༨༦ལོའི་ཟླ་བ་༨པའི་ཚེས་༢༧ཉིན་སྐབས་དེའི་རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་ཆེན་རྒྱུན་ཨུའི་ཨུ་ཡོན་ཀྲང་གཞོན་པ་པཎ་ཆེན་ཨེར་ཏི་ནི་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་སྡེ་དགེའི་པར་ཁང་དུ་ཕེབས་ནས་གཟིགས་ཞིབ་གནང་།
འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་བྱའི་དཔལ་ཡོན་འཕེལ་རིམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ། ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་གསར་གཏོད་བྱས་པ་ནི་རྣམ་དཔྱོད་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་མཚོན་པའི་འབྲས་བུ་ཞིག་ཡིན་ལ། མེས་པོ་རྣམས་ཀྱི་གསར་གཏོད་ནུས་པའི་གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་བདེན་དཔང་དང་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་གྲུབ་འབྲས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན་པ་མཚོན།
༢༠༢༣ལོའི་ཟླ་བ་༦པའི་ཚེས་༤ཉིན་ཀྲུང་གོའི་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོ་གཞོན་པ་པཎ་ཆེན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་སྡེ་དགེའི་པར་ཁང་དུ་ཕེབས་ནས་གཟིགས་ཞིབ་གནང་།
ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་བྱ་བ་ནི་ལག་ཤེས་ཤིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། རིག་གནས་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱེད་པའི་ཕྱི་མོ་མི་ཟད་པའི་པར་གཞི་མཁོ་སྤྲོད་བྱ་ཐུབ་པ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། དེས་མིའི་རིགས་ཀྱི་དཔེ་ཆ་པར་འདེབས་ལག་རྩལ་ཐོག་མར་གསར་གཏོད་བྱས་ཏེ། ཚད་འཇལ་དཀའ་བའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་དང་། ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིན་ཐང་ལྡན་པ་བཅས་གསར་བསྐྲུན་བྱས་ཡོད་ལ། ལོ་རྒྱུས་ཐོག་འཛམ་གླིང་གི་རིག་གནས་ཕན་ཚུན་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་བར་འགྲན་ཟླ་བྲལ་བའི་ནུས་པ་གལ་ཆེན་ཐོན་ཡོད།
དང་པོ། སྲོལ་རྒྱུན་ལག་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་གྱིས། ཤིང་པར་རིག་གནས་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་།
བོད་ཀྱི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་གཞི་རྟེན་གལ་ཆེན་གྱི་གྲས་ཤིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་བལྟས་ན། དེར་བརྒྱུད་པ་འཛིན་སྐྱོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་ལྡན་པ་དང་། བཟོ་རྩལ་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་ཡིན་པ། དེ་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་པའི་ངང་ཤུགས་སུ་ཤོག་ལས་དང་། སྣག་ལས། བརྐོས་བླུགས། འབུར་རིས། བྲིས་བཤུས་སོགས་གནའ་བོའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་བཟོ་རྩལ་སྣ་ཚོགས་འདུས་ཡོད་ཅིང་། ལོ་རྒྱུས་ཀྱང་ཡུན་རིང་ལྡན་པས་བོད་རིགས་ཀྱི་སྔོན་བྱོན་མཁས་དབང་རྣམས་ཀྱི་བློ་གྲོས་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་ཡིན་ལ། གསོན་པོར་གནས་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་ཆོག །དེས་ཀྲུང་ཧྭའི་རིག་གནས་དར་རྒྱས་དང་། འཛམ་གླིང་གི་ཤེས་རིག་སྣ་མང་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་ཤུགས་རྐྱེན་ཟབ་མོ་ཐེབས་ཡོད། དེའི་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ནུས་པ་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་རིན་ཐང་མདོར་བསྡུས་ཙམ་བརྗོད་ན།
ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་དེ་ཤེས་བྱ་ཁྱབ་སྤེལ་གྱི་གཞི་རྟེན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་པ་དེས། དཔེ་དེབ་བསྐྱར་པར་དང་ཕན་ཚུན་སྤེལ་རེས་ཀྱི་མྱུར་ཚད་ལ་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ལག་རྩལ་གྱིས་སྔོན་དུ་འབྲི་བཤུའི་རྣམ་པའི་དཔེ་ཆ་པར་བསྐྲུན་དུས་ཡུན་རིང་པོ་དགོས་པའི་དཀའ་ངལ་ཆེ་བའི་ཞན་ཆ་བསལ་ནས། ཤེས་བྱའི་ས་བོན་གང་སར་གཏོར་ཞིང་། མེ་ཏོག་གི་འབྲས་བུ་རྣམ་པར་བཞད་དེ། མི་རྣམས་ལ་ཤེས་བྱ་དང་ཆ་འཕྲིན་མང་པོ་མཐོང་ཐོས་ཤེས་གསུམ་ཐུབ་པར་བྱས་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་དཔེ་དེབ་འབོར་ཆེན་གྱིས་དགོས་མཁོ་བསྐངས་ཏེ། ཤེས་རིག་ལོངས་སུ་སྤྱོད་ཅིང་ཤེས་བྱའི་དཔལ་ཡོན་རྒྱས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་ཞིག་བཏོད་ཐུབ་ཡོད།
ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་དེ་རིག་གནས་དང་སྒྱུ་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་གྱི་རྣམ་པ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་པ་དེས། དཔེ་དེབ་ཀྱི་རིགས་དང་གྲངས་འབོར་ཇེ་མང་དུ་བཏང་ཐུབ་ཡོད་པ་དང་། དེ་ཡིས་དཔེ་དེབ་འབོར་ཆེན་པར་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུ་མངོན་འགྱུར་བྱུང་ཡོད། མི་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་བྱ་དོན་གཉེར་འབྱུང་བར་སྟབས་བདེ་བའི་ཁོར་ཡུག་གསར་བསྐྲུན་བྱས་ཡོད། དེ་ཡིས་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་ཡང་སྙིང་རུམ་ཞིང་། གཏིང་ཟབ་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་བཅུད་དང་། དཔང་རྔམ་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གསང་བ་སྦྲུམ་པས། མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཆེས་འོད་སྣང་འཚེར་བའི་མུ་ཏིག་རྡོག་གཅིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་དེ་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་གྱི་སྦྲེལ་ཟམ་དུ་གྱུར་ཡོད་པས། དཔེ་ཀློག་དང་དཔེ་ཆ་ཉར་ཚགས་གྱི་གོ་རིམ་སྟབས་བདེ་ཅན་དུ་གྱུར་པ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཤེས་རིག་གི་འཕེལ་རིམ་ལ་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད་པ། རིན་ཐང་ཆེ་བའི་ཡིག་ཚགས་དང་བསྟན་བཅོས། དཔེ་རིས་བརྩམས་ཆོས་སོགས་བདེ་ལེགས་ངང་ཁྱབ་སྤེལ་བྱུང་ནས། ལོ་ངོ་སྟོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པའི་ཤེས་རིག་དེ་ཉིད། དུས་རབས་ཀྱི་རླབས་རྒྱུན་དང་འདྲེས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་དཔལ་ཡོན་གྱི་ཕྱོགས་སོ་སོར་ཁྱབ་ཅིང་། ཤེས་རིག་དཔལ་ཡོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རླབས་རྒྱུན་ལ་དུས་རབས་རིག་གནས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་ཞིག་ཀྱང་བསྩལ་ཐུབ་ཡོད་པ་རེད།
ཁུངས་ལུང་བཙན་པའི་གནའ་བོའི་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆར་གཞིགས་ན། བོད་ཀྱི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་དར་ནས་ད་བར་ལོ་ངོ་༡༠༠༠ལ་ཉེ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་ཡོད་ལ། སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་༡༥པར་སླེབས་དུས་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་སྔ་ན་མེད་པ་བྱུང་ཞིང་། ཁམས་ཁུལ་ནི་སྐབས་དེར་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་གསར་གཏོད་དང་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་ས་ཁུལ་གྱི་གྲས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
གངས་རིའི་ལྗོངས་ཀྱི་མཚན་སྙན་ལྡན་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་བང་མཛོད་ཅེས་གྲགས་པའི་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་ཆོས་མཛོད་ཆེན་མོ་ནི་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཡུང་ཀྲེང་ཁྲི་ལོ་བདུན་པ་སྟེ་སྤྱི་ལོ༡༧༢༩ལོར་སི་ཁྲོན་སྡེ་དགེ་ཤོན་ཝུའེ་སིའི་གོ་གནས་ཐོབ་པའི་སྡེ་དགེའི་རྒྱལ་རབས་བཅུ་གཉིས་པའམ་ཆོས་རྒྱལ་ཀྱི་ཁྲི་རབས་དྲུག་པ་བསྟན་པ་ཚེ་རིང་གིས་བཞེངས། དེ་ནི་ཤིང་པར་བརྐོ་བ་དང་། པར་ཡིག་འདེབས་པ། དཔེ་ཆ་བླུ་གཏོང་བ་བཅས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་འདུས་པའི་གནའ་བོའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་སྒྲིག་གཞི་ཆ་ཚང་བ་འཛོམས་པའི་པར་ཁང་ཞིག་ཡིན། སྡེ་དགེ་པར་ཁང་ཆོས་མཛོད་ཆེན་མོ་བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་ཞེས་བྱ་བ་འདི་ཡིས་སྡེ་དགེའི་ཡུལ་ལུང་འདིར་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་རྒྱུན་ཆད་མེད་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་རྗེས་ཤུལ་བཏོད་ཅིང་། དེར་བཞུགས་པའི་ཤིང་པར་སུམ་འབུམ་ལྷག་གི་གཞི་ཁྱོན་གྱིས་བོད་ཡུལ་གྱི་པར་ཁང་ཁག་ལས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་གོ་གནས་གལ་ཆེན་ཞིག་བཟུང་ཡོད་ལ། དེ་ཉིད་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ས་གནས་ཀྱི་རིག་གནས་སྤུས་རྟགས་སུ་གྲུབ་ཡོད།
ཁམས་ཁུལ་དུ་སྐད་གྲགས་ཆེ་བའི་སྡེ་དགེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུན་རིང་བ་དང་། རིག་གནས་འོད་སྟོང་འབར་བ། སྡེ་བཞི་དགེ་བཅུ་ཚང་བའི་གནས་མཆོག །སྐྱེས་བུ་དམ་པ་མང་པོས་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་སའི་གནས། དེར་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ཀྱི་མཆོག་ནོར་པར་ཁང་ཆོས་མཛོད་ཆེན་མོའི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་བྱ་བ་ནི་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་མ་བཞེངས་གོང་སྟེ་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཁང་ཞིའི་ཁྲི་ལོ་ཞེ་གསུམ་སྟེ་སྤྱི་ལོ༡༧༠༤ལོར་སྡེ་དགེའི་རྒྱལ་རབས་བཅུ་པའམ་ཆོས་རྒྱལ་ཁྲི་རབས་བཞི་པ་ཁྲི་ཆེན་སངས་རྒྱས་བསྟན་པས་གཙོ་སྐྱོང་བྱས་ནས་བརྐོས་པའི་གསུང་རབ《འཕགས་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་བརྒྱད་སྟོང་པ་སུམ་ཕབ》ཀྱི་པར་གཞི་དེང་གི་ལྕང་ར་གྲོང་རྡལ་ཏེ་ལྕགས་ར་ཐུབ་བསྟན་ནོར་བུ་གླིང་གི་རྫོང་ཆེན་བསམ་གྲུབ་རྩེར་གྲུབ་པར་བྱས། འདི་ཉིད་ནི་ཤློ་ཀ་བརྒྱད་སྟོང་གི་མཚན་གཞི་ཡོངས་སུ་ཚང་བ། བམ་པོ་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི། ལེའུ་སུམ་ཅུ་རྩ་གཉིས། རྒྱ་དཔེ་རྣམས་སུ་ཇི་ལྟར་བྱུང་བ་བཞིན་རང་བཟོ་དང་བསྲེ་སླད་མེད་པ། ཤིང་པར་འདིའི་ཡིག་གཟུགས་གྲ་འགྲིག་པ་དང་པར་ངོས་ཀྱི་རྣམ་པ་ཕྱིས་སུ་ཚད་གཞིར་གྱུར་ཏེ། བོད་ཀྱི་པར་བརྐོ་འདེབས་ལག་རྩལ་གྱི་ཆུ་ཚད་མཐོ་ཤོས་སུ་གྱུར། འདི་ནི་མིག་སྔར་འཛམ་གླིང་སྟེང་གནས་པའི་ཤེར་ཕྱིན་བརྒྱད་སྟོང་སུམ་ཕབ་ཀྱི་པར་གཞི་འདི་གཅིག་པུའོ། །འདིར་དཀོན་པའིརང་བཞིན་དང་། ཁུངས་བཙན་པའི་རང་བཞིན་གཉིས་ཀྱིས་ལེགས་པར་བརྒྱན་ཡོད་པར་མ་ཟད། རིག་གཞུང་གི་རིན་ཐང་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིན་ཐང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ལྡན་པ་འདི་ལ་ཀྲུང་གོའི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་འགྱུར་རྡོ་གསོན་པོ་ཞེས་པའི་སྙན་གྲགས་བཞེས་བཞིན་ཡོད།
ཁམས་བོད་མཐོ་སྒང་གི་རི་མཐོ་གཡང་གཟར་ཁྲོད་དུ་བརྗིད་ཆགས་པའི་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་ཆོས་མཛོད་ཆེན་མོ་ལོ་ངོ་༣༠༠ལ་ཉེ་བའི་སྤྱིར་བཏང་མིན་པའི་ལོ་ཟླའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། གནའ་བོའི་པར་བརྐོས་ལག་ཤེས་ད་བར་རྒྱུན་མཐུད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ཅིང་། དེར་ཆོས་ལུགས་དང་། ལོ་རྒྱུས། གསོ་རིག །རྩོམ་རིག །སྒྱུ་རྩལ། གནམ་རིག་དཀར་རྩིས་སོགས་མ་ཚང་བ་མེད་པའི་ཤེས་བྱ་ཀུན་བཏུས་ཀྱི་གསུང་རབ་བསྟན་བཅོས་མང་པོ་ཡོད། སྡེ་དགེའི་ས་ཁུལ་འདི་ཉིད་བོད་ཡིག་གི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་བྱ་གཞག་ཁྲོད་གཞན་གྱིས་ཚབ་བྱེད་ཐབས་བྲལ་བའི་རིག་གནས་ཀྱི་མཚོན་རྟགས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
ཁམས་ཁུལ་གྱི་ཤིང་བརྐོས་པར་འདེབས་ལས་རིགས་ཀྱིས་གཏིང་ཟབ་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་ནང་དོན་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཡིད་དབང་འཕྲོག་ཤུགས་ཐེག་ཐུབ་པ་དེ་ནི། ས་ཁུལ་དེར་ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་ལྡན་པ་དང་། རིག་གནས་དར་རྒྱས་ཆེ་བའི་མཚོན་ཚུལ་རང་བཞིན་ཞིག་ཡིན་པས། བོད་འབྲེལ་ས་ཁུལ་ཁག་ཏུ་གལ་འགངས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་གནས་བབ་བཟུང་ཡོད། ཁམས་ཁུལ་ལ་ཤིང་པར་བརྐོས་འདེབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྔ་བ་དང་། ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་བ། ལག་ལེན་བྱང་ཆ་ལྡན་པ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ཞིང་། ཁམས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ནི་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གཙོ་བོར་བྱས་པའི་ཚབ་མཚོན་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན། ད་ལྟ་ཁམས་ཁུལ་དུ་སྔར་བཞིན་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་རྒྱུན་མཐུད་ནས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་པར་ཁང་ཆེ་ཆུང་དྲུག་ཅུ་ལྷག་ཡོད་སྐད། དེའི་ནང་སྡེ་དགེ་དང་། དཔལ་སྤུངས། ཛམ་ཐང་། ལི་ཐང་། ཆབ་མདོ། འཇོ་མདའ། དཔལ་ཡུལ། ཡུལ་ཤུལ། སེར་ཤུལ། གསེར་རྟ་སོགས་རྫོང་ཁག་བཅས་སུ་པར་ལེབ་ཁྲི་ཁ་ཤས་ཡོད་མཁན་ནི་སྡེ་དགེ་དང་། དཔལ་སྤུངས། ཛམ་ཐང་། ལི་ཐང་སོགས་ཀྱི་པར་ཁང་དག་ཡིན་ཞིང་། དེ་དག་གི་ཁྱབ་ཚུལ་དང་། གཞི་ཁྱོན་ནི་བོད་འབྲེལ་ས་ཁུལ་གཞན་ལས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་དང་། སྡེ་དགེ་པར་ཁང་དང་དཔལ་སྤུངས་པར་ཁང་གཉིས་ནི་དེ་བས་ཀྱང་སྐད་གྲགས་ཆེ་བའོ། །
གཉིས་པ། བཟོ་བོའི་ལག་རྩལ་གསོ་སྐྱོང་གིས། ཤིང་པར་བརྐོས་ཀྱི་རྒྱུན་འཛིན་འབད།
ཁམས་པའི་ས་ཆེན་འདིར་མི་རྣམས་ཀྱིས་གནའ་ནས་བཟུང་ལག་རྩལ་བརྒྱུད་སྤེལ་ལ་བརྩི་མཐོང་ཆེན་པོ་བྱས་པ་དང་། ཕ་མེས་ཚོས་མི་རབས་ནས་མི་རབས་སུ་གསར་གཏོད་དང་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་པའི་ཐོག །ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་ལག་ཤེས་རྒྱུན་འཛིན་དར་སྤེལ་བྱས་པའི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས། ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་ད་བར་རྒྱུན་འཛིན་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ཏེ། ཁྱིམ་ཚང་གི་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་ལག་རྩལ་འཛིན་སྐྱོང་བྱས་པ་འདིས་ལག་ཤེས་འདི་ཡི་སྙིང་བཅུད་མ་ཡལ་བ་བྱུང་ཞིང་། ལག་ཤེས་པ་གསར་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གསོ་སྐྱོང་བྱས་ཏེ་ཕུལ་བྱུང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་དེ་བས་ཡིད་དབང་འཕྲོག་ཤུགས་ལྡན་པ་བྱས་ཡོད།
འཇམ་དབྱངས་གྲགས་པ་ནི་ཁམས་སྡེ་དགེའི་ལྷོ་རྒྱུད་ཀྱི་པར་འདེབས་པའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཅིག་ཏུ་སྐྱེས་ཤིང་། ཆུང་དུས་ནས་ཁྱིམ་ཚང་གི་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་བག་ཆགས་ཟབ་མོའི་ཁྲོད། སློབ་ལ་བརྩོན་ཞིང་ཕུགས་འདུན་སྙེགས་པའི་ཁྱིམ་སྲོལ་ཁྲོད་འཚར་ལོངས་བྱུང་། ལོ་ན་༡༣ལ་སླེབས་སྐབས་ཡབ་མེས་རྣམས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་གྲོང་ཚོ་ཆུང་ཆུང་ནང་ནས་དགེ་རྒན་ལ་བསྟེན་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཏེ། སྙིང་རུས་ཆེར་བསྐྱེད་དེ་པར་ཁང་དུ་དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན་གྱིས་སྦྱང་པ་མཐར་ཕྱིན་བྱས་ནས་འཇོན་ནུས་རྩལ་གསུམ་གོང་དུ་སྤེལ་བ་ལ་རྨང་གཞི་བརྟན་པོར་བཏིང་། རྗེས་སུ་ཕུལ་བྱུང་ལག་རྩལ་དང་གཡུར་ཟའི་གྲུབ་འབྲས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་པར་བརྐོས་ལག་རྩལ་ལ་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་ཞེས་དང་། དཀར་མཛེས་ཁུལ་གྱི་ཁམས་པའི་བཟོ་རིག་པ་ཆེན་པོ་བཅུ་ཞེས་པ། སྡེ་དགེ་རྫོང་གི་གནས་མཆོག་འཇོན་མི་ཞེས་པ་སོགས་ཀྱི་མཚན་སྙན་ཐོབ་པ་དང་འབྲེལ། སྡེ་དགེ་རྫོང་གི་པར་བརྐོས་ལག་ཤེས་སྒྱུ་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་དང་ཞིབ་འཇུག་ཚོགས་པའི་ཚོགས་གཙོར་བདམས་པ་རེད།
འཇམ་དབྱངས་གྲགས་པས་རང་གི་ཕྲག་ཏུ་ཁུར་བ་ནི་ལག་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་ཙམ་མ་ཟད། དུས་རབས་ཀྱིས་སྤྲད་པའི་ལས་འགན་ཡིན་པ་ཆོད་སེམས་ངེས་པ་བསྐྱེད་དེ། ལོ་ངོ་སུམ་ཅུའི་རིང་གི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་ཁྲོད། ཁོས་ཁམས་ལུགས་པར་བརྐོས་བཟོ་རྩལ་ལ་ལྷག་བསམ་ཟོལ་མེད་ཀྱི་བརྩེ་ཞེན་བཅངས་ནས། སྤྱིར་བཏང་མིན་པའི་ཆོད་སེམས་དང་སྙིང་རུས་བརྒྱུད། དུས་ཚོད་དང་ནུས་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཕྱུངས་ནས་ཕུགས་འདུན་དོན་དུ་གཉེར། གནའ་བོའི་ལག་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་དང་གསར་གཏོད་བྱ་གཞག་བརྟན་སྲུང་བྱས། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ལས་ཀ་མེད་པའི་གཞོན་ནུ་༢༠༠ལྷག་ལ་ཁམས་ལུགས་པར་བརྐོས་བཟོ་རྩལ་བྱང་ཆ་ཡོད་པར་བྱས་པས། གནའ་བོའི་ལག་རྩལ་ལ་སྐྱེ་སྟོབས་དང་གསོན་ཤུགས་གསར་པ་རྒྱས་སུ་བཅུག ༢༠༢༣ལོར་སྡེ་དགེ་རྫོང་གི《 བཀའ་བསྟན་འགྱུར》པར་བརྐོས་ལས་གཞིའི་འགོ་ཁྲིད་ཚོ་ཆུང་གིས་ཁོ་ལ་བྱས་རྗེས་འབུར་ཐོན་གྱི་བྱ་དགའ་སྤྲད་ནས་གཟེངས་བསྟོད་བྱས།
བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཆབ་མདོ་གྲོང་ཁྱེར་འཇོ་མདའ་རྫོང་གི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་པར་བརྐོས་བཟོ་རྩལ་གྱི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་དང་། སྤོ་ལུ་དང་ཀུ་སེའི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་བཟོ་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་པ་ཚེ་འཕེལ་གྱིས་ལོ་རྒྱུས་འཕོ་འགྱུར་གྱི་དཔང་པོ་དང་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་གྱི་ཕྱོགས་ལ་ནུས་པ་གང་ལེགས་བཏོན་ཡོད། ཁོང་གིས་དུས་རྟག་ཏུ་འགན་འཁྲིའི་འདུ་ཤེས་ཟབ་མོ་དང་ལས་འགན་སྒྲུབ་པའི་ཆོད་སེམས་བརྟན་པོས། རང་རྒྱུད་ལ་ཡོད་པའི་པར་བརྐོས་ལག་རྩལ་མི་རབས་རྗེས་མར་བུམ་པ་གང་བྱོའི་ཚུལ་དུ་ལྷག་ལུས་མེད་པར་གནང་ཡོད། སློབ་བུ་རྣམས་ལ་ཞིབ་ཕྲར་སྣང་ཆེན་དང་རྩེར་སོན་དོན་གཉེར་ཡོང་དགོས་པར་བསྐུལ་ནས། གནའ་བོའི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ལག་རྩལ་དར་རྒྱས་དང་སྲོལ་རྒྱུན་བཟོ་རྩལ་དུས་རབས་ཀྱི་རྗེས་སྙེགས་ནས་མདུན་བསྐྱོད་བྱས་ཏེ། ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་གྱི་ལས་ལ་གཞོལ།
ཕུན་ཚོགས་ཚེ་རིང་ལགས་༡༩༨༠ལོར་ཕ་ལགས་དང་ལྷན་དུ་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་དུ་ཕྱིན་ཏེ། ལོ་ངོ་གསུམ་གྱི་རྗེས་སུ་པར་བརྐོའི་ལག་རྩལ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་བྱུང་མཐར། སྡེ་དགེ་པར་ཁང་དུ་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་ཕྱག་ལས་གནང་རྒྱུའི་བློ་ཐག་བཅད། དུས་དེ་ནས་བཟུང་ཁོས་ཐོག་མའི་བསམ་འདུན་མ་བརྗེད་པར་ལྷག་བསམ་དཀར་པོས་པར་ཁང་གི་ལས་གནས་གལ་ཆེན་གྱི་འགན་བཞེས། ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་གི་རིང་ལ་བརྐོས་འབུག་ལག་ཏུ་བཟུང་ནས་དཀའ་བ་ཁྱད་དུ་གསད་ཅིང་། ངོ་མཚར་བའི་གྲུབ་འབྲས་མང་པོ་ཐོབ་སྟེ་སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་བོད་ཀྱི་པར་བརྐོས་ལག་རྩལ་གྱི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་གྱུར། ཁོས་དུས་ཡུན་རིང་པོར་རང་ཉིད་ཕུལ་བྱུང་ལག་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་འགན་འཁྲི་ཕྲག་ཏུ་བླངས་ནས་ས་གནས་ཀྱི་ན་གཞོན་ཚོར་སེམས་ཤུགས་དང་བརྩེ་སེམས་སྦྱིན་ནས། སྔ་རྗེས་སུ་བོད་ཀྱི་པར་བརྐོས་ལག་རྩལ་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་གསར་པ་༣༠ལྷག་གསོ་སྐྱོང་བྱས།
ང་ཚོའི་རིག་གནས་ཉིང་བཅུད་དེ་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་དགོས། སེམས་ཀྱི་དྭངས་བ་འདྲེན་པ་ཞིག་ལ་ཁམས་ཁུལ་གྱི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཁྱིམ་རྒྱུད་མང་པོས་རྩལ་ནུས་ཕུལ་དུ་བྱུང་བ་དང་རིག་གནས་ཀྱི་རྨང་གཞི་གཏིང་ཟབ་ལ་བརྟེན་ནས་ལག་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་བྱ་བར་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པར་མ་ཟད། རིག་གནས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱ་རྒྱུར་དེ་བས་མཐོང་ཆེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ངག་སློབ་དཔེ་སྟོན་གྱི་ལམ་ནས་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་སྙིང་བཅུད་དང་ནང་དོན་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱས་པ་དེ་ནི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ལག་རྩལ་གྱི་ཟད་མཐའ་མེད་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པའི་སྙིང་སྟོབས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་སྨོས་མེད་ཡིན་ལ། དུས་དེ་རིང་གཅེས་སྤྲས་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་འོས་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྩ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན།
གསུམ་པ། རྒྱལ་ཁབ་མཆོག་ནོར་ལ། གཞུང་གི་རོགས་འདེགས་གནང་།
འཛམ་གླིང་ལ་མཚན་སྙན་ཁྱབ་པའི《 བཀའ་བསྟན་འགྱུར་ཆེན་མོ》 ཞེས་པ། བོད་ཡིག་ཏུ་རྒྱལ་བའི་བཀའ་འགྱུར་རོ་ཅོག་ལ《 བཀའ་འགྱུར》དང་། དེའི་དགོངས་འགྲེལ་འགྱུར་རོ་ཅོག་ལ《 བསྟན་འགྱུར》ཟེར། དེ་ནི་ཀྲུང་ཧྭའི་ཕུལ་བྱུང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། འཛམ་གླིང་གི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ནང་གི་འོད་ཏུ་འཚེར་བའི་མུ་ཏིག་ལྟ་བུ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། དེ་རུ་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་སྔོན་བྱོན་མཁས་ཆེན་རྣམ་པའི་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་བློ་གྲོས་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་དང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་མང་པོ་འདུས་ཡོད། དེ་ཉིད་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ལོ་ངོ་སྟོང་གི་རིག་གནས་ཉིང་ཁུའི་ཞུན་མ་ལྟ་བུར་གྱུར་པར་མ་ཟད། ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་རིག་གནས་ཀྱི་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱང་ལེགས་པར་མཚོན་ཡོད། དེས་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་རིག་བརྒྱུད་སྤེལ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ནུས་པ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཐོན་པས། ཀྲུང་ཧྭའི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དར་སྤེལ་གཏོང་བར་དོན་སྙིང་གལ་ཆེན་ལྡན་ཡོད།
སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གི་གཅེས་ནོར་ཏེ། 《 འཕགས་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་བརྒྱད་སྟོང་པ་སུམ་ཕབ》 (བསྡུས་མིང་དུ་བརྒྱད་སྟོང་སུམ་ཕབ་ཟེར)དེ་ནི་ལེགས་སྦྱར་གྱི་ཡིག་རིགས་ཝརྟུ་དང་ལཉྫ་གང་རུང་དང་། དེའི་ཀློག་ཐབས་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས། བོད་འགྱུར་མ་གསུམ་ཚིག་རེ་རེ་བཞིན་ཤན་སྦྱར་བྱས་པར་ཆ་ཚང་བ། ཡིག་གཟུགས་ལེགས་པ། དཔེ་རིས་མཛེས་པ། བརྐོས་བཟོ་སྤུས་དག་པ། འགྱུར་དག་པ། པར་ངོས་ལེགས་པ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་འབུར་དུ་ཐོན་པའི་རྩེར་སོན་གྱི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཏུ་བརྩི་ཆོགའཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་པར་གཞི་འདི་གཅིག་པུ་ལས་མེད་པ་དང་། དེས་སྡེ་དགེ་ས་ཁུལ་གྱི་ཕྱིས་ཀྱི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ཀྱི་བྱ་གཞག་ཁྱབ་གདལ་དང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། དེ་རྨང་གཞིར་བྱས་པའི《 བཀའ་བསྟན་འགྱུར》དང་བཅས་པར་པར་ལེབ་ཁྲི་སོ་གསུམ་ཙམ་ཡོད་པར་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱིས་དོ་སྣང་བྱེད་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་གསུང་རབ་རིག་གནས་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་ཡུལ་དེ་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་པ་གྲུབ་ཡོད།
1996ལོར་པར་ཁང་འདི་ཉིད། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་བའི་གཙོ་གནད་སྡེ་ཁག་ཏུ་བཞག་ཡོད་པ་དང་།
2002ལོར་བརྒྱད་སྟོང་སུམ་ཕབ་དེ《 ཀྲུང་གོའི་ཡིག་ཚགས་དང་ཚད་ལྡན་ཡིག་ཆའི་ཤུལ་བཞག་མིང་གཞུང་》 དུ་བཀོད།
2006ལོར་པར་ཁང་གི་ཤིང་བརྐོས་པར་འདེབས་ལག་རྩལ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་མིང་གཞུང་དུ་བཀོད།
2009ལོར་པར་ཁང་གི་པར་འདེབས་ལག་རྩལ་དེ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་སློབ་གསོ་ཚན་རིག་རིག་གནས་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་མིའི་རིགས་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མིང་གཞུང་དུ་བཀོད།
2024ལོར་པར་ཁང་གི་ཤིང་པར་བརྐོས་མ་ཡོད་ཚད་འཛམ་གླིང་དྲན་ཤེས་ཨེ་ཤ་ཡ་གླིང་ཆེན་གྱི་མིང་གཞུང་དུ་བཀོད།
སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གི《 བཀའ་བསྟན་འགྱུར》སོགས་གསུང་རབ་ཀྱི་པར་གཞི་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་ཤིང་པར་དེ་དག་གིས། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་བློ་གྲོས་ཀྱི་རྩལ་དང་ལག་རྩལ་གྱི་བྱང་ཆ་དེ་ཉིད་གཞི་གཅིག་ཏུ་འདྲེས་པའི་ཐུན་མིན་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་ཡོད་པ་དང་། ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་གཅེས་ནོར་ཡིན། འོན་ཀྱང་ལོ་ངོ་སུམ་བརྒྱའི་རིང་ལ་ཡང་ཡང་བསྐྱར་པར་བྱས་པའི་དབང་གིས་ཡིག་གཟུགས་ལ་ཟད་སྐྱོན་གྱི་ནག་ནོག་བྱུང་བ་དང་། ཤིང་པར་འཁྱོག་པ། གས་པ་སོགས་ཀྱི་པར་སྐྱོན་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་པས། ཤིང་པར་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལས་ཀ་ནི་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
དུས་རབས་གསར་པར་སླེབས་རྗེས། སྡེ་དགེ་རྫོང་ཨུ་དང་རྫོང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ལེགས་ཆར་གཞིགས་ནས་པར་བརྐོའི་ལག་རྩལ་ཉམས་ཉེན་ཆེ་བའི་གནས་ཚུལ་དངོས་ལ་དམིགས་ནས་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས། 2014ལོར《བཀའ་འགྱུར》དང་《 རྙིང་མ་རྒྱུད་འབུམ》སོགས་ཤིང་པར་བསྐྱར་བརྐོའི་ལས་གཞི་འགོ་བརྩམས་པ་དེས། སྡེ་དགེ་པར་ཁང་གི་པར་བརྐོ་འདེབས་ལག་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་དང་། སྲུང་སྐྱོབ། འཕེལ་རྒྱས། གསར་གཏོད་བཅས་ལ་རིན་ཐང་གསར་པ་བསྐྲུན་ཡོད།
སྡེ་དགེ་རྫོང་གིས་གསར་གཏོད་དང་སྤུས་རྟགས་ཀྱི་ནུས་པར་བརྟེན་ནས་ཁྱད་ཆོས་འབུར་དུ་ཐོན་པའི་པར་བརྐོ་འདེབས་ལག་རྩལ་སྲུང་སྐྱོང་དང་རྒྱུན་འཛིན་གྱི་མ་ལག་ཆེན་པོ་ལྔ་ཞེས་པ(ལག་རྩལ་རྒྱུན་འཛིན་མ་ལག་དང་། ལམ་ལུགས་འགན་ལེན་མ་ལག །ལས་སྟེགས་འགྲེམས་སྟོན་མ་ལག །དྲིལ་བསྒྲགས་ཁྱབ་གདལ་མ་ལག །ཐོན་ལས་འཁོར་རྒྱུག་མ་ལག)དང་། ལག་རྩལ་ཚད་གཞི་བཟོས་ནས། པར་གཞི་བསྐྱར་བརྐོའི་མ་ལག་གསར་རྐྱང་ཞིག་ཚུགས་པར་འགན་ལེན་བྱས། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་འགོ་ཁྲིད་ནུས་པ་དང་བྱང་ཆ་ལྡན་པའི་ལག་ཤེས་བཟོ་རྩལ་ལ་དམིགས་ཏེ། འཇམ་དབྱངས་གྲགས་པ་ལས་གཞི་དེའི་འགན་འཁུར་པར་བདམས། 《 སྡེ་དགེ་པར་གཞིའི་བཀའ་འགྱུར》གྱི་ཤིང་པར་བསྐྱར་བརྐོའི་ལས་གཞི་ལེགས་འགྲུབ་ཡོང་གྲབས་ཡོད། ལོ་ངོ་བཅུ་ཡི་རིང་ལ་མ་དངུལ་སྒོར་བྱེ་བ་ལྔ་བཏང་ནས་ཤིང་པར་ཐོན་ལས་པ་སུམ་བརྒྱ་གསོ་སྐྱོང་བྱས་པར་ཐོན་རིན་སྒོར་བྱེ་བ་དྲུག་ལྷག་བབས་པས་ས་གནས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རིག་གནས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་ནུས་ལྡན་ཐེབས་ཡོད།
དེང་སྐབས། སྡེ་དགེ་པར་གཞིའི་《བཀའ་བསྟན་འགྱུར》བསྐྱར་བརྐོས་ལས་གཞིའི་ཇུས་འགོད་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པ་དང་། ཞིབ་ཚགས་ལྡན་པའི་དོ་དམ། གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ལས་ཀ་བཅས་ཡོད་པར་མ་ཟད། ལག་རྩལ་གསར་བརྗེ་དང་གསར་གཏོད་ཞིབ་སྤེལ་ཟམ་མི་ཆད་པར་བྱས་པས་ལས་ཀ་ཧྲིལ་པོ་ཚད་ལྡན་ཅན་དང་སྤུས་དག་ཅན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་བཟང་པོ་ཐོབ་ནས། གསར་གཏོད་དང་གནའ་དེང་མཉམ་འདྲེས་ཀྱི་དུས་རབས་རང་བཞིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱིས་ཀུན་ནས་ཕྱུག་པས། ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཐུན་མོང་གི་བསམ་པའི་ཁྱིམ་གཞིས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་དཔེ་མཚོན་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བར་གདོན་མི་ཟའོ། །
སྲོལ་རྒྱུན་ལ་གསར་གཏོད་ཀྱི་གསོན་ཤུགས་སྣོན་ཞིང་། རིག་གནས་དར་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་འཁྲུག་ཆ་དོད་པོ་ཡོང་བར་འབད་འབུངས་ཀྱིས། རང་ནུས་ཡོད་རྒུས་མེས་པོས་བཞག་པའི་རིག་གནས་རྩ་ཆེན་འདི་ཉིད་ལ་ཧུར་ཐག་གིས་བདག་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱ་རྒྱུ་དང་། རྒྱུན་འཛིན་ཡག་པོ་བྱ་རྒྱུ། བཀོལ་སྤྱོད་ཡག་པོ་བཅས་བྱས་ན། ང་ཚོའི་རིག་གནས་ཀྱི་ངོས་ཟིན་ཡག་པོ་དང་སྤོབས་སེམས་ཆེར་བསྐྱེད་ལ་ཕན་པར་མ་ཟད། ཀྲུང་ཧྭའི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་འཛིན་སྐྱོང་དར་སྤེལ་དང་། མཐོ་སྒང་གི་གཏམ་རྒྱུད་གསར་པ་སྒྲོག་པ་བཅས་ལ་ནུས་པ་བླ་ལྷག་ཐོན་ནས། ཀྲུང་གོའི་ཤིང་པར་བརྐོ་འདེབས་ལག་རྩལ་སྔར་བས་དར་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་བཅུག་སྟེ། དེ་ཡི་གཟི་བྱིན་གོ་ལའི་ཁྱོན་དུ་འཕྲོ་བར་ཐེ་ཚོམ་མེད།
རྒྱུས་ལོན་པ་ལྟར་ན། སྡེ་དགེ་རྫོང་ཨུ་དང་རྫོང་སྲིད་གཞུང་གིས་མིག་རྒྱང་རིང་པོར་དམིགས་ནས། ཁྱད་ལྡན་རིག་གནས་སྤུས་རྟགས་བཏོད་པ་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་ཞིང་། སྲོལ་རྒྱུན་རིག་མཛོད་ཀྱི་སྙིང་བཅུད་སྔོག་འདོན་དང་། སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དར་སྤེལ་གྱི་ལམ་བུར་ཡུན་གྱིས་བསྐྱོད་པ་དམ་དུ་བཟུང་སྟེ། རིག་གནས་ཀྱི་ནུས་མཐུ་ལ་བརྟེན་ནས་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་གཏོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད། །
在人类文明的历史长河中，雕版印刷术的发明，是浓墨重彩的一笔，是先辈创造能力的生动阐释与辉煌成就。
雕版印刷术不仅是一种技术，更是一种文化的载体。它开创了人类复印技术的先河，承载着难以计量的文化信息，承载着丰富的历史信息和艺术价值，在世界文化传播史上起着无与伦比的重要作用。
一、价值非凡 历史悠久
藏族雕版印刷术作为中华民族传统文化的重要载体之一，传承历史悠久，工艺独特，凝聚着造纸术、制墨术、雕刻术、摹拓术等多种古老的传统工艺，源远流长，堪称藏族先贤智慧的结晶，“活着的文化遗产”。它对中华文化的繁荣，对世界文明多元化发展产生了深远的影响。其独特的作用与非凡的价值在于：
——雕版印刷术成为传播与普及知识的重要载体，极大地推动了书籍的复制和交流速度。雕版印刷克服了手抄方式制造书籍耗时耗力的弊端，让知识的种子交流四方，遍地开花。使人们能够接触到更多的知识和信息，促进了社会对图书大量再生的需求，构建更高质量的文明新图景。
——雕版印刷术成为传承文化与艺术的重要形式，实现图书批量生产，极大地丰富了图书的种类和数量，让人们获取知识变得更加容易，承载更为深厚的历史文化内涵，更为深沉的文化基因和历史记忆，成为民族优秀传统文化的一颗璀璨明珠。
——雕版印刷术成为传承历史文化的重要桥梁，让阅读和藏书变得异常便捷，极大地促进了社会文明进程。稀世典籍画卷得以规范流传，知识如潮水般涌流，让历经千年的文明跨越时空桥梁融入时代洪流，浸润社会文明进步的各个方面，凝结文明深厚的历史底蕴沉淀，赋予时代文化新的景象。
据可考证的古代文献记载，藏族雕版印刷技艺距今已有1000多年的历史。到了公元15世纪，雕版印刷术得到了空前的发展，康巴地区成了当时雕版印刷术创作与推广技术活跃的地区之一。
素有雪山下的文化宝库之美誉的德格印经院（德格印经院吉祥多门大法库）由清雍正七年（公元1729年）四川德格宣慰司安抚司衔的第十二代德格土司曲甲·登巴泽仁正式创建，是一个集刻版、印刷、出版于一体的古老印刷机构。印经院熔铸了德格这块古老土地上生生不息的文脉印记，其30余万块雕版的规模和地位在涉藏地区同类印刷机构中独占鳌头，成就了极具特色的地方文化品牌。
康巴名县——德格，历史悠久，文化灿烂，人杰地灵。其历史文化瑰宝——德格印经院的雕版印刷体系，起于德格印经院正式筹建之前的清康熙四十三年（公元1704年）。由第十代德格土司赤钦·桑杰登巴主持雕刻的佛教经典文献《三体合璧般若波罗蜜多经八千颂》梵译藏合印版创制于今龚垭镇的“桑珠则”，因该经版字体工整、版式规范、内容精准而成为藏族雕版印刷工艺的最高水平，是目前唯一的存世孤本，具有唯一性、权威性，包涵极高的学术价值和艺术价值，被称为“中国雕版印刷的活化石”。2002年入选《中国档案文献遗产名录》。
在康藏高原崇山峻岭中生长的德格印经院，走过近300年的峥嵘岁月，一直延续着古老的手工印刷传统，保存着大量涉及历史、文学、艺术、医学、宗教、天文地理等堪称百科全书的磅礴内容和以文载道的深厚积淀，成为藏族雕版印刷事业在同类地区中不可替代的文化标志。
康巴地区木刻雕版印刷业承载深厚的文化底蕴和艺术魅力，是这块热土历史悠久、文化昌盛的一个缩影，在涉藏地区占有十分重要的地位。康派雕版印刷起源早、应用广、场所多，形成了以德格印经院为代表的雕版印刷兴盛区。现今康巴大地上仍保留延续使用着的有近七十处，其中存量上万块的有德格、昌都、八帮、理塘、壤塘等地印经院，其分布与规模可谓蔚为大观，德格和八帮两地尤为著名。
二、传承文明 守护文脉
康巴大地上的人们自古崇尚技艺传习，凭着祖辈相传的深厚积淀，带着家风情怀的“传承链”实践途径，使雕版印刷技艺在历史的长河中流传至今。通过家族传承不仅守住了核心技艺, 而且不断培养新人助推文化传承，让优秀传统文脉更具魅力。
江永扎巴，出生在德格南部一个村庄的藏族雕版世家，从小就在家庭的耳濡目染下长大，秉承“好学、励志、勤奋”的家训处世。13岁时便跟随父亲，从偏僻小村来到德格印经院当学徒，一直以匠人的精神埋头于印经院，躬耕于方寸，孜孜不倦地勤学苦练，不断求索工艺极致，为安身立业奠定了坚实的基础。而后，其以辛勤的付出、精湛的技艺、卓越的成就和执着的奉献，荣获藏族雕版印刷技艺省级代表性传承人、甘孜州“康巴十大工巧大师”、德格县“善地英才”等称号，并当选德格县雕刻手工艺传承研发协会会长。
江永扎巴深知自己肩负的不仅是技艺的传承，更是时代赋予的使命。在近三十年的雕版技艺传承中，他怀着对康派雕版印刷的深沉热爱和赤诚情怀，以非凡的定力与坚韧的毅力，付出大量的时间和精力不遗余力地逐梦前行，坚守着古老技艺的传承与创新事业。期间，先后招录200多名青年手把手地传授、训练，让他们熟练掌握雕版印刷技艺，使古老技艺焕发出新的生机与活力。2023年，德格县《大藏经》复刻工程领导小组授予其“突出贡献奖”。
西藏自治区昌都市江达县的泽培，是藏族雕版印刷技艺国家级非物质文化遗产代表性传承人，不仅传承古泽波罗雕版制作技艺，还起到见证历史变迁、延续文化传承的作用。他总是以强烈的责任感和使命感，执着追求，将自己精湛的雕刻技艺毫无保留地传给下一代。教育年轻学徒注重细节，追求极致，让古老的雕版技艺发扬光大，让传统工艺不断与时俱进，让雕版技艺薪火相传。
德格印经院藏族雕版印刷技艺国家级非物质文化遗产代表性传承人彭措泽仁，1980年跟随父亲来到德格印经院。三年后,掌握了雕刻技艺的他留在了德格印经院。从此，他不改初心，怀揣一颗清净之心坚守在印经院的关键岗位，数十年如一日地握住手中的刻刀，在千锤百炼中不断追求卓越，雕刻出一个又一个木与纸的不朽传奇。他长期夜以继日，带头坚定地履行着优秀传承人的责任担当，对当地年轻村民用心用情传、帮、带，截至目前培养出30多名新一代藏族雕版技艺人才。
我们的文化国粹需要代代相传。令人钦佩的是，康巴地区众多雕刻世家通过精湛的手工技艺、深切的文化情怀，不仅注重技艺的传承，更注重文化精神的传递，通过言传身教的方式，将传统文化的精髓和内涵传递给一代又一代，无疑是保护和传承雕版印刷技艺生生不息的文脉印记的重要力量，是值得永远珍视和保护的宝贵文化遗产。
三、国粹精华 政府赋能
享誉世界的《德格版大藏经》，包括《甘珠尔》《丹珠尔》两大部分，是中华优秀传统文化的重要组成部分，也是世界文化遗产中一颗闪亮的明珠。它承载着藏族先民高超的智慧和丰厚的历史文化信息，浓缩了藏民族千百年文脉的遗传基因，彰显着雕版印刷文化的灿烂景象与深厚底蕴，曾为促进人类文明传播、发展、交流起着独特作用，对于弘扬中华优秀传统文化具有重要意义。
德格印经院的镇院之宝——梵译藏《三体合璧般若波罗蜜多经八千颂》印版（简称“三体合璧八千颂”），字字句句梵藏对照，书写字体俊美端庄大气，绘图凝重精美，且雕工精良、内容精准、版式精美，堪称巅峰之作，是全世界仅存的孤本，其横空出世对德格地区后来的雕版印刷典籍事业的普及与发展产生过重大影响。以此为奠基的《大藏经》以及总量三十三万块之巨的印版共同构成备受世界瞩目的传统经典文化遗产。
1996年，德格印经院被国务院列为国家级重点文物保护单位。
2002年，梵译藏《三体合璧八千颂》印版入选《中国档案文献遗产名录》。
2006年，德格印经院雕版印刷技艺列入国家非物质文化遗产代表性名录。
2009年，德格印经院雕版印刷技艺被联合国教科文组织列入人类非物质文化遗产名录。
2024年，德格印经院院藏雕版档案列入世界记忆亚太地区名录。
德格印经院的《大藏经》等经典印版呈现出藏民族智慧性、技艺性融为一体的文化特质，是中华民族传统文化的瑰宝，值得倍加珍惜与呵护。印版历经三百年时间的反复使用，出现了部分字体模糊、周边磨损等现象，印版保护工作迫在眉睫，亟待开展。
近年来，德格县委、县政府立足资源优势，面对雕版印刷行业规模收缩和技艺失传的风险，加大了对雕版印刷的保护力度，筹措资金于2014年启动了《甘珠尔》《旧译十万续集》等印版的复刻工程，为积极推动德格印经院雕版印刷技艺的传承与发展开辟了新路径，创造了新价值；为保存、呵护这一历史文化瑰宝做出了历史性贡献。
德格县通过守正创新和品牌赋能，建立了保护与传承雕版印刷独特工艺的“五大体系”（技艺传承体系、制度保障体系、平台展示体系、宣传推广体系、产业运作体系）和技术标准，确保形成一套全新的印版复刻体系。同时，综合考虑卓越的领导能力和精湛的手工技艺，挑选江永扎巴为该工程项目负责人，成功实施了《德格版大藏经》雕版再造工程，10年来，已投入5000万元培养雕版产业人员达300余人，产值达6000多万元，有效带动了当地经济文化的发展。
当下，德格版《大藏经》复刻工程设计科学，管理精到，推进有序，并不断进行技术更新和创新研发，呈现出规范化、标准化、精品化的新的发展态势，绽放着守正创新、古今交融的时代之光，展望未来，必将成为构建中华民族共有的精神家园的典范之作。
勇于突破传统束缚，着力构建文化繁荣大格局，努力把祖先留存的这一文化遗产保护好、传承好、利用好，不仅有助于增强我们的文化自信和民族自豪感，也有助于弘扬中华优秀传统文化，讲好高原文化新故事，促进中国传统雕版印刷技艺之花更加璀璨。
据悉，当今德格县委、县政府站高望远，锚定重塑特色文化品牌的目标，发掘传统文化宝库中的精华，在高起点推进传统文化传承、创新与发展大道上行稳致远，用文化的力量开创县域新一轮发展新局面。