ཟངས་གཏེར་གྱི་ཕ་ས། ཟེམ་པི་ཡ།

ཟེམ་པི་ཡ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་སྟེ་བསྡུས་མིང་ལ་ཟེམ་པི་ཡ་ཞེས་འབོད་པའི་ཧྥེ་གླིང་དབུས་ལྷོ་རྒྱུད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་འདིའི་ཤར་རྒྱུད་མ་ལ་ཝི་དང་མོ་ཟམ་བྷིག་ལ་འབྲེལ་ཞིང་། ལྷོ་རྒྱུད་ཟིམ་པབ་ཝེ་དང་། བྷོ་ཙ་ཝན། ན་མི་པ་ཡ་བཅས་དང་འདབས་འབྲེལ་དུ་གནས། ནུབ་རྒྱུད་ཨན་གོ་ལ་དང་མཚེས་མར་བཅར་ཞིང་། བྱང་རྒྱུད་ཐན་ཟ་ཉི་ཡ་དང་འབྲེལ་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཁོངས་ཕལ་མོ་ཆེ་ནི་མཚོ་འཕགས་ལ་སྨི་1000-1500ཡོད་པའི་མཐོ་སྒང་ཡིན་ཞིང་། རི་རྒྱུད་བྱང་ཤར་ནས་ལྷོ་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་གསེག་ཡོད། ཆུ་རྒྱུད་ཀྱི་དབང་གིས་ཟེམ་པི་ཡ་རྒྱལ་ཁོངས་ཀྱི་མཐོ་སྒང་ས་ཁུལ་དེ་ས་དབྱིབས་མི་འདྲ་བ་ལྔར་ཕྱེ་ཡོད་དེ། བྱང་ཤར་མཐོ་སྒང་ནི་ཁོང་གོ་གཙང་པོའི་སྟོད་རྒྱུད་ཀྱི་གཞོང་ས་ཡིན་ཞིང་། མཚོ་འཕགས་ལ་སྨི་1200-1600ཡོད། མཐོ་སྒང་དེར་གནས་པའི་མཱ་ཧྥུན་ཅཱ་རི་བོ་ནི་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆེས་མཐོ་བའི་རི་བོ་ཡིན་ཞིང་མཚོོ་འཕགས་ལ་སྨི་2164ཡོད། ཤར་ལྷོའི་རྒྱུད་ནི་ལའོ་ཨན་ཀྭ་མཐོ་སྒང་གཞོང་ས་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་ཧྥེ་གླིང་ཤར་མའི་གྲོག་རོང་ཆེན་པོའི་ཆ་ཤས་ཡིན། ཧྥེ་གླིང་ཤར་མའི་གྲོག་རོང་ཆེན་པོ་ནི་འཛམ་གླིང་སྐམ་སའི་གས་སྲུབས་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན་པ་དང་། དེ་ལ་སའི་གོ་ལའི་རྨ་ཤུལ་ཞེས་ཀྱང་འབོད། གྲོང་རོང་ཆེན་པོ་དེའི་དབྱིབས་ནི་ངེས་གཏན་མེད་པའི་ཟུར་གསུམ་དབྱིབས་སུ་མངོན་ཞིང་། གྲོང་རོང་གི་གཏིང་ཚད་ལ་སྨི་2000དང་། ཞེང་གི་ཚད་ལ་སྨི་སྟོང་30-100ཡོད། དེ་སའི་གོ་ལའི་སྟེང་གི་རྒྱུན་མཐུད་མིན་པའི་གྲོག་རོང་རིང་ཤོས་ལ་ངོས་འཛིན། གྲོག་རོང་གི་ལྷོ་རྒྱུད་མའོ་སང་པི་ཁི་མཚོ་ཁུག་དང་འབྲེལ་ཞིང་། ནུབ་བྱང་གི་རྒྱུད་སུའུ་དན་ཡའེ་ཏན་གཙང་པོ་ལ་ཐུག་ཡོད། བྱང་རྒྱུད་སི་ཧའེ་མཚོ་ལ་སླེབས་ཤིང་། གྲོང་རོང་གི་བར་རྒྱུད་དུ་མཚེའུ་དང་མེ་རི་མང་པོ་ཡོད། ཧྥེ་གླིང་ཤར་མའི་གྲོག་རོང་ཆེན་པོ་ཞེས་པའི་མིང་འདི་ནི་མྱུལ་དཔྱད་པ་ཡེ་ཧན·ཧྭ་དྷི·གྷོ་ཀུ་ལི་ཡིས་བཏགས་པར་སྐད།

ཟེམ་པི་ཡའི་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་གྲངས་ལས་ཕལ་མོ་ཆེ་པན་ཐུའུ་སྐད་ཁུངས་སུ་གཏོགས་པའི་མི་ནག་ཡིན་ཞིང་། རྒྱལ་ཡོངས་ལ་མི་རིགས་73ལྷག་ཡོད། དེ་ལས་པིན་བྷ་མི་རིགས་ནི་ཚོ་པ་ཆེ་གྲས་སུ་བརྩི། མི་རིགས་མང་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་སྐད་རིགས་ཀྱང་མང་པོ་མཆིས་ཏེ། འབྲེལ་ཡོད་དཔྱད་འབྲས་ལྟར་ན། རྒྱལ་ཡོངས་སུ་སྐད་རིགས་མི་འདྲ་བ་31ལྷག་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་ལས་ཉིང་ཅཱ་སྐད་ནི་སྤྱོད་རྒྱ་ཆེས་ཆེ་བའི་སྐད་རིགས་ཡིན་པ་རེད། ཆོས་ལུགས་དད་མོས་ལྟར་ན། ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་སུ་གཏན་འཁེལ་བྱས་པའི་ཆོས་ལུགས་ཡིན་ཞིང་། གཞན་གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་དང་ཧིན་དྷུའི་ཆོས་ལུགས། གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་སོགས་ལ་དད་མཁན་ཡང་མཆིས་སོ། །

གཏེར་ཁ་སྔོག་འདོན་ལས་རིགས་ཀྱིས་ཟེམ་པི་ཡའི་རྒྱལ་དམངས་དཔལ་འབྱོར་ཁྲོད་ཕན་ནུས་ཆེན་པོ་ཐོན་ཡོད་པ་དང་། གཏེར་ཁའི་ལས་རིགས་ལས་གཙོ་བོ་ཟངས་གཏེར་དང་ཀུའུ་གཏེར་སྔོག་འདོན་དང་བཙོ་སྦྱངས་ཡིན་ཞིང་། དེ་ལས་ཟངས་གཏེར་གྱིས་འཛམ་གླིང་ཐུང་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་6%ཟིན་པས། ཟེམ་པི་ཡ་ལ་ཟངས་གཏེར་གྱི་ཕ་ས་ཞེས་པའི་མིང་ཐོགས་ཡོད། ཀུའུ་ཡི་འདུས་ཚད་ཀྱིས་ཏུང་35ཟིན་ཞིང་། འཛམ་གླིང་གི་ཀུའུ་འདུས་ཚད་ཨང་གཉིས་པ་ཡིན། བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ལ་གཙོ་བོ་ལུད་རྫས་དང་ཨར་འདམ། ཤིང་ཆ་ལས་སྣོན། འཁེལ་འཐག །དུ་བ། བཟའ་བཅའ། བཏུང་ཆུ། ཀོ་བ་མཉེས་བཟོ་སོགས་ཡོད། ཞིང་ལས་ནི་མང་ཚོགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཡོང་སྒོ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་གྲངས་ཕྱེད་ཀས་ཞིང་ལས་གཉེར། མ་རྨོས་ལོ་ཏོག་ནི་འབྲུ་རིགས་ལོ་ཏོག་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་དང་། གཞན་ཁྲེ་དང་སྲན་མ། ཁྲེ་རྒོད་སོགས་ཀྱང་འདེབས་འཛུགས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དཔལ་འབྱོར་ལོ་ཏོག་ལ་གཙོ་བོ་སྲིང་བལ་དང་། བ་དམ། བུར་ཤིང་སོགས་ཡོད་དོ། །

ཟེམ་པི་ཡའི་རྒྱལ་ཁོངས་སུ་གཙང་པོ་དང་ཆུ་ལག་མང་བས་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་ཕུན་སུམ་ཚོགས། ཟེམ་ཡི་ཡ་གཙང་པོ་ནི་ཧྥེ་གླིང་གི་གཙང་པོ་ཨང་བཞི་པ་ཡིན་ཞིང་། སྤྱིའི་བཞུར་རྒྱུན་ལ་སྨི་སྟོང་2660ཡོད།

ཝེ་དྷོ་ལི་ཡ་རྦབ་ཆུ་ནི་ཧྥེ་གླིང་གི་ཆེས་ཆེ་བའི་རྦབ་ཆུ་ཡིན་ཞིང་། རྦབ་ཆུ་དེ་ཟེམ་པི་ཡ་གཙང་པོའི་བར་རྒྱུད་ཀྱི་བྷ་ཁཱ་གྲོག་རོང་ཁུལ་དུ་ཡོད། རྦབ་ཆུ་དེའི་ཞེང་ཚད་ལ་སྨི་1800ཡོད་པ་དང་བྲག་རྡོའི་གླིང་ཕྲན་ལྔས་དུམ་བུ་ལྔར་བགོས་ཡོད་པ་དང་། རྦབ་ཆུའི་གཟར་ཚད་ལ་སྨི་128ཡོད། ཉི་ཟེར་ཁྲོད་དྲག་ཏུ་འབབ་པའི་ཆུའི་ཟེགས་མ་ནི་མུ་ཏིག་གི་རྡོག་ཕྲེང་རེ་རེ་དང་འདྲ་བར་གནམ་མཁའི་དབྱིབས་སུ་རང་གར་རྩེན་ཞིང་། རྦབ་ཆུའི་འབབ་སྒྲ་ནི་མིའི་སྙིང་གཟན་པར་བྱེད་པའི་འབྲུག་སྒྲ་དང་འདྲ་བར་ལེ་བར་བཅུས་ཆོད་པའི་མཚམས་སུའང་ཐོས་ཐུབ། རྦབ་ཆུ་དེའི་ཆ་སྙོམས་ཀྱི་འབབ་ཚད་ལ་སྐར་ཆ་གཅིག་ལ་རྒྱ་དཔངས་སྨི་1400ཡོད་པ་དང་། ཆར་དུས་སུ་སྐར་ཆ་གཅིག་ལ་རྒྱ་དཔངས་སྨི་5000ལ་སླེབས་སྲིད།

ཁཱ་ལན་བྷོ་རྦབ་ཆུའང་ཟེམ་པི་ཡའི་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོའི་རྦབ་ཆུ་ཞིག་ཡིན། གཞི་ཁྱོན་ལྟར་ན་ཧྥེ་གླིང་གི་རྦབ་ཆུ་ཨང་གཉིས་པ་ཡིན་ཞིང་། ཐན་ཟ་ཉི་ཡ་རྒྱལ་ཁབ་དང་འབྲེལ་མཚམས་སུ་ཡོད། རྦབ་ཆུའི་གཟེར་ཚད་ལ་སྨི་915ཡོད། རྒྱང་ནས་བལྟས་ནས་དར་དཀར་མཁའ་ནས་དཔྱངས་པ་བཞིན་རྔམ་བརྗིད་ལྡན། རྦབ་ཆུའི་ངོགས་གཉིས་གཡང་གཟར་གྱི་བྲག་རི་ཡིན་ཞིང་། མཐར་ཐན་ཀན་ཉི་ཁ་མཚེའུའི་ནང་འབབ་བཞིན་ཡོད་པས། རང་བྱུང་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའི་བཀོད་པ་འདིའང་ཡུལ་སྐོར་བ་མང་པོའི་སེམས་ངལ་གསོ་བའི་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན། གནའ་དཔྱད་ལྟར་ན། ཁཱ་ལན་བྷོ་གྲོག་རོང་དུ་གདོད་མའི་དུས་ཀྱི་ལག་ཆ་མང་པོ་རྙེད་སོན་བྱུང་ཞིང་། ལག་ཆ་དེ་དག་ནི་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་ལོ་ཁྲི་30དུས་ཀྱི་ཤུལ་བཞག་ཡིན་པར་བསྒྲུབས་ཡོད།

ཁཱ་ཧྥུ་ཨེ་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་ནི་ཧྥེ་གླིང་གི་གཞི་ཁྱོན་ཆེས་ཆེ་བའི་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་གླིང་ག་ཡིན་པར་མ་ཟད། ཟེམ་པི་ཡའི་མིང་དུ་གྲགས་པའི་ཡུལ་སྐོར་ལྗོངས་ཁུལ་ཡང་ཡིན། དེ་ནི་ཟེམ་པི་ཡའི་རྒྱལ་ས་ལུ་ས་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ལྷོ་རྒྱུད་དུ་ཡོད། དེའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་སྟོང་2.24ཡོད་ཅིང་། 1950ལོར་ལེགས་པར་གྲུབ། སྤྱི་གླིང་ནང་གཡུ་ལོ་ཐགས་སུ་བཀྲ་བའི་ནགས་ཚལ་དང་དྭངས་ཤིང་གཙང་བའི་ཆུ་ཕྲན། མཐོ་དམའ་མི་སྙོམས་པའི་རི་བོ་སོགས་རང་བྱུང་བཀོད་པ་ཉམས་དགའ་བས་ལེགས་པར་བརྒྱན་ཡོད་པར་མ་ཟད། འདབ་ཆགས་ཀྱི་སྐད་སྙན་ལྷང་ལྷང་གྲགས་ཤིང་། མེ་ཏོག་གི་དྲི་བསུང་ཕྱོགས་བཞིར་འཐུལ། ཉི་འོད་ཀྱི་བྱབས་ཁྲུས་འོག་ཡོད་ཚད་ཡིད་དུ་འོང་ཞིང་སོས་དལ་བག་ཕེབས་སུ་གནས། སྤྱི་གླིང་དེར་རིགས་མི་འདྲ་བའི་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་མང་པོ་འཛོམས་ཡོད་དེ། ཆུ་རྟ་དང་། མ་ཧེ། རྐྱང་ཁྲ། གླང་མོ་ཆེ། བསེ་རུ་ནག་པོ། སེང་གེ། གཙོད། ཆུ་སྲན་སོགས་མང་ཞིང་། བྱ་རིགས་མི་འདྲ་བ་400ལྷག་ཡོད་དོ། །

སྨིན་ཏཱ་ཝན་ཅཱ་རྩི་ཤིང་སྤྱི་གླིང་ནི་ཟེམ་པི་ཡའི་རྒྱལ་ས་ལུ་ས་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་དང་སྨི་སྟོང་20ལྷག་གིས་ཆོད་པའི་ལྷོ་ནུབ་རྒྱུད་ཀྱི་རི་ལུང་དུ་ཡོད། སྤྱི་གླིང་དེ་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལོ་རབས་ལྔ་བཅུའི་ནང་བསྐྲུན་ནས་གྲུབ་ཅིང་། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་སྟོང་50ལྷག་ཡོད་པ་དང་། རིགས་མི་འདྲ་བའི་རྩི་ཤིང་3000ལྷག་འདེབས་འཛུགས་བྱས་ཡོད། སིལ་སྡོང་དང་སྨན་རྩྭ། དཔལ་འབྱོར་རྩི་ཤིང་སོགས་ལས་ཕལ་མོ་ཆེ་ཕྱི་རྒྱལ་ནས་ནང་འདྲེན་བྱས་པའི་རྩི་ཤིང་དཀོན་པོའི་རིགས་ཡིན།

ཁཱ་ལི་བྷ་མཚེའུ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱ་ཁྱོན་ཆེས་ཆེ་བའི་མིས་བཟོས་མཚེའུ་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན། དེ་ནི་ཟེམ་པི་གཙང་པོ་ནུབ་མར་ཆུ་རགས་བརྒྱབ་ནས་གྲུབ་པ་ཡིན་ཞིང་། མཚེའུའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་སྟོང་5200ཡོད་པ་དང་། ཞེང་ཚད་ལ་སྨི་སྟོང་48ཡོད། མཚེའུའི་འགྲམ་རྒྱུད་ཟླ་གམ་གྱི་དབྱིབས་སུ་མངོན་ཞིང་མཚེའུའི་ནང་གླིང་ཕྲན་མང་པོ་ཡོད་པས་མཛེས་ལྗོངས་ལྟ་ན་སྡུག །

མཱ་ལན་བྷ་རྔོན་གཤོར་སྤྱི་གླིང་ནི་ཟེམ་པི་ཡའི་རང་བྱུང་རྔོན་གཤོར་སྤྱི་གླིང་ཡིན། སྤྱི་གླིང་དུ་མཐའ་ཡས་པའི་རྩྭ་ཐང་དང་རྫོང་སྟུག་པའི་ནགས་ཚལ་ཡོད་པས་གནས་སྐོར་གྱི་ཕ་ས་ཞེས་པའི་མིང་བསྩལ་ཡོད། སྤྱི་གླིང་དེར་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་རིགས་མི་འདྲ་བ་400ལྷག་ཡོད་ཅིང་། དེ་ལས་ཁ་གྲངས་ཆེས་མང་བ་ནི་སྤྲེའུ་དང་གཙོད་ཡིན། གཡུང་ལ་མ་ཕབ་པའི་ནོར་ཁྱུ་དང་། རང་གར་བག་ཕེབས་ངང་རྒྱུ་བའི་གླང་ཆེན་དང་། སེང་གེ། བསེ་རུ། རྐྱང་ཁྲ་སོགས་གང་སར་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད། གཞན་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་གཞན་ན་མཐོང་དཀོན་པའི་འདབ་ཆགས་དང་ལྟོ་འགྲོའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱང་མང་ངོ་། །

ལོ་ཨན་ཀྭ་གཙང་པོ་ནི་ཟེམ་པི་ཡའི་ཤར་རྒྱུད་ཀྱི་གཙང་པོ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་ཧྥེ་གླིང་གི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རིགས་ཆེས་མང་བའི་ས་ཁུལ་ཡིན། གཙང་པོའི་བཞུར་རྒྱུན་གྱི་སྤྱིའི་རིང་ཚད་ལ་སྨི་སྟོང་800ཡོད་པ་དང་། གཙང་པོའི་འབབ་རྒྱུན་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་སྟོང་14.6ཡོད། གཙང་པོའི་བཞུར་ཚད་མགྱོགས་ཤིང་ཆུ་ཤུགས་ཆེ་བས། གཙང་པོའི་འབབ་རྒྱུན་སོ་སོར་ཆུ་གློག་ས་ཚིགས་མང་པོ་བསྐྲུན་ཡོད།

ལུ་ས་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་ནི་ཟེམ་པི་ཡ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ཡིན། ལུ་ས་ཁ་ས་ཁུལ་དུ་ཐུང་གི་གཏེར་ཁ་མང་བས་ཐུང་གི་ཕ་ས་ཞེས་ཀྱང་འབོད། ཚོང་ཁང་སོ་སོའི་ནང་དུ་ཐུང་ལུགས་མའི་ཐོན་རྫས་སྣ་ཚོགས་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་། ཁྱིམ་ཚང་སོ་སོས་སྤྱོད་པའི་ཇ་ཕོར་དང་། ཇ་དེམ། སྡེར་མ། དཀར་ཡོལ། བ་མ་སོགས་ཀྱང་ཐུང་གིས་བཟོས་པ་རྐྱང་རྐྱང་ཡིན་ནོ། ། 

（རྩོམ་པ་པོ། མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་བོད་ཡིག་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས།）