དང་པོ། རྩོམ་པ་པོ་དང་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་སྐོར།
ཡོངས་གྲགས་སུ《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང་》ཞེས་བྱ་བ་འདི་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སོག་པོའི་ལོ་ཙཱ་བ་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས་བརྩམས་ཤིང་། བསྟན་བཅོས་སྤྱིའི་ནང་དོན་ལ་གཙོ་བོ་ཁག་གསུམ་དུ་ཕྱེ་ཡོད་དེ། དང་པོར་སྤྱིར་རྒྱ་ནག་པོའི་ཡུལ་གྱི་རྟེན་དང་བརྟེན་པའི་བཀོད་པ་དང་ལོ་རྒྱུས་རགས་རིམ་ཙམ་བརྗོད་པ་ཞེས་དང་། གཉིས་པར་དུས་གང་དག་ལ་བསྟན་འཛིན་གྱི་སྐྱེས་བུ་སུ་དག་བྱུང་བ་ཆེ་ལོང་དུ་སྨོས་པ། གསུམ་པར་དེ་དག་གིས་རིམ་པ་ལྟར་སྤེལ་བའི་དངོས་གཞི་ཆོས་ཀྱི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་བསྟན་པ་དང་གསུམ་མོ། །
ཆོས་འབྱུང་འདིར་མི་མིང་དང་ས་མིང་སོགས་ནི་ཐང་ཟན་ལམ་ཡིག་བོད་འགྱུར་མའི་ནང་གི་མི་མིང་དང་ས་མིང་བསྒྱུར་ཚུལ་དང་ཆ་འདྲ་བའི་སྐབས་ཤིན་ཏུ་མང་ཞིང་། གང་ཞིག་ནས་བོད་འགྱུར་གནང་བ་ཡིན་ནམ་སྙམ་པ་ཡང་ཡང་སྐྱེས་ཡོང་། དེའི་ཚུལ་ལ་སྤྱིར《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང་》ཆ་ཚང་རྒྱའི་ཆོས་འབྱུང་ལོ་རྒྱུས་གང་ཞིག་ལ་དཔེ་བལྟས་ནས་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་དུ་བསྒྱུར་བ་རེད་ཅེས་བཤད་མི་སྤོབས་མོད། གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས་རྒྱའི་གནའ་བོའི་ཁུངས་བཙུན་པའི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཁག་ཅིག་དཔྱད་གཞིར་བཟུང་ཞིང་ཟུར་ལྟ་བྱས་ཏེ། ནང་དོན་འགའ་ཤས་ནི་རྒྱ་ཡིག་ལས་བསྒྱུར་བ་དང་དེའི་སྟེང་དུ་རང་གིས་དཔྱད་དེ་ཁོང་གི་དགོངས་པའང་བྲིས་ཡོད་པས། བསྟན་བཅོས་འདི་ལ་འགྱུར་བརྩམས་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་སྙམ་མོ། །
གཉིས་པ། གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་ལོ་ཙཱའི་ཐབས་ལམ།
ལོ་ཙཱ་བ་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང་》དུ་རྒྱའི་གནའ་བོའི་ཡིག་ཚང་ཁག་ལས་བསྒྱུར་བའི་ཡུལ་མིང་དང་མི་མིང་། རྒྱལ་རབས་ཀྱི་མིང་། དཔོན་མིང་སོགས་ནི་སྒྲ་སྒྱུར་རམ་སྒྲ་སོར་བཞག་ཐབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བ་གཙོ་ཆེ་ཞིང་། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མིང་བསྒྱུར་བ་ལ་སྒྲ་སྒྱུར་རམ་སྒྲ་སོར་བཞག་ཐབས་དང་ཐད་སྒྱུར་གྱིས་བསྒྱུར་བ་མང་ལ། སྐབས་རེར་དོན་སྒྱུར་གྱིས་བསྒྱུར་བའང་ཡོད། དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་དང་ངག་རྒྱུན་བསྒྱུར་བར་འཕྲི་སྒྱུར་དང་རྩོམ་སྒྱུར་སོགས་ཀྱི་ཐབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བ་སོགས་ལོ་ཙཱ་བྱེད་ཐབས་སྣ་མང་བཀོལ་ཡོད།
ཡུལ་ལམ་གནས་ཀྱི་མིང་དང་མི་མིང་། རྒྱལ་རབས་ཀྱི་མིང་། དཔོན་མིང་སོགས་སྒྲ་སྒྱུར་རམ་སྒྲ་སོར་བཞག་ཐབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བ་མང་སྟེ། དཔེར་ན། “ཟིའུ་ཋན（四川） ཡུན་ནན（云南） གུའི་ཊེའུ（贵州）སྟེ་ཞིང་ཆེན་བཅུ་དྲུག”ཅེས་ཞིང་ཆེན་གྱི་མིང་དག་ནི་སྒྲ་སྒྱུར་རམ་སྒྲ་སོར་བཞག་ཐབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་ཡོད། ད་དུང“དཱ་ཀིའང་（长江） ཧུའང་ཧེ（黄河） ཧུ་ཝའི་ཤུའི（淮水） ཀྱི་ཤུའི（济水）སྟེ་ཟི་ངྷུ་ཟེར་བའི་ཆུ་ཀླུང་རབས་མེད་བཞི”ཞེས་ཆུ་ཆེན་བཞིའི་མིང་དག་ཀྱང་སྒྲ་སྒྱུར་བྱས་ཡོད་ཅིང་འདིར་ཟི་ངྷུ་ཞེས་པ་ནི་རྒྱ་ཡིག“四渎”ཞེས་པ་སྒྲ་སྒྱུར་བྱས་པར་སྣང་ལ། 渎ཞེས་པ་ཆུ་དང་གཙང་པོའི་དོན་ལ་གོ། དེ་མིན་མི་མིང་སྒྲ་སྒྱུར་རམ་སྒྲ་སོར་བཞག་ཐབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་ཡོད་པ་ནི། “ཚིན་ཤི་ཧུའང་ངྷཱིས（秦始皇帝） ཡན་ངྷཱི་ཤེན་ནུ་དུ（炎帝神农氏）ལོའུ་ཀྱུན（老君）ཁོང་ཙི（孔子）”སོགས་མི་མིང་བསྒྱུར་སྐབས་གཙོ་བོ་སྒྲ་སྒྱུར་གྱི་ཐབས་སྤྱད་ཡོད་ལ། འགའ་ཤས་ཤིག་ནི་སྔོན་ལ་སྒྲ་སྒྱུར་བྱས་པའི་རྗེས་ལ་གུག་རྟགས་ཤིག་བཀོད་ཅིང་དེའི་ནང་དུ་ཐད་སྒྱུར་དང་དོན་སྒྱུར་བྱས་པའང་འདུག་སྟེ། དཔེར་ན། རྒྱ་ཡིག་གི“天主”ཞེས་པ་བོད་སྐད་དུ“ཐིའན་ཊུའི”ཞེས་པར་བསྒྱུར་ཅིང་དེའི་རྗེས་ལ་གུག་རྟགས་སུ“ནམ་མཁའི་བདག་པོ”ཞེས་ཐད་སྒྱུར་བྱས་ཡོད། ཡང་། “耶稣”ཞེས་པ་བོད་སྐད་དུ“ཡེ་སུ”ཞེས་བསྒྱུར་ཅིང་དེའི་རྗེས་ལ་གུག་རྟགས་སུ“འཇིག་རྟེན་མགོན་པོ”ཞེས་དོན་སྒྱུར་བྱས་ཡོད་ལ། ཁོང་གིས《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང་》གི་མཇུག་ཏུ“གནས་དང་གང་ཟག་སོགས་ཀྱི་མིང་བཀྲལ་ཡོད་པ་དང་བསྒྱུར་བཏུབ་བ་དང་བསྒྱུར་དགོས་པ་རྣམས་སྒྲ་དོན་གང་འོས་ཀྱིས་འགྱུར། དེ་མིན་ཟུར་ཆག་མ་ཆག་ལ་མ་ལྟོས་པར་རང་སོར་བཞག”ཅེས་གསུངས་པ་ནང་བཞིན་གནས་ཡུལ་གྱི་མིང་དང་མི་མིང་སོགས་ནི་སྒྲ་སོར་བཞག་ཐབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བ་ཤས་ཆེའོ། །
《རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང་》ལས་ས་བཅད་གསུམ་པ“དེ་དག་གིས་རིམ་པ་ལྟར་སྤེལ་བའི་དངོས་གཞི་ཆོས་ཀྱི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་བསྟན་པ”ཞེས་པར་རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་དུ་བྱུང་བའི་བསྟན་འཛིན་གྱི་སྐྱེས་བུ་དག་གིས་བསྒྱུར་བའི་བསྟན་བཅོས་དང་ཆོས་གཞུང་སོགས་ཀྱི་མིང་དག་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཡོད་དེ། བསྒྱུར་བྱའི་ནང་དོན་མང་ཤོས་ཆོས་གཞུང་ཁག་གི་མཚན་བྱང་ཡིན་པས། འདིར་དཔེར་མཚོན་དུ་ལོ་ཙཱ་བ་གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བའི་ཆོས་གཞུང་ཁ་ཤས་ཀྱི་མཚན་བྱང་དྲང་བར་བྱ་སྟེ། དཔེར་ན། རྒྱ་ཡིག་ཏུ《造立形象福报经》ཞེས་བྱ་བ་དང་། 《菩萨行五十缘身经》དང་། 《頞多和多耆经》དང་། 《孙多邪致经》དང་། 《萨钵多酥哩俞奈野经》སོགས་ནི་རིམ་པ་བཞིན་དུ《དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་གཟུགས་བརྙན་བཞེངས་པའི་ཕན་ཡོན》ཞེས་དང་《མཚན་དཔེའི་རྒྱུ་བསྟན་པ》དང《རྨོངས་པ་དག་གིས་སྦྱིན་འབྲས་མི་ཤེས་པའི་ཚུལ་བསྟན་པའི་མདོ》དང《བྲམ་ཟེའི་དྲིས་དོན་ཉེར་གཅིག》དང་《ཉི་མ་བདུན་གྱིས་བསྐལ་པ་འཇིག་པ》སོགས་སུ་བསྒྱུར་ཡོད།
གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས་གནས་ཡུལ་དང་མི་མིང་། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མིང་སོགས་བསྒྱུར་ཡོད་པར་མ་ཟད། དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་དང་ངག་རྒྱུན་སོགས་ཀྱང་མང་པོ་བསྒྱུར་ཡོད། དེ་དག་བསྒྱུར་བར་ཁོང་གིས་འཕྲི་སྒྱུར་དང་རྩོམ་སྒྱུར་སོགས་ཀྱི་ཐབས་སྤྱད་ཡོད་པར་སྣང་ལ། དཔེར་མཚོན་རེ་དྲང་ན། 《宋高僧传》ལྟ་བུ་རེད།
གསུམ་པ། གུང་མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱི་ལོ་ཙཱའི་ཁྱད་ཆོས།
དང་པོ་གནས་ཡུལ་གྱི་མིང་དང་མི་མིང་སོགས་བསྒྱུར་བ་ལ། ཁོང་གིས་ཆོས་འབྱུང་དུ“གནས་དང་གང་ཟག་སོགས་ཀྱི་མིང་བཀྲལ་ཡོད་པ་དང་བསྒྱུར་བཏུབ་བ་དང་བསྒྱུར་དགོས་པ་རྣམས་སྒྲ་དོན་གང་འོས་ཀྱིས་འགྱུར། དེ་མིན་ཟུར་ཆག་མ་ཆག་ལ་མ་ལྟོས་པར་རང་སོར་བཞག”ཅེས་སྒྱུར་བའི་ཐབས་བསྟན་ཡོད་ལ། དེ་བཞིན་དུ་ཆོས་འབྱུང་དུ་མི་མིང་དང་གནས་མིང་དག་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཡོད་དེ། ལར་སྔོན་བྱོན་ལོ་ཙཱ་བ་དག་གིས་ཀྱང་གནས་མིང་དང་མི་མིང་སོགས་ནི་སྒྲ་སྒྱུར་རམ་སྒྲ་སོར་བཞག་ཐབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བ་ཤུགས་ཆེ་མོད། འདིར་ཁྱད་ཆོས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི། བསྒྱུར་བྱའི་མིང་དེ་སྔ་མ་བོད་མིང་ཡོད་མེད་དང་ཡང་ན་བོད་སྐད་དུ་ཟུར་ཆག་པ་ཡོད་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པར། རྒྱ་ཡིག་ཏུ་མིང་ཇི་ལྟར་ཡིན་ན་བོད་ཡིག་ཏུ་དེའི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་སོར་བཞག་བྱས་ཡོད་པ་དེ་རེད། དཔེར་བཞག་ན། “དཱ་ཀིའང་（大江） ཧུའང་ཧེ（黄河） ཧུ་ཝའི་ཤུའི（淮水） ཀྱི་ཤུའི（济水）སྟེ་ཟི་ངྷུ་ཟེར་བའི་ཆུ་ཀླུང་རབས་མེད་བཞི”ཞེས་ཆུ་ཆེན་བཞིའི་མིང་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་དུས་སུ། 大江དང་黄河ཞེས་པ་ལ་འབྲི་ཆུ་དང་རྨ་ཆུ་ཞེས་བོད་མིང་ཡོད་ཀྱང་གུང་ལོ་ཙཱ་བས་རྒྱ་ཡིག་གི་སྒྲ་འབྱིན་སྟངས་ནང་བཞིན་སོར་བཞག་བྱས་ཡོད། ཡང་淮水དང་济水ལ་ཆ་མཚོན་ན་ཡང“ཧུ་ཝའི་ཤུའི”དང“ཀྱི་ཤུའི”ཞེས་水ཞེས་པ་ཆུ་དང་གཙང་པོའི་དོན་ལ་གོ་མོད། འདིར“ཤུའི”ཞེས་རྒྱ་ཡིག་གི་སྒྲ་སོར་བཞག་བྱས་ཡོད་པ་ལྟར་རོ། །
གཉིས་སུ་གུང་ལོ་ཙཱ་བ་ཁོང་གིས་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མཚན་བྱང་ཁག་བསྒྱུར་བའི་ཚེ་ན། མཚན་བྱང་བསྒྱུར་བདེ་བ་དག་ཐད་སྒྱུར་གྱི་ཐབས་སྤྱད་དེ་ཐད་ཀར་བསྒྱུར་བ་དང་། མཚན་བྱང་ཐད་ཀར་བསྒྱུར་མི་བདེ་བ་དག་ནི་ནང་དོན་དང་བསྟུན་པའི་མཚན་བྱང་རེ་བཏགས་པ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་འབུར་དུ་ཐོན་ཏེ། དཔེར་ན།《七智》དང་《忍辱经》སོགས་ནི《ཤེས་པ་བདུན་བསྟན་པ》དང་《བཟོད་པའི་ཕན་ཡོན》ཞེས་ཐད་སྒྱུར་བྱས་ཡོད་ལ། ཡང《生经》དང་《沙曷比丘功德经》སོགས་ནི《ལས་འབྲས་ལེ་ཕྲན་ལྔ་བཅུ་རྩ་ལྔ་པ》དང་《དགེ་སློང་ཤ་ཀས་ཀླུ་འདུལ་བའི་མདོ》བསྒྱུར་འདུག
གསུམ་དུ་ན་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་དང་ངག་རྒྱུན་སོགས་བསྒྱུར་བར་འཕྲི་སྒྱུར་དང་རྩོམ་སྒྱུར་གྱི་ཐབས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བ་ཚིག་ཉུང་ཞིང་དོན་འདུ་ལ་གནད་དུ་འཁེལ་བའི་ཁྱད་ཆོས་འདུག་སྟེ། དཔེར་ན། རྒྱ་ཡིག་གི《བླ་ཆེན་རྣམ་ཐར》བམ་པོ་དགུ་པར་འཁོད་པའི་ཅིན་ཤར་མའི（东晋）སློབ་དཔོན་ཧྥོ་ཐུ་ཋེང་གི་ལོ་རྒྱུས་སུ་བཀོད་པའི་ཚན་པ་ཞིག་དྲང་ན།
“略后从勒征伐，辄预克胜负。勒疑而问曰，‘孤不觉卿有出众智谋，而每知行军吉凶，何也。’略曰：‘将军天挺神武，幽灵所助，有一沙门术智非常，云将军当略有区夏，已应为师，臣前后所白皆其言也。’勒喜曰：‘天赐也。’召澄问曰：‘佛道有何灵验？’澄知勒不达事理，正可以道术为征。因而言曰：‘至道虽远，亦可以近事为证’。即取应器盛水，烧香咒之，须臾生青莲花，光色耀目。勒由此信服。”
གུང་ལོ་ཙཱ་བས“དེ་ནས་དེ་ལ་འཕྲལ་གྱི་ཕན་གནོད་འབྱུང་འགྱུར་གང་ཅི་ལུང་དུ་བསྟན་ཏེ་སྤང་བླང་བྱེད་དུ་བཅུག་པས། དེས་ཁེ་རྒྱལ་ནར་མར་ཐོབ་པར་བྱུང་བ། རྒྱལ་པོས་ངོ་མཚར་སྐྱེས་ནས་བསྟོད་བསྔགས་ཡང་ཡང་བྱས། ཕྱིས་ཤིག་ནས་དམག་དཔོན་དེས་རྒྱལ་པོ་ལ། བདག་པོ་ཆེན་པོའི་བསོད་ནམས་ཀྱི་མཐུས་མཐའ་བཙུན་ཡ་མཚན་ཅན་འདི་འདྲ་ཞིག་རམ་འདེགས་སུ་བྱུང་སྟེ། ངེས་པར་གནམ་ལྷས་གནང་བའི་གྲོགས་ཡིན་ནམ་སྙམ། ཕྲན་གྱིས་སྔ་ཕྱིར་ཐོབ་པའི་ཁེ་རྒྱལ་ཐམས་ཅད་ཁོང་གིས་བསླབས་པ་ཤ་སྟག་ལས་ཡིན་ཞུས་པས། རྒྱལ་པོས་དགའ་ནས་སློབ་དཔོན་བོས་སོ། །མཆོག་གསུམ་གྱི་ཡོན་ཏན་ཞིག་གློ་བུར་དུ་མཐོང་བར་འདོད་འདུག་བྱས་པས། སློབ་དཔོན་གྱིས་རྒྱལ་པོའི་སྤྱན་སྔར་སྣོད་ཆེན་པོ་ཅིག་ལ་ཆུ་བླུགས་ལ་སྔགས་བཏབ་པ་ཙམ་གྱིས་ཨུཏྤལ་སྔོན་པོ་འོད་འཕྲོ་ཞིང་དྲི་ངད་འཐུལ་བ་གློ་བུར་དུ་སྐྱེས་པས་ངོ་མཚར་དུ་གྱུར”ཅེས་མ་ཡིག་གི་དོན་རྣམས་བསྡུས་ཤིང་གོ་བདེ་བར་བསྒྱུར་ཡོད་པ་ནི་འདི་ལྟར་རོ། ། （རྩོམ་པ་པོ། རྔ་བ་ཁུལ་གསར་འགྱུར་འཕྲིན་སྦྱོར་ལྟེ་གནས་སུ་ཕྱག་ལས་གནང་བཞིན་ཡོད།）