བཟང་འགོ་དགོན་དུ་ཆགས་པའི་གླིང་གི་ཇ་མཁར་རིང་མོའི་མཁར་ཤུལ།
绒戈寺灵国古都遗址
ད་ལྟ་འཛམ་གླིང་ཐོག་ཏུ་གླིང་གེ་སར་སྐོར་ཞིབ་འཇུག་བྱ་བའི་ཚ་རླངས་འཕྱུར་ཞིང་། རྒྱ་ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་གེ་སར་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གྲངས་མང་བཙུགས་ནས་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱེད་བཞིན་ཡོད། གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་དེ་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་མི་སྣ་ཞིག་ཡིན་ནམ་ལྷ་སྒྲུང་ནང་གི་རྫུ་འཕྲུལ་ཐོགས་པ་མེད་པའི་ལྷ་བུ་ཞིག་ཡིན། དེའི་སྐོར་ལ་རང་ཕྱོགས་དང་གཞན་ཕྱོགས་ཀུན་གྱི་ལྟ་བ་འདྲ་མིན་བཏོན་ཡོད། བོད་ཡིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ཐད། བྲག་དགོན་པ་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས་ཀྱི་མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་དང་། སི་ཏུ་ཆོས་ཀྱི་འབྱུང་གནས་ཞལ་རྒྱུན་ཁམས་སྤྲུལ་པས་ཟིན་བྲིས་སུ་བཏབ་པའི་འབེལ་གཏམ། སི་ཏུ་ཆོས་འབྱུང་གི་རང་རྣམ། ཀ་ཐོག་དགོན་ཆགས་བཏབ་མཁན་བདེ་གཤེགས་ཤེས་རབ་སེང་གེའི་རྣམ་ཐར་སོགས་དང་། ད་དུང་བོད་ཀྱི་མཁས་དབང་དམུ་དགེ་བསམ་གཏན། ནམ་མཁའི་ནོར་བུ། བདུད་འཇོམས་རིན་པོ་ཆེ་སོགས་ཀྱིས་བྲིས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ནང་གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་དེ་དངོས་ཡོད་ཀྱི་མི་རིགས་དཔའ་བོ་ཞིག་ཡིན་པའི་སྐོར་མང་དག་བྲིས་ཡོད། དེས་མ་ཚད་པར་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱིས་གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་དེ་སི་ཁྲོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་མི་སྣ་བཅུའི་ནང་བདམས་ཡོད།
《 ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》ནང་ཐང་རྒྱལ་རབས་དུས་སུ“གླིང་”ཞེས་བཀོད་འདུག
《中国历史地图集》记载的唐代“灵”地
འོན་ཏེ། སྔོན་ཆད་ལོ་རྒྱུས་ནང་གླིང་གེ་སར་མི་ཡིན་མིན་སྐོར་བཤད་པ་མང་བ་ལས་གླིང་ཟེར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་ཆགས་སའི་ས་གནས་དང་དུས་ནམ་ཙམ་བྱུང་བ་སོགས་གསལ་ཁ་དོད་པོ་ཞིག་བྱུང་མེད། རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་པ་གྲགས་ཅན་ཝུན་ཡུས་ཁྲེང་ཞེས་པའི་དགེ་རྒན་ཞིག་གིས་《ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》ཞིག་ང་རང་ལ་ངོ་སྤྲོད་བྱུང་བས་དེའི་ནང་གླིང་གི་ས་མིང་དང་དུས་རབས་སོའི་གླིང་གི་ས་མིང་གི་འགྱུར་བ་བྱུང་ཚུལ། གླེང་ཞེས་པ་དེ་དུས་ནམ་ཙམ་བྱུང་བ་དང་དུས་རབས་སོ་སོར་གླིང་གི་གོ་གནས་དང་ཐོབ་ཐང་། ནུས་པ་སོགས་ཅི་འདྲ་ཡིན་མིན་ཁ་གསལ་པོ་མཐོང་ཐུབ། འདི་ནི་མིག་སྔའི་བར་གླིང་གི་ས་གནས་ངོས་འཛིན་སྐོར་ཁ་གསལ་ཤོས་ཀྱི་རྒྱ་ཡིག་ཡིག་ཚང་ཞིག་རེད་སྙམ།
ཧྲང་ཧའེ་ཧྥུ་ཏན་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་བ་ཐན་ཆའི་ཤང་（谭其骧）གིས་བསྒྲིགས་པའི་《ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》ཞེས་པའི་དཔེ་ཚོགས་ནང་ཐང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་(ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དེབ་༥པའི་ཤོག་གྲངས་༧༧)ནང་གླིང་（灵）ཞེས་གསལ་པོར་འཁོད་འདུག །དེའི་སྐབས་ཁམས་ཕྱོགས་ཀྱི་སྟོད་ལ་གླིང་དང་འདན་མ། སྨད་ཕྱོགས་སུ་མགར་ཐར་དང་རྟའུ་མ་གཏོགས་ས་མིང་གཞན་དག་འཁོད་མི་འདུག ། དེའི་ཐོག་ནས་བལྟས་ན་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཡན་གྱི་དུས་སུ་ས་གནས་དེར་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་དང་གལ་ཆེ་ཚུལ་ཤེས་སླ།
《 ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》ནང་ཐང་རྒྱལ་རབས་དུས་སུ“གླིང་ཡུལ”ཞེས་བཀོད་འདུག
《中国历史地图集》记载的宋代“灵域”
སུང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་(ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དེབ་༦པའི་ཤོག་གྲངས་༤༢)ནང་གླིང་ཡུལ（灵域）ཞེས་འཁོད་འདུག །འདིའི་དུས་ནི་ཕལ་ཆེར་གླིང་གེ་སར་འཁྲུངས་པའི་དུས་ཙམ་ཡིན་སྙམ།
《 ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》ནང་ཐང་རྒྱལ་རབས་དུས་སུ“གླིང་དཀར”ཞེས་བཀོད་འདུག
《中国历史地图集》记载的元代“灵卡”
ཡོན་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་(ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དེབ་༧པའི་ཤོག་གྲངས་༣༧ )ནང་གླིང་དཀར（灵卡）ཞེས་འཁོད་འདུག །ཡོན་གྱི་ས་ཁྲ་ནང་མདོ་ཁམས་ཡུལ་ལ་དུ་སི་（朵甘思都司元帅府）ཡོད་སའི་ས་ཆའང་ད་ལྟའི་འགུ་ཟི་ཤང་གི་ས་གནས་འདི་རེད་འདུག །དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ཝུན་ཡུས་ཁྲེང་གིས་འགུ་ཟི་ཤང་གི་རིན་ཆེན་སྟེང་ནས་རྙེད་པའི་རྫ་ཇོ་དེ་དག་ནི་མདོ་ཁམས་དུ་སི（朵甘思都司）ཡི་ཕོ་བྲང་ཐོག་གི་རྫ་ཇོ་ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་གནང་། རབ་བརྟན་མཁན་པོ་དགེ་ལེགས་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་མཁོ་འདོན་བྱས་པའི་འགུ་ཟི་དགོན་པའི་གསེར་ཁང་དཀར་ཆག་ནང་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་མི་དབང་སངས་རྒྱས་རྒྱལ་མཚན་ལ་གོང་མ་གནམ་བརྐོས་རྒྱལ་པོས་ལུང་དང་ལས་ཀ་སོགས་ཀྱི་མངོན་པ་མཐོ་བའི་རྒྱལ་ཐབས་སུ་མངའ་གསོལ་ཞེས་གསལ་པོར་འཁོད་འདུག
《 ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》ནང་ཐང་རྒྱལ་རབས་དུས་སུ“གླིང་ཚང་”ཞེས་བཀོད་འདུག
《中国历史地图集》记载的明代“灵藏”
མིང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་(ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ས་ཁྲ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དེབ་༦པའི་ཤོག་གྲངས་༤༡ནས་༤༣)ནང་གླིང་ཚང་（灵藏）ཞེས་འཁོད་འདུག །ས་ཁྲ་ནང་ཙིན་ཤན་ཝང་（赞善王）ཡོད་སའི་ས་ཆའང་འགུ་ཟི་རེད་འདུག །རྒྱ་ཡིག་མིང་གི་ལོ་རྒྱུས་ལས་ནུབ་ཕྱོགས་ལོ་རྒྱུས《明史·西域传》ཞེས་པའི་ནང་ཏྭ་མིང་རྒྱལ་པོས་བོད་ཁུལ་དུ་འབངས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ལྔ་བསྐོས་པའི་ནང་ཙིན་ཤན་ཝང་（赞善王）གླིང་ཚང་ན་ཡོད་ཅེས་བཀོད་ཡོད་ཅིང་དུས་རབས་དང་རྒྱལ་པོའི་མིང་ཡང་གསལ་པོར་བཀོད་འདུག །ཙིན་ཤན་ཝང་དང་པོ་ནི་སེང་གེ་རྒྱལ་མཚན་ཟེར། སྤྱི་ལོ་1407ལོར་རྒྱལ་པོར་བསྐོས། གཉིས་པ་ནམ་མཁའ་རྒྱལ་མཚན། གསུམ་པ་པད་མ་རྒྱལ་མཚན། བཞི་པ་ཐར་པ་རྒྱལ་མཚན། འདི་གླིང་གི་གདུང་རབས་ང་གཉིས་པ་གླིང་ཆེན་པོ་བདག་དྲུང་གི་ཤ་ཉེ་ཡིན། སྤྱི་ལོ་1467ལོར་རྒྱལ་པོར་བསྐོས། ལྔ་པ་ནམ་མཁའ་རྒྱལ་མཚན་དཔལ་བཟང་པོ། དྲུག་པ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་བསྐོས་པའི་ལོ་གྲངས་དང་ལོ་རྒྱུས་རྒྱ་ནག་ཡིག་ཚང་ནང་མཐོང་ཐུབ། ཙིན་ཤན་ཝང་དང་པོ་སེང་གེ་རྒྱལ་མཚན་ཡང་ནན་ཅིང་དུ་རྒྱལ་པོ་མཇལ་སར་སོང་ནས་རྒྱལ་པོས་དབུ་བླ་རུ་བསྐོས་ཞེས་པའི་ལོ་རྒྱུས་གསལ་པོ་བཀོད་ཡོད། འགུ་ཟི་དགོན་པའི་གསེར་ཁང་དཀར་ཆག་ནང་དུའང་སེང་གེ་རྒྱལ་མཚན་ཏྭ་མིང་རྒྱལ་པོས་ཆོས་རྗེ་ཀརྨ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྒྱ་ནག་སྤྱན་དྲངས་པའི་ཞབས་ཞུ་རུ་ཕེབས་པས་ཁོང་ལ་མདོ་ཁམས་ལྗོངས་སུ་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་མངའ་དབང་བསྒྱུར་ཆོག་པའི་གསེར་ཐམ་དང་མཚན་ཙིན་ཤན་ཝང་（赞善王）བོད་སྐད་དུ་དགེ་ལ་སྟོན་པའི་རྒྱལ་བུ་ཞེས་མཚན་གསོལ་བའི་མཇལ་ས་ཁྱད་པ་ཅན་ཞུས་ཏེ་བསྩལ་ཞེས་འཁོད་པ་ཡང་རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཧ་ཅང་མཐུན་པོ་བྱུང་འདུག །གླིང་ཚང་རྒྱལ་པོའི་རྒྱལ་རབས་ང་བཞི་པ་མགོན་པོ་རིན་ཆེན་ནས་བཟུང་སྡེ་དགེ་རྒྱལ་པོ་སྟོབས་ཤུགས་ཇེ་རྒྱས་དང་མངའ་ཐང་ཇེ་དར་དུ་བྱུང་ནས་་གླིང་ཚང་རྒྱལ་པོའི་མངའ་ཁོངས་ཕལ་ཆེར་སྡེ་དགེ་ལ་ཤོར་ནས་གླིང་ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་ཡང་རིམ་བཞིན་ཇེ་ཉམས་སུ་གྱུར་པར་ཡིན་ཚུལ་ཀུན་གྱིས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར་ལགས།
གང་ལྟར་ད་ལྟའི་འགུ་ཟི་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་ས་གནས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཐང་དང་། སུང་། ཡོན། མིང་སོགས་ཀྱི་དུས་རབས་སོ་སོར་འགུ་ཟི་ནི་གླིང་གི་རྒྱལ་ས་དང་ལྟེ་བ་ཡིན་པ་ས་ཁྲ་འདི་ཡིས་བདེན་དཔང་བྱེད་ཐུབ་སྙམ།
在《中国历史地图集》中多次出现了“灵”“灵域”“灵卡”“灵藏”的地名，这个“灵”地到底在哪里？“灵”地有什么传说和遗址？
为了进一步弄清这些问题的事实真相，2010年7月和2012年8月，我国著名佛教考古专家，龙门石窟研究所原所长温玉成教授，先后两次考察了古灵国遗迹。
温玉成教授说:“上海复旦大学谭其骧(1911～1992)教授（已故）主编的《中国历史地图集》的唐代吐蕃地图(公元820年) 东部地区中明显标记了“灵”地（今写成“岭”）。从而得知“灵”这个地名唐朝时候就已经存在，吐蕃灭亡以后各部落分裂，灵国更加强大起来，这就是岭·格萨尔王诞生的历史背景。”温玉成教授说。
从历史上看，俄支在唐代、宋代、元代、明代等各时期都占据了十分重要的位置。《中国历史地图集》明显记载:唐代称俄支为“灵”地、宋代叫“灵域”、元代叫“灵卡”、明代叫“灵藏”。温玉成教授在实地两次考察时发现了一处俄支寺周围的遗址，这里有多处古城墙遗址，规模较大，俄支寺本身的建筑不像个寺庙，明显看得出是个宫殿，该寺佛法殿的望板全是弓箭所制。绒果寺的附近挖到过完整的瓦当，上面有五个佛塔，制作精美。温教授看后，判断其为元代瓦当，且瓦当制作很厚实，上面的佛塔也很讲究，以前应该是官府所在地，这应该就是朵甘思都司（藏文“多康”安多和康巴之意）所在地，绒果寺也曾经是明代赞善王的王府。