མཐོ་སྒང་གི་སྐམ་ས།——ཧྥེ་གླིང།

ཧྥེ་གླིང་ནི་ཡོ་རོབ་དང་ཨེ་ཤ་ཡའི་སྐམ་ས་ཆེན་པོའི་ལྷོ་ནུབ་རྒྱུད་དུ་ཡོད། ཧྥེ་གླིང་གི་ཤར་རྒྱུད་ཧིན་རྡུའི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་མོ་དང་བཅར་ཞིང་། ལྷོ་རྒྱུད་ནུབ་ཀྱི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་མོ་དང་འབྲེལ། བྱང་རྒྱུད་ས་དབུས་རྒྱ་མཚོ་དང་ཡོ་རོབ་གླིང་དང་འདབས་འབྲེལ་དུ་གནས། ཧྥེ་གླིང་གི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་3029ཡོད་པ་དང་། འཛམ་གླིང་སྐམ་སའི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལས་1/5ཟིན་ཞིང་། འཛམ་གླིང་གི་གླིང་ཆེན་དྲུག་ལས་རྒྱ་ཁྱོན་ཨང་གཉིས་པ་ཡིན། ཧྥེ་གླིང་སྐམ་སའི་བྱང་གི་སྲིད་ཆེ་ཞིང་ནུབ་དོག་པ། ཧྥེ་གླིང་ནི་དམར་ཐིག་གི་དཀྱིལ་དབུས་སུ་འཁེལ་ཡོད་པ་དང་གླིང་ཧྲིལ་པོ་ལྷོ་བྱང་གཉིས་སུ་ཕྱེས་ཡོད། ཧྥེ་གླིང་ཧྲིལ་པོའི་3/4ཡན་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ལྷོ་བྱང་ཉི་མའི་ལྡོག་ཐིག་གི་བར་མཚམས་སུ་འཁེལ་བས་ཚ་ཁུལ་དང་ཚ་ཁུལ་བར་མའི་ས་ཁུལ་གྱིས་སྤྱིའི་ས་ཁྱོན་གྱི་95%ཡན་ཟིན། ཧྥེ་གླིང་དུ་ཁྱོན་བསྡོམས་རྒྱལ་ཁབ་57ཡོད་པ་དང་། ས་ཁམས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྟར་ན། ཧྥེ་གླིང་བྱང་མ་དང་ཤར་མ། ནུབ་མ། དབུས་རྒྱུད། ལྷོ་མ་བཅས་ས་ཁུལ་ལྔར་བགོས་ཡོད།

ཧྥེ་གླིང་གི་མིང་ཆ་ཚང་ལ་ཨ་ཧྥེ་རི་ཀ་ཞེས་བྱ་ཞིང་། མིང་དེའི་འབྱུང་ཁུངས་ཐད་བཤད་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་འགའ་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་གནའ་བོའི་དུས་སུ་མིང་ལ་Africusཞེས་པའི་ཚོ་དཔོན་ཞིག་ཡོད་པ་དང་། དེས་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་ལོ་2000ཙམ་ལ་ཧྥེ་གླིང་གི་བྱང་རྒྱུད་དུ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཤིང་། མིང་ལ་Afrikyahབྱ་བའི་གྲོང་ཁྱེར་ཞིག་བསྐྲུན་པར་ས་གནས་དེར་ཨ་ཧྥེ་རི་ཀ་ཞེས་པའི་མིང་ཐོགས། གཉིས་ནི་ཨ་ཧྥེ་རི་ཀ་ཞེས་པ་ནི་ཧྥེ་གླིང་བྱང་རྒྱུད་ཀྱི་བྷོ་བྷོ་ཨེར་མིས་དད་པའི་ལྷ་མོ་ཞིག་གི་མིང་ཡིན་པ་དང་། སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་དང་པོར་བྷོ་བྷོ་ཨེར་མིས་དགོན་པ་ཞིག་ཏུ་སྐུ་ལ་གླང་ཆེན་གྱི་པགས་པ་བཀླུབས་ཤིང་གཞོན་ཤ་དོད་པའི་ལྷ་མོ་ཞིག་གི་སྐུ་བརྙན་རྙེད་པ་དང་། དེའི་རྗེས་ནས་ཨ་ཧྥེ་རི་ཀ་ཞེས་པའི་ལྷ་མོའི་མིང་དེ་ཧྥེ་གླིང་གི་ས་མིང་དུ་ཐོགས་པར་བཞེད། གསུམ་པ་ནི་མིང་ཁུངས་ལྟར་ན་africaཞེས་པའི་མིང་འདི་ནི་ལ་ཏིང་སྐད་ཀྱི་apricaཞེས་པ་ལས་བྱུང་བ་དང་། ཉི་མའི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་དོན་དུ་འགྲེལ་བར་བཞེད།

ཧྥེ་གླིང་གི་ས་དབྱིབས་ཁྱད་ཆོས་ནི་མཐོ་སྒང་གི་རྒྱ་ཁྱོན་ཤིན་ཏུ་ཡངས་ཤིང་། རི་བོའི་ཚོགས་ཤར་ལྷོ་ནས་ནུབ་བྱང་རྒྱུད་དུ་ཐུར་གསེག་ཏུ་འབྲེལ་བས་ཧྥེ་གླིང་ལ་མཐོ་སྒང་གི་སྐམ་ས་ཆེན་མོ་ཞེས་ཀྱང་འབོད། མཚོ་འཕགས་ལ་སྨི་200~2000བར་གྱི་ས་མཐོའི་ཐང་ཆེན་དང་མཐོ་སྒང་གིས་ཧྥེ་གླིང་ཧྲིལ་པོའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི་86.6%ཟིན་པ་དང་། མཚོ་འཕགས་སྨི་200མན་གྱི་ཐང་ཆེན་དང་ལུང་གཞུང་གིས་9.7%ཟིན། ཤར་རྒྱུད་ཀྱི་ཆི་ལི་མཱ་ཏྲ་ལའོ་རི་བོའི་མཐོ་འཕགས་ལ་སྨི་5895ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་ཧྥེ་གླིང་གི་ཆེས་མཐོ་བའི་རི་བོར་ངོས་འཛིན། ཧྥེ་གླིང་གི་ཤར་ལྷོའི་རྒྱུད་ནི་མཚོ་འཕགས་ལ་སྨི་1000ཡོད་པའི་མཐོ་སྒང་ས་ཁུལ་ཡིན་པས། ཧྥེ་གླིང་གི་ཆེས་མཐོ་ཚད་དང་ནུབ་བྱང་གི་རྒྱུད་ནི་མཚོ་འཕགས་ལ་སྨི་500ཡས་མས་ཀྱི་ཐང་ཆེན་དང་ལུང་གཞུང་ཡིན་པས། ཧྥེ་གླིང་གི་ཆས་དམའ་མཐའ་རུ་ངོས་འཛིན།

ཧྥེ་གླིང་སྐམ་སའི་ས་དབྱིབས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ནི་ཤར་ལྷོ་ནས་ནུབ་བྱང་རྒྱུད་དུ་ཐུར་གསེག་ཏུ་འབྲེལ་བས། ཧྥེ་གླིང་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་ཆུ་བོ་མང་པོ་ནུབ་ཀྱི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་མོའི་ནང་བཞུར་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཆུ་བོ་འབབ་ཡུལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱིས་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་100ཟིན་པའི་གཙང་པོ་ལ་ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་དང་ཁོང་གོ་གཙང་པོ། ནི་ཇར་གཙང་པོ། ཟིམ་བྷིས་ཡ་གཙང་པོ་སོགས་ཡོད། གཞན་ཧྥེ་གླིང་དུ་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི་ཆེ་ཆུང་མི་འདྲ་བའི་མཚེའུ་མང་པོ་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་ཁྱོན་ཅུང་ཆེ་བའི་མཚེའུ་ཕལ་མོ་ཆེ་གས་སྲུབས་མཚེའུ་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་དུ་མཚེའུ་དག་གི་སྲིད་ཞེང་དོག་པ་དང་གཏིང་ཟབ་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན།

ཨ་ཐི་ལ་སི་རི་རྒྱུད་ནི་ཧྥེ་གླིང་བྱང་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པའི་ཨེར་ཕིས་སི་རི་རྒྱུད་ཀྱི་རི་ལག་ཅིག་ཡིན། ཨ་ཐི་ལ་སི་རི་རྒྱུད་ཀྱི་དབྱིབས་ནི་འཇོང་དབྱིབས་སུ་མངོན་ཞིང་རི་རྒྱུད་ཀྱི་དཀྱིལ་དུ་ཁོད་ཡངས་པའི་རྩྭ་ཐང་ཡོད། ཨ་ཐི་ལ་སི་རི་རྒྱུད་དུ་འཚོ་བའི་བྷོ་བྷོ་ཨེར་མིས་དུས་ད་ལྟའི་བར་རང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཆ་དང་སྲོལ་རྒྱུན། དད་མོས་སོགས་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ཡོད།

ཆི་ལི་མཱ་ཏྲ་ལའོ་རི་བོ་ནི་ཧྥེ་གླིང་གི་ཆེས་མཐོ་བའི་རི་བོ་ཡིན་ཞིང་ཧྥེ་གླིང་གི་ཡང་རྩེར་ངོས་འཛིན། རི་བོ་དེ་ནི་ཐན་ཟ་ཉི་ཡ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆི་ལི་མཱ་ཏྲ་ལོའི་ཤར་བྱང་གི་རྒྱུད་དུ་མཆིས། ཆི་ལི་མཱ་ཏྲ་ལའོ་རི་བོ་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་དང་ནགས་ཚལ་སྲུང་སྐྱོབ་ཁུལ་གྱིས་ཆི་ལི་མཱ་ཏྲ་ལའོ་རི་བོ་དང་ཉེ་འཁོར་གྱི་རི་ཆུ་ནགས་གསུམ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ཕལ་མོ་ཆེ་ཟིན་ཞིང་། རི་བོའི་ཁོར་ར་ཁོར་ཡུག་ཀུན་གཡུ་ལོ་ཐགས་སུ་བཀྲ་བའི་ནགས་ཚལ་ཡིན་པ་དང་། ནགས་ཚལ་དུ་འོ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་མང་པོ་འཚོ་བར་མ་ཟད། ཕལ་མོ་ཆེ་སྟོངས་ལ་ཉེ་བའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། སྐད་ཁུངས་ལྟར་ན། ཆི་ལི་མཱ་ཏྲ་ལའོ་རི་བོ་ནི་འོད་ལམ་ལམ་དུ་འཚེར་བའི་རི་བོའི་དོན་དུ་འགྲེལ།

ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་ནི་ཧྥེ་གླིང་ཤར་རྒྱུད་དང་བྱང་རྒྱུད་བརྒྱུད་པའི་གཙང་པོ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཧྥེ་གླིང་དབུས་རྒྱུད་ཀྱི་ཁོང་གོ་གཙང་པོ་དང་ཧྥེ་གླིང་ནུབ་མ་ས་ཁུལ་གྱི་ནི་ཇར་གཙང་པོ། ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་གསུམ་ནི་ཧྥེ་གླིང་གི་གཙང་པོ་ཆེན་པོ་གསུམ་ལ་ངོས་འཛིན། ཉི་ལའོ་གཙང་པོའི་བཞུར་རྒྱུན་གྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ་6853ཡོད་པ་དང་། འཛམ་གླིང་གི་ཆེས་རིང་བའི་གཙང་པོར་ངོས་འཛིན། ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་ལ་ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་དཀར་པོ་དང་ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་སྔོན་པོ་བཅས་ཆུ་ལག་གཉིས་ཡོད་པ་དང་། ཆུ་འགོ་ཨེ་སེ་ཨོ་ཕི་ཡ་མཐོ་སྒང་ཡིན་པའི་ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་སྔོན་པོ་ནི་ཉི་ལའོ་གཙང་པོའི་སྨད་རྒྱུད་ཀྱི་སྐྱེ་འགྲོ་ཀུན་གྱི་འཚོ་བའི་རྟེན་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། ཆུ་ལག་གཉིས་ལས་ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་དཀར་པོའི་བཞུར་རྒྱུན་ཆེས་རིང་ཞིང་། དེའི་འགོ་ཁུངས་ཧྥེ་གླིང་དབུས་རྒྱུད་དུ་ཡོད། སུའུ་དན་གྱི་རྒྱལ་ས་ཁར་ཐུམ་ཉེ་འགྲམ་དུ་ཆུ་ལག་གཉིས་མཉམ་དུ་འདྲེས་ནས་ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་གྲུབ་པ་ཡིན།

ཉི་ལའོ་གཙང་པོ་ནི་ཨེ་ཅིབ་མི་དམངས་ཀྱིས་ཚེ་སྲོག་གི་གཙང་པོར་ངོས་འཛིན་པ་དང་། ཨེ་ཅིབ་ཤེས་རིག་གི་སྐྱེད་ཡུམ་དུའང་ངོས་འཛིན། གཙང་པོ་འདིའི་འགོ་ཁུངས་ཨ་ཧྥེ་རི་ཁའི་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་པའོ་ལོན་ཏི་མཐོ་སྒང་དུ་ཡོད་པ་དང་། པུ་རུན་དི་དང་རུ་ཝང་ཏ། ཐན་ཟ་ཉི་ཡ། ཡུ་གེན་ད། སུའུ་དན། ཨེ་ཅིབ་སོགས་རྒྱལ་ཁབ་བརྒྱུད་དེ་མཇུག་མཐར་ས་དབུས་རྒྱ་མཚོའི་ནང་བཞུར་བ་རེད། ཉི་ལའོ་གཙང་པོའི་གཞུང་རྒྱུན་གྱི་སྤྱིའི་རིང་ཚད་ལ་སྨི་སྟོང་6670ཡོད་པས་འཛམ་གླིང་གི་བཞུར་རྒྱུན་ཆེས་རིང་བའི་གཙང་པོར་ངོས་འཛིན་ཞིང་། ཉི་ལའོ་གཙང་པོས་ཨེ་ཅིབ་མི་དམངས་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་གི་རྒྱུན་བསྐྱངས་ཞིང་ངོ་མཚར་གྱིས་བརྟས་པའི་ཤེས་རིག་མང་པོ་བསྐྲུན་པར་མ་ཟད། སྣ་མང་དཀྱེལ་ཡངས་ཀྱི་རིག་གནས་ཁོར་ཡུག་ཅིག་ཀྱང་བསྐྲུན་པ་རེད།

ཧྥེ་གླིང་ན་མིང་དུ་གྲགས་པའི་གཏོར་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་ནི་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་2600ལོར་བསྐྲུན་འགོ་ཚུགས་ཤིང་མིག་སྔའི་བར་ཁྱོན་བསྡོམས་གཏོར་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་བརྒྱ་ལ་ཉེ་བ་གསར་རྙེད་བྱུང་། དེ་ནི་འཛམ་གླིང་ཐུན་མོང་གི་ཁས་ལེན་ཐོབ་པའི་གནའ་བོའི་འཛམ་གླིང་གི་ངོ་མཚར་ཆེན་པོ་བརྒྱད་ཀྱི་གྲས་ཤིག་ཡིན། གཏོས་ཆེས་ཆེ་ཞིང་ཆེས་མིང་དུ་གྲགས་པ་ནི་མི་རབས་གསུམ་གྱི་གཏོར་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་ཏེ་ཧོ་ཧྥོ་གཏོར་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་དང་ཧ་ཧྥོ་ལ་མཆོད་རྟེན་ཆེན་མོ། མེན་ཁ་ཝོ་ལ་གཏོར་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་བཅས་ཡིན། དེ་ལས་རྔམ་བརྗིད་ལྡན་ཞིང་མིང་དུ་གྲགས་པ་ནི་ཧོ་ཧྥོ་གཏོར་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་ཆེན་མོ་ཡིན། གཏོར་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་འདིའི་རྨང་མཐའི་རིང་ཚད་ལ་སྨི་270དང་མཐོ་ཚད་ལ་སྨི་157.1ཡོད་ལ། བརྩེགས་རྡོ་ཆེན་པོ་ཁྲི་230ཡིས་གྲུབ་ཅིང་རྡོ་ལེབ་རེའི་ལྗིད་ཚད་ལ་ཆ་སྙོམས་ཀྱི་ཏུན་205ཡོད་པ་རེད། བཟོ་བཀོད་ཀྱི་གཏོས་ཆེ་ཞིང་སྒྲིག་གཞིའི་ཚགས་དམ་པའི་གནའ་བོའི་ཤེས་རིག་གི་བསྡུས་གཟུགས་འདི་ཚན་རིག་ཆེད་མཁས་པ་མང་པོ་ཞིག་གི་མཚར་འཛིན་གྱི་བློ་ཁ་ཕྱོགས་ཡུལ་དུ་གྱུར་ཡོད། གནའ་བོའི་ཨེ་ཅིབ་མིའི་བཤད་རྒྱུན་ལྟར་ན་གཏོར་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་ནི་གནའ་བོའི་ཨེ་ཅིབ་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་སོ་སོའི་རྒྱལ་པོ་དག་གི་བང་སོ་ཡིན་པར་གྲགས་ལ། རྒྱལ་པོ་དང་འབྱོར་བ་ལྡན་པའི་སྐུ་དྲག་དག་ཚེ་ལས་འདས་རྗེས་ཀྱི་འདོད་རྒུ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་སའི་བསྟི་གནས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན་པར་བཞེད། །