགས། [M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005:60.
⑤ རྡོ་རིང་བསྟན་འཛིན་དཔལ་འབྱོར། བྱ་སྤྲེལ་གཏམ་རྒྱུད། [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2000:16.
⑥ གུང་ཐང་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ། ཆུ་ཤིང་བསྟན་བཅོས། [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2014:7.
⑦ པདྨ་ཚེ་རིང། བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་སྙན་ངག་ལ་དཔྱད་པ་དེང་གི་ཁྲི་གདུགས། [M] ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2020:87.
① རྫ་དཔལ་སྤྲུལ། 《གཏམ་པད་མའི་ཚལ་གྱི་ཟློས་གར》 [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2003:14-20.
⑥ དམུ་དགེ་བསམ་གཏན། བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་སྤྱི་རྣམ་བློ་གསལ་འཇུག་ངོགས། [M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005:69.
⑦ རྒྱལ་བ་སྡེ། གཞོན་ནུ་དྲུག་གི་རྟོགས་བརྗོད། [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2007:4.
⑧ ས་པཎ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན། ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད། [M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006:40.
⑨ རྐང་བཙུགས། རྡོ་སྦིས་ཚེ་རིང་རྡོ་རྗེས་བསྒྲིགས། སྣང་ས་འོད་འབུམ་གྱི་རྣམ་ཐར། [M] བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2018:86.
① པདྨ་ཚེ་རིང་། 《བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་སྤྱི་དོན》 [M] སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2014:237.
① སངས་རྒྱས་སོགས། དེང་རབས་རྒྱ་ཡིག་ཚིག་མཛོད་རྒྱ་བོད་ཐ་སྙད་ཤན་སྦྱར། [M] ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2021:495.