སྡེ་དགེ་རྫོང་ཨུའི་ཧྲུའུ་ཅི་ཚངས་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ཁུལ་ཨུའི་དྲིལ་བསྒྲགས་པུའུ་ཀྲང་ཡོན་མིང་ཀང་གི་ཕེབས་རོགས་འོག་སྡེ་དགེའི་པར་ཁང་དུ་རྟོག་ཞིབ་གནང་བཞིན་པ།
县委书记昌呷次称（左）陪同州委常委、宣传部长袁明光（右）在县印经院藏族雕版印刷技艺体验馆调研
བརྗིད་ཆགས་ཁྲོ་ལ་རི་བོའི་འདབས་སུ་དལ་གྱིས་རྒྱུ་བའི་ཟིལ་ཆུའི་འགྲམ་དུ་ཆགས་པའི་གནའ་གྲོང་སྡེ་དགེ་ནི“ཁམས་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས། གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་ཕ་ཡུལ། ཟུར་ལུགས་གསོ་རིག་གི་འབྱུང་གནས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་བཟོ་རྩལ་གྱི་ཕ་ས”བཅས་ཀྱི་མཚན་སྙན་གྲགས་ཀུན་ལ་ཁྱབ་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་དག་ཞིང་ཡིན་ལ། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཆུ་རྒྱུན་རིང་མོར་ཁམས་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་གཏེར་མཛོད་ལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་བཞིན་སྲོལ་རྒྱུན་དང་དེང་རབས་ཀྱི་འཕེལ་འགྲོས་ཁྲོད་སྙན་འཇེབས་ཀྱི་སྒྲ་དབྱངས་གསར་པ་རྩོམ་བཞིན་ཡོད།
ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་སྡེ་དགེ་རྫོང་གིས་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་རིག་གནས་བསམ་བློ་སློབ་སྦྱོང་དང་ལག་ལེན་དུ་བསྟར་ནས། ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་ལེགས་པོ་བསྐྱེད་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་དང་། རིག་གནས་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་སྐྱེས་སྟོབས་ལ་གཞིགས་ནས་ཁྱད་ལྡན་རིག་གནས་ཐོན་ལས་འཕེལ་འགྲོས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་བཏང་། ཕུལ་བྱུང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་འཕེལ་རྣམ་གསར་པ་བཏོད་དེ“རིག་གནས་སྡེ་དགེའི”སྤུས་རྟགས་ལེགས་པོ་བཏོད། རྫོང་ཡོངས་ལ་རིམ་པ་ཁག་གི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྣམ་གྲངས་218(འཛམ་གླིང་གི་དྲན་ཤེས་ཨེ་ཤེ་ཡ་དང་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་མོ་ཁུལ་གྱི་མིང་ཐོའི་རྣམ་གྲངས་1དང་། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་རྣམ་གྲངས་3 ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་རྣམ་གྲངས་5 ཁུལ་རིམ་པའི་རྣམ་གྲངས་106། རྫོང་རིམ་པའི་རྣམ་གྲངས་103བཅས་ཚུད་ཡོད) དང་། རིམ་པ་ཁག་གི་རྒྱུན་འཛིན་པ་812(རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པ་4དང་། ཞིང་ཆེན་རིམ་པ་21 ཁུལ་རིམ་པ་457 རྫོང་རིམ་པ་330བཅས་ཡོད) ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་རྒྱུན་འཛིན་ཚོགས་པ་1བཅས་ཡོད། 2024ལོར“སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གི་བོད་ཀྱི་པར་ཤིང་ཡིག་ཚགས”དེ《 འཛམ་གླིང་གི་དྲན་ཤེས་ཨེ་ཤེ་ཡ་དང་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་མོ་ཁུལ་གྱི་མིང་ཐོའི》 ནང་བདམས་པ་དང་། དེ་ལས་སྡེ་དགེའི་རིག་གནས་དེ“མཐོ་སྒང་གི་མུ་ཏིག”ནས་འཛམ་གླིང་གི་གར་སྟེགས་སུ་བསྐྱོད་ཡོད་པ་མཚོན་གྱི་ཡོད།
རིག་གནས་རྩ་བ་བཟུང་སྟེ་ཁམས་པའི་ཤེས་དཔལ་གྱི་སྙིང་དོན་བཙལ།
སྡེ་དགེ་རིག་གནས་ཀྱི་གཏེར་ཁ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཆུ་རྒྱུན་རིང་མོ་ནས་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པ་ཞིག་སྟེ། སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གི་གཅེས་ནོར་འཛམ་བུ་གླིང་ལ་གྲགས་ཆེ། བོད་ཁུལ་གྱི་པར་ཁང་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་ཐོག་མ་ཡིན་པའི་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་ལ་བགྲང་བྱ་300ཡི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན། པར་ཁང་དུ་ཤིང་པར་ཁྲི་32ཡོད། དེ་རུ་ཆོས་ལུགས་དང་ལོ་རྒྱུས། ཚན་རྩལ་སོགས་ཀྱི་ནང་དོན་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ། དེའི་ཁྲོད་དུ《 ཤེར་ཕྱིན་བརྒྱད་སྟོང་པ་སུམ་ཕབ》དང《རྙིང་མ་རྒྱུད་འབུམ》ནི་འཛམ་གླིང་ཀུན་ན་དཀོན་པའི་དཔེ་རྒྱུན་ཡིན། 《 བཀའ་འགྱུར》དང《བསྟན་འགྱུར》ནི་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་བོད་ཡིག་གི་གནའ་བོའི་ཤིང་པར་གྱི་མ་དཔེ་རུ་གྱུར་ཡོད། གེ་སར་གྱི་རིག་གནས་དར་རྒྱུན་རིང་བ། ཀྲུང་ཧྭའི་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས《གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་སྒྲུང》ནི་འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་ཆེས་རིང་བའི་ལོ་རྒྱུས་སྙན་ངག་ཞིག་ཡིན་ལ། མིའི་རིགས་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཚབ་མཚོན་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་མིང་ཐོར་བཀོད་ཡོད། གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་ཕ་ས་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། རྫོང་ཁོངས་སུ་གེ་སར་གྱི་རྗེས་ཤུལ་80ལྷག་དང་། གླིང་རྗེའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་རིག་དངོས་1800ལྷག་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད། རིག་གནས་ཐོན་ཁུངས་120ལྷག་སྔོག་འདོན་ལེགས་སྒྲིག་བྱས་ནས་ཁམས་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་གཏེར་ཁ་ཕྱེ། ཟུར་ལུགས་གསོ་རིག་གི་རྨང་གཞི་གཏིང་མཐུག་པ། 2006ལོར་ཟུར་ལུགས་གསོ་རིག་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཁག་དང་པོའི་མིང་ཐོ་རུ་བདམས་པ་དང་། དེའི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན་པའི་སྡེ་དགེ་ས་ཆར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ལ་ཆ་ཚང་བའི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ཡོད་ལ། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ནད་ཐོག་སྨན་བཅོས་རྩལ་ནུས་བརྒྱུད་ཁམས་པའི་ས་ཆ་འདིར་ཟུར་ལུགས་གསོ་རིག་གི་དར་ཆ་བསྒྲེངས་ཡོད། ཀྲུང་བོད་སྨན་རྒྱུ་མུའུ་353བཏབས་པས་ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་མདུན་གྲལ་དུ་ཚུད། མངོན་མིན་རིག་གནས་སྣ་མང་མཉམ་སྤེལ་མཉམ་དར་བྱས། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་གཅེས་ནོར་སྡེ་དགེ་ལག་ཤེས་པར་ཡིག་དང་གེ་སར་གྱི་སྒྲུང་། སྨན་ཤོད་བོད་ཤོག །ཁུ་བསླས་ཐོན་རྫས་སོགས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལག་རྩལ་མཉམ་སྤེལ་མཉམ་དར་བྱས། མི་རིགས་ལག་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་གླིང་1དང་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་འཁོར་ཁང་དང་བཟོ་ཁང་19བསྐྲུན་ནས།“གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་རྒྱུན་འཛིན”གྱི་སྐྱེ་ཁམས་སྦྲེལ་ཐག་བསྐྲུན་ཡོད།
རང་བྱུང་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའི་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་གྱི་རྨང་རྡོ་གསུམ།
གཏིང་ཟབ་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་རྩ་བ་རྒྱུན་འཛིན་འགན་སྲུང་བརྟན་པོ་ཡོད་དགོས། སྡེ་དགེ་ཡིས་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ནུས་ཤུགས་གསུམ་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིལ་ནས། ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གི་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དར་སྤེལ་ལ་དུས་རབས་ཀྱི་རྨང་རྡོ་བསྐྲུན། ས་ཁམས་ཀྱི་སྲུང་ཡོལ་གྱིས་རིག་གནས་ཀྱི་ངོ་བོར་སྲུང་སྐྱོང་བྱས། སི་ཁྲོན་དང་མཚོ་སྔོན། བོད་ལྗོངས་ཞིང་ཆེན་གསུམ་གྱི་འདྲེས་མདོ་དང་ཁྲོ་ལ་རི་བོའི་འཁྱགས་རོམ་གྱིས་བསྐོར་བའི་དམིགས་བསལ་གྱི་ས་ཁམས་བཀོད་པ་ཡིས་སྡེ་དགེ་དེ་ཁམས་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་རང་བྱུང་གི“གསོན་ཉམས་དོད་པའི་རྟེན་མཛོད་ཁང་”དུ་བསྒྱུར། སྨན་ཤོད་གྲོང་རྡལ་ནི“ཀྲུང་གོའི་བོད་རིགས་སྲོལ་རྒྱུན་ལག་ཤེས་བཟོ་རྩལ་གྱི་ཕ་ས”ཡིན་པའི་ངོས་ནས། སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་700ཡིས་ཆོད་པའི་ས་ཆ་དེར་གྱོན་གོས་རྒྱན་ཆ་དང་མགར་བཟོ། ཐང་ཀ་འབྲི་རྩལ་སོགས་མངོན་མིན་ལག་རྩལ་12འདུས་ཡོད་པས། དེང་རབས་ཀྱི་དར་རྒྱུན་ཁྲོད་རིག་གནས་ཀྱི་ངོ་བོ་འཛིན་པའི“བཙན་རྫོང”ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། སྲིད་ཇུས་ཀྱི་འདེགས་སྐྱོར་འོག་གསར་གཏོད་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་སྐུལ་སློང་བྱས། 《 སྡེ་དགེ་རྫོང་སྨན་ཤོད་ས་ཁུལ་གྱི་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྤྱིའི་འཆར་འགོད》ནང“གྲོང་སྡེ་རེ་ལ་རྟེན་གཞི་རེ་དང་། ཡུལ་ཚོ་རེ་ལ་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ལས་རེ། ས་ཁུལ་རེ་ལ་ཐོན་ལས་རེ”ཡི་སྐྱ་རིས་བཀོད། མི་རིགས་ཀྱི་ལག་ཤེས་བཟོ་ལས་དང་ཀྲུང་བོད་ལུགས་གསོ་རིག །སྐྱེ་ཁམས་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་བཅས་མཉམ་སྤེལ་བྱས། ཤར་ནུབ་མཉམ་ལས་ལ་བརྟེན་ནས“སྡེ་དགེ་ཡི་བཟོ་རྩལ”མངོན་མིན་རིག་གནས་ཀྱི་ཐོན་རྫས་ཨ་རི་དང་ཁ་ན་ཏ། རྒྱ་གར་སོགས་ལ་ཕྱིར་ཚོང་བྱས། 2023ལོར་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཀྱི་ཐོན་རྫས་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་དྲངས་པར་ཡོང་བབ་སྒོར་ཁྲི་700ཟིན་པ་དང་། སྡེ་དགེ་འཛམ་གླིང་གི་མཐོང་ལམ་དུ་བཀོད་ནས་ཁམས་པའི་རིག་གནས་ཤེས་རྟོགས་ཀྱི་སྒེའུ་ཁུང་ཞིག་ཏུ་གྱུར། 2024ལོར་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོང་ལས་སྒོའི“ཚོད་ལྟ་གཉིས་པའི”ནང་བདམས་པ་དང་། ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་ནོར་སྲིད་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཤུགས་ཆེན་ཐོབ། ཤེས་ལྡན་མི་སྣའི་རྨང་གཞི་བརྟན་པོ་བསྐྲུན་ནས་རྒྱུན་འཛིན་གྱི་སྐས་རིམ་གསར་པར་སྙེགས།“སྦྲེལ་ཐག་ཧྲིལ་པོར་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་གསོ་སྐྱོང”བྱེད་སྟངས་གསར་གཏོད་བྱས་ནས་སློབ་དཔོན་75ཡིས“སྒོ་འགྲམ་དུ་ཆ་སྒྲིག+”ཐོག་ནས་གཞོན་ནུ་2000ལྷག་གསོ་སྐྱོང་བྱས་པ་དང་། སྨན་ཤོད་གསོ་སྦྱོང་ལྟེ་གནས་ཀྱིས་ལོ་རེར་མི་ཐེངས་500ལྷག་ལ་སྒྱུ་རྩལ་སློབ་ཁྲིད་བྱས།“ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་འཇོན་མི་འགུག་པའི་འཆར་གཞི”བརྒྱུད་གཞོན་ནུ་7ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་ནས་ལག་གཏོད་ཀྱི་ལམ་དུ་བསྐྱོད། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་བཟོ་རྩལ་བ་གྲགས་ཅན་1དང་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་བཟོ་རྩལ་བ་2 ཁུལ་རིམ་པའི་བཟོ་རྩལ་བ་4འདུས་པའི་རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་དཔུང་ཁག་བཙུགས་ནས། རིག་གནས་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་རྒྱུན་འཛིན་ཐུབ་པར་བྱས།
སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལམ་བུ་བསྙེགས་ཏེ་གནས་གསུམ་གཞི་གཅིག་ཏུ་འདྲེས་པའི་སྡེ་དགེའི་མཚོན་དཔེ་བཀོད།
སྡེ་དགེ་ཡིས“སྔོན་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རྒྱུན་འཛིན་གཙོར་བཟུང་བ། ལམ་ལུགས་ཀྱི་རྨང་གཞི་འཛུགས་པའི”སྙིང་དོན་ལྟར་རིག་གནས་ཀྱི་རྩ་བ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས། མྱུར་སྐྱོབ་རང་བཞིན་གྱི་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱིས་སྲོག་རྩ་བརྟན་པོ་བཟུང་། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོང་ཆེད་མཁས་ཨུ་ལྷན་དང་།“གྲོང་སྡེ་དང་ཁྱིམ་ཚང་དུ་ཕྱིན་པ+རྒྱུན་འཛིན་པ་མཚམས་སྦྱོར”གྱི་ལམ་སྲོལ་བཙུགས། ལོ་ངོ་གསུམ་གྱི་ནང་ལ་རྫོང་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྣམ་གྲངས་65དང་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་མཁན་110ཁ་སྣོན་བྱས། པར་ཁང་གི་རྩ་ཆེའི་ཤིང་པར་ཁྲི་8གྱི་གཞི་གྲངས་ཅན་གྱི་བཤེར་འབེབབ་ཡིག་ཚགས་བཀོད་པ་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་། དཔལ་སྤུངས་དགོན་པའི་ལྡེབས་རིས་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་ས་ཚིགས་བཙུགས། མཚོ་ངོས་ལས་ས་བབ་མཐོ་ཚད་རྨི་4500ཡོད་པའི་འབྲོག་སའི“སྦྲ་གུར་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྟེན་མཛོད་ཁང”འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ནས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་རུ་བཏང་། གསོན་ཉམས་དོད་པའི་རྒྱུན་འཛིན་ལ་གསོན་ཤུགས་གསར་པ་མངོན།“མངོན་མིན་ཤུལ་བཞག+”མཉམ་འདྲེས་འཕེལ་རྣམ་གསར་གཏོད་བྱས་ཏེ། སྨན་ཤོད་གྲོང་རྡལག་གྱི“མངོན་མིན་ཤུལ་བཞག་བཟོ་ཁང+དྲ་ལམ་ཚོང་དོན་ཐད་གཏོང”རྟེན་གཞི་རུ་2024ལོར་དྲ་ལམ་ཕྱིར་ཚོང་ཚད་སྒོར་ཁྲི་1200ལས་བརྒལ། སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གིས་པར་བརྐོས་ལག་རྩལ“ཡུལ་གྲོང་བརྒྱའི་བཟོ་རྩལ་བརྒྱའི་སི་ཁྲོན་གྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག”སྤུས་རྟགས་རྣམ་གྲངས་ཁག་གསུམ་པར་བདམས་པ་དང་། ཟུར་ལུགས་གསོ་རིག་རྒྱལ་ཁབ་གསོ་རིག་ཁང་དུ་བསྡུ་འདྲེན་བྱས། བོད་སྨན་རྩེ་གྲ་ཚོང་ཁང་དང་བོད་སྨན་ཁང་ཡན་ལག་སྨན་ཁང་རྒྱལ་ཡོངས་ས་གནས་ཁག་ཏུ་བསྐྲུན་ནས་སྤྱོད་འགོ་ཚུགས། སྐབས་དང་པོའི“གླིང་རྗེ་གེ་སར་རྒྱལ་པོའི་རོལ་དབྱངས་དུས་སྟོན་གྱི་མུ་འབྲེལ་བྱེད་སྒོ”དང“སྡེ་དགེ་རྫོང་གི་རིག་གཏོད་ཐོན་རྫས་འགྲེམ་ཚོགས”ཐེངས་གཉིས་བདེ་བླག་ངང་སྤེལ་བ་དང་། བསྡོམས་རྩིས་ལྟར་ན་ཉོ་ཚོང་དངུལ་གྲངས་སྒོར་ཁྲི་3892.49མངོན་འགྱུར་བྱུང། 2025ལོའི་ལོ་སྟོད་དུ་ཡུལ་སྐོར་བ་མི་ཐེངས་ཁྲི་34.18སྣེ་ལེན་བྱས་པ་དང་། རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་གྱི་ཕྱོགས་བསྡུས་ཡོང་འབབ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་3.79མངོན་འགྱུར་བྱུང་། དུས་མཚུངས་ལས་4.4%འཕར་ཡོད། ལམ་ལུགས་ཅན་གྱི་འགན་ལེན་གྱིས་འདེགས་སྐྱོར་སྲ་བརྟན་དུ་བཏང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྔོན་ལ་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོང་སྲོལ་ཡིག་བཏོན་པ་དང་ལོ་འཁོར་གྱི་ཆེད་དོན་ཐེབས་རྩ་སྒོར་ཁྲི་500བསྡུས་པ་དང་། རྒྱུན་འཛིན་པར་དཔྱད་ཞིབ་ལམ་སྲོལ་བཙུགས།
གསར་གཏོད་ཀྱི་གཤོག་པ་བརྐྱངས་ཏེ་རིག་གནས་མཐུ་སྟོབས་རྒྱས་པའི་སྡེ་དགེའི་འཕེལ་ལམ་གཏོད།
མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་མང་པོར་གསོན་ཤུགས་རྒྱས་སུ་བཅུག་ནས་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ནུས་ཤུགས་འདོན་པ་ནི་སྡེ་དགེ་ཡི་རེ་སྙེག་ཡིན། རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་མཉམ་འདྲེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱིས་ཁོངས་ཡོངས་ཀྱི་ཡིད་དབང་འཕྲོག་ཤུགས་ལ་སྐུལ་སློང་བྱས།“ལྟེ་བ་གཅིག(པར་ཁང)་རྒྱུད་གཉིས(317རྒྱལ་ལམ་མངོན་མིན་རིག་གནས་ས་རྒྱུད་དང་རྫ་ཆུའི་སྐྱེ་ཁམས་ས་རྒྱུད)གནས་གསུམ(སྨན་ཤོད་བཟོ་རྩལ་གྲོང་ཆུང་། ཁྲོ་ལ་རི་བོའི་འཁྱགས་རོམ་སྤྱི་གླིང་། གེ་སར་རིག་གནས་སྤྱི་གླིང)བཀོད་འཛུགས་བྱས། 2024ལོར“པར་བརྐོས་ཉམས་ལེན་ཡུལ་སྐོར”སྤེལ་ནས་ཡུལ་སྐོར་བ་ཞུགས་ཚད་40%འཕར་བ་དང་། མཐའ་འཁོར་གྱི་གཞིས་ཁྱིམ་མགྲོན་ཁང་གི་ཡོང་འབབ་65%འཕར་བར་སྐུལ་ཁྲིད་བྱས། ཐོན་ལས་རིམ་སྤོར་གྱིས་ཕྱུག་འགྱུར་གྱི་ལམ་བུ་ཆེ་རུ་བསྐྱེད། སྨན་ཤོད་ཀྱི“ལག་ཤེས་ཁང”དེ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཚད་གཞིར་གྱུར།“ཀུང་སི+མཉམ་ལས་ཁང+ཞིང་དུད”ལམ་སྲོལ་གྱིས་བོད་ཤོག་རིག་གནས་གསར་གཏོད་དང་། ཁུ་ལུའི་ཐོན་རྫས་སོགས་ཐོན་རྫས་རིགས་8ཀྱི་ལོ་རེའི་ཐོན་རྫས་ཐོན་འབབ་སྒོར་ཁྲི་3000ལས་བརྒལ་ཡོད།“སྡེ་དགེའི་དྲན་འཆར”ཞེས་པའི་རིག་གཏོད་ཐོན་རྫས་ལ་2024ལོར་སི་ཁྲོན་ཡུལ་སྐོར་ཚོང་ཟོག་གི་གསེར་གྱི་གཟེངས་རྟགས་ཐོབ། ཁྲེང་ཏུའུ་ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་སློབ་ཆེན་དང་མཉམ་འབྲེལ་སྒོས་ཟུར་ལུགས་གསོ་རིགས་སྨན་རྫས“གངས་ལྗོངས་ཁམས་གསོ”ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་བྱས། ལོ་རེའི་ཕྱིར་ཚོང་ཡོང་འབབ་སྒོར་ཁྲི་1800ལེན་ཐུབ། གྲངས་ཀའི་ནུས་ཤུགས་ཀྱིས་དུས་དང་བར་སྟོང་བརྒལ།“སྡེ་དགེ་རིག་གནས་སྤྲིན་སྟེགས”བཙུགས་ནས་པར་བརྐོས་གྲངས་མཛོད་དང་མངོན་མིན་རིག་གནསVRཉམས་ལེན། གེ་སར་ལོ་རྒྱུས་སྙན་ངག་གློག་རྡུལ་དཔེ་དེབ་སོགས་གཞི་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ནས། རིག་གནས་དངོས་སུ་ཉམས་ལེན་ཐུབ་པར་བྱས། ཡིག་འབྲུ་མཆོང་ལྡིང་དང་མཉམ་འབྲེལ་བྱས་ནས་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཐད་གཏོང་བྱས། ཐད་གཏོད་ཐེངས་རེར་ལྟ་མི་མི་ཐེངས་ཁྲི་50ལས་བརྒལ་ཡོད།“སྡེ་དགེ་པར་ཁང”འཕྲིན་སྟེགས་ཀྱིས་པར་གཞི་མངག་བཟོ་དང་དྲ་ལམ་ལས་མཐུན་སོགས་ཞབས་ཞུ་འདོན་ཐུབ། 2024ལོར་དྲ་ལམ་མངགས་ཐོ་ཡིས་35%ཟིན་ཡོད།
བླ་སྲོག་ཏུ་གྱུར་པའི་རྨང་རྡོ་བཙུགས་ཏེ་སྡེ་དགེའི་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལག་བསྟར་བྱེད།
བོད་དང་རྒྱ། དབྱི། ཆང་། ཧུའེ་སོགས་མི་རིགས་མང་པོ་མཉམ་གནས་མཉམ་དར་གྱི་སྡེ་དགེ་རུ། སྤྱི་གཞུང་གི་རིག་གནས་སྲོག་རྩ་འཛིན་རྒྱུ་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་པའི་སྟོབས་ཤུགས་ཡིན། ཐབས་ལམ་གསར་གཏོད་བྱས་ནས་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་དྲ་རྒྱ་དམ་ཟབ་བཟོས།“མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཁྱིམ་ཚང་དུ་སྤེལ་བའི”ལག་ལེན་ལས་སྒོ་སྤེལ། ལས་བྱེད་ལས་བཟོ་4694དེ་ཁྱིམ་ཚང་ཁྲི་1.8ལྷག་དང་ཆ་སྒྲིག་བྱས་ཏེ།“སེ་འབྲུ་ལས་དོན་ལྟེ་གནས”23དང་།“སེ་འབྲུ་ལས་དོན་ཁང”165།“སེ་འབྲུ་ལས་དོན་རུ་ཁག་”165བཅས་བསྐྲུན་པ་དང་།“སེ་འབྲུ་གསོ་མཁན”330གསོ་སྐྱོང་བྱས། ལས་བྱེད་དང་མང་ཚོགས་མི་ཐེངས་ཁྲི་12ལ་ཁྱབ་པའི་རིག་གནས་སྒྲོག་འགྲེལ་བྱེད་སྒོ་2000ལྷག་སྤེལ། གཞི་རྟེན་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་བཏང་ནས་མཉམ་གནས་མཉམ་དར་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་། སྡེ་དགེ་ས་ཁོངས་ཀྱི་འབྲི་ཆུའི་རྒྱལ་ཁབ་རིག་གནས་སྤྱི་གླིང་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་དྲིལ་བསྒྲགས་བར་ཁྱམས་བསྐྲུན།“སློབ་གྲྭ་རེ་ལ་་དཔེ་ཁང་རེ་དང་རྟེན་གཞི་བཞི”བསྐྲུན། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་སྒོ་དང་ཁ་གཏད་རིག་གནས་སྤེལ་རེས་བྱེད་སྒོ་སྣ་མང་སྤེལ་ནས་མི་རིགས་ཁག་ལ་འབྲེལ་ཟམ་བསྐྲུན། མི་རིགས་ཁག་གི་མང་ཚོགས་མཉམ་འདུག་མཉམ་སློབ་དང་། མཉམ་སྒྲུབ་མཉམ་སྤྱོད་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་། རིག་གནས་དར་སྤེལ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་མཉམ་སྤྱོད་བྱས། སྒོར་དུང་ཕྱུར་2.09བཏང་ནས་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ལས་རྣམ་གྲངས་24ལག་བསྟར་བྱས། 《 སྡེ་དགེ་རྫོང་གི་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་འགྲོས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་ཐབས》གཏན་འབེབས་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཏེ། Aརིམ་པའི་ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་11བཏོད། ཧྲི་ལི་ཧྥང་ཧྥེ་དང་མཉམ་འབྲེལ་བྱས་ཏེ་རིག་གཏོད་ཐོན་རྫས་29གསར་སྤེལ་བྱས། ཕྱིར་ཚོང་ཡོང་འབབ་སྒོར་ཁྲི་1362.3བླངས། ཤར་ནུབ་མཉམ་ལས་ལ་བརྟེན་ནས་རྩལ་ནུས་གསོ་སྦྱོང་ཐེངས་24སྤེལ་བ་དང་། སྤྱི་ཕན་ལས་གནས་509གསར་སྤེལ་བྱས་ཏེ་དབུལ་སྒྲོལ་མང་ཚོགས་7316ལས་ཞུགས་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་འདེགས་སྐྱོར་བྱས། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་འཁོར་ཁང་དང་བཟོ་ཁང་གིས་མང་ཚོགས་2000ལྷག་ལ“སྒོ་འགྲམ་ནས”ལས་ཞུགས་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་བྱས་པ་དང་། དེའི་ནང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་92%ཟིན་པས།“རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དམངས་འཚོ་ལེགས་སྒྱུར། མཐུན་སྒྲིལ་སྐུལ་འདེད”ཞེས་པའི་འཆམ་མཐུན་གྱི་རོལ་དབྱངས་གསར་རྩོམ་བྱས།
ཞོགས་པའི་ཉི་ཟེར་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གི་གསེར་ཏོག་ཏུ་འཕྲོས་དུས། གནའ་བོའི་ཤིང་པར་ཁྲི་32དེ་བཟོ་རྩལ་བའི་སོར་རྩེ་བརྒྱུད་དེ་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གི་བློ་གྲོས་ཀུན་ལ་གསལ་པར་བྱས། གངས་རིས་བསྐོར་བའི་རིག་གནས་ཀྱི་དག་ཞིང་འདིར་རིག་གནས་ཀྱི་བློ་སྦྱོང་དང་གསར་གཏོད་ཀྱི་སྤོབས་པས་འདེགས་འཇོག་བརྟན་པོས། སྲུང་སྐྱོང་དང་འཕེལ་རྒྱས། རྒྱུན་འཛིན་དང་གསར་གཏོད་མཉམ་སྤེལ་སྒོས་དུས་རབས་གསར་པའི་ངོ་མཚར་གཏམ་རྒྱུད་རྩོམ་བཞིན་ཡོད། མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་དེ་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་སུ་བསྒྱུར་སྐབས། སྡེ་དགེ་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་ལེགས་པོ་བསྐྱེད་པའི་སྒེའུ་ཁུང་དུ་གྱུར་ནས། ཁམས་པའི་རིག་གནས་དེ་མི་རིགས་བསྐྱར་དར་གྱི་ལམ་སྟོན་སྒྲོན་མེར་འགྱུར་བའི་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་ཡོད།
巍巍雀儿山下，雅砻江水蜿蜒，滋养着千年古城德格。这座享有“康巴文化中心、格萨尔王故里、南派藏医药发源地、中国藏族传统手工艺之乡”盛誉的文化圣地，历经岁月洗礼，依然完整守护着康巴文化的基因密码，更在新时代的激荡中，谱写着传统与现代交响的壮丽乐章。
近年来，德格县深学笃行习近平文化思想，坚持以铸牢中华民族共同体意识为主线，立足文化资源禀赋，加快特色文化产业发展，推动优秀传统文化创造性转化、创新性发展，“文化德格”品牌熠熠生辉。全县拥有各级非遗项目219项（含联合国记忆名录1项、国家级3项、省级5项、州级107项、县级103项），各级传承人812名（国家级4人、省级21人、州级457人、县级330人），省级传承团体1个。2024年，“德格印经院院藏雕版档案”入选《世界记忆亚太地区名录》，标志着德格文化从“高原明珠”昂首迈向世界舞台。
根脉所系：康巴文明的精神坐标
德格的文化高度，源自其深厚独特、不可复制的历史积淀。印经院瑰宝闻名世界。作为涉藏地区三大印经院之首，德格印经院已有近300年历史，院藏32万余块印版，内容涵盖宗教、历史、科技等诸多领域。其中《三体合璧般若经八千颂》《旧译续集》为存世孤本，《甘珠尔》《丹珠尔》是全世界藏文古印版的范本。格萨尔文化源远流长。作为中华优秀传统文化瑰丽画卷中的璀璨篇章，传唱千年的《格萨尔王传》是世界上最长的“活”史诗，已入选人类非物质文化遗产代表作名录。作为岭·格萨尔王的故乡，县境内有格萨尔传说遗址80余处、珍藏岭国时期文物1800余件、发掘整理文化资源点120余处，使这片土地成为康巴文化的精神原乡。南派藏医药底蕴深厚。2006年，南派藏医药入选第一批国家级非物质文化遗产名录。作为其主要发源地，德格以丰富完整的理论体系和独具特色的临床实践技能在康巴地区独树一帜。353种藏药制剂纳入全省医保支付范围，中藏药材种植规模超3000亩，位居全州前列。非物质文化多元共荣。国家级瑰宝德格手工活字印刷、格萨尔口传藏戏、麦宿藏纸、牦牛绒编织等传统技艺交织共生。已建成民族手工艺传承园1个和非遗车间、非遗工坊19户，成功构建起血脉相连的“活态传承”生态链。
禀赋天成：文化传承的三重基石
深厚的文化根脉需要坚实的传承保障。德格依托三重禀赋聚合之力，为千年文化传承筑牢了时代根基。地理屏障守护文化本真。地处川青藏三省交汇，雀儿山冰川拱卫，独特的地理环境使德格成为康巴文化的天然“活态博物馆”。麦宿镇作为“中国藏族传统手工艺之乡”，在近700平方公里的土地上，汇聚了服饰配饰、金属锻造、唐卡绘制等20类非遗技艺，成为现代化浪潮中的文化原真“堡垒”。政策赋能激活创新引擎。2024年入选四川省文化遗产保护利用“双试点”，获省级财政强力支持；《德格县麦宿片区高质量发展总体规划》擘画“一村一基地、一乡一特色、一片一产业”蓝图，民族手工业、中藏医药、生态文旅三驾马车并驾齐驱。借力东西部协作，“德格造”非遗精品远销美国、加拿大、印度等国，2023年实现非遗产品出口创汇700万元，成为世界了解德格、感知康巴文化的生动窗口。人才筑基构筑传承梯队。创新“全链条育才”模式，75名大师以“家门口结对+”培育青年2000余人，麦宿培训中心年授艺超500人次，“海归计划”吸引7名青年返乡创业。形成了包含国家级乡村工匠名师1人、省级1人、州级17人的老中青有序传承梯队，文化薪火代代相传。
守护之道：三位一体的德格样板
德格秉持“保护为先、传承为魂、制度为基”理念，全力守护文化根脉。抢救性保护筑牢生命线。成立非遗保护专家委员会，建立“走村入户+传承人推荐”机制，三年新增县级非遗65项、传承人110名；已完成印经院8万块珍贵雕版的三维数字化扫描存档工作，设立八帮寺壁画监测站，延伸保护触角。活态化传承焕发新生机。创新“非遗+”融合模式，麦宿镇“非遗工坊+电商直播”基地于2024年线上销售额突破1200万元；德格印经院雕版印刷技艺入选第三批“非遗四川·百城百艺”品牌项目，贝德雅唐卡非遗工坊获评“四川省优秀非遗工坊”；南派藏医药入驻国医馆，藏医药旗舰店、藏医院分院在全国各地建成投用；成功举办首届“岭·格萨尔王音乐季系列活动”和两届“德格县文创交易盛会”，累计实现交易金额3892.49万元。2025年上半年接待游客34.18万人次，实现文旅综合收入3.79亿元，均同比增长4.4%。制度化保障夯实强支撑。全州率先出台非物质文化遗产保护条例，设立500万元年度专项基金；建立传承人考核与退出机制。
创新之翼：文化赋能的德格路径
让更多沉睡的非遗文化焕发新生，赋能高质量发展，是德格矢志不渝的追求。文旅融合激活全域魅力。构建“一核（印经院）两带（317国道非遗带、雅砻江生态带）三区（麦宿手工艺小镇、雀儿山冰川公园、格萨尔文化园）”格局。2024年推出“雕版印刷体验游”，游客参与度激增40%，带动周边民宿收入猛增65%。产业升级开辟富民路径。麦宿“手工坊”模式成全国标杆，“公司+合作社+农户”机制推动藏纸文创、牦牛绒制品等8类产品年产值超3000万元；“德格印象”系列文创获2024四川旅游商品金奖；联合成都中医药大学研发南派藏医药“雪域康养”系列，年销售额达1800万元。数字赋能跨越时空界限。建设“德格文化云平台”，集成雕版数字库、非遗VR体验、格萨尔史诗电子书等，让文化触手可及；携手字节跳动开展非遗直播，单场最高观看50万人次；“德格印经院”小程序提供雕版定制、线上祈福结缘等服务，2024年线上订单占比达35%。
铸魂之基：民族团结的德格实践
在藏、汉、彝、羌、回等多民族共生共荣的德格，守护共同的文化根脉，成为铸牢中华民族共同体意识最深沉的力量。创新路径织密团结网络。扎实开展“民族团结进家庭”实践行动，4694名干部职工与1.8万余户家庭结对联谊，建成23个“石榴籽工作中心”、165个“石榴籽工作室”、165支“石榴籽工作队”，培育330名“育籽员”，开展各类文化宣讲2000余场次，覆盖干部群众12万余人次。丰富载体促进交融共生。扎实推进长江国家文化公园德格段建设，打造民族团结宣传走廊，建成“一校一馆四基地”，举办各类非遗交流活动和对口文化交流互动，为不断推动各民族交往交流交融搭建有效平台，有力促进各族群众共居共学、共建共享、共事共乐。文化兴业共享发展成果。投入2.09亿元，实施文旅产业项目24个；制定落实《德格县加快文化旅游高质量发展激励措施》，创建A级旅游景区11个；与十里芳菲深度合作，打造各类文创产品29个，实现销售1362.3万元；依托东西协作开展技能培训24期，开发公益岗509个，助力7316名脱贫群众稳就业；非遗车间、非遗工坊带动2000余群众“家门口”就业，其中少数民族占比高达92%，生动谱写了“传承文化、改善民生、促进团结”的和谐乐章。
当晨曦再次点亮德格印经院的金顶，32万块古老雕版在工匠指尖传递着千年智慧的回响。这座雪山环抱的文化宝地，正以坚定的文化自信与革新魄力，平衡保护与发展、传承与创新，奋力书写新时代传奇。我们坚信，当文化遗产转化为高质量发展的澎湃动能，德格必将成为铸牢中华民族共同体意识的璀璨之窗，让康巴文化在民族复兴征程中绽放夺目光芒！